Әдебиет пәнінен сабақ жоспары презентация "КҮЛТЕГІН" жыры (9 сынып)

• 1 слайд

  Барлық істің басшысы – білім мен ұғым
  

• 2 слайд

• 3 слайд

  Ежелгі дәуір әдебиетіне
  жататын жырлар
  Ежелгі дәуір ақындары, ойшылдары, ғұламалары
  Әл-Фараби
  Ахмет Йассауи
  Жүсіп Баласағұн
  Махмұт Қашқари
  Сүлеймен Бақырғани
  Мұхаммед Хорезми
  Күлтегін
  Тоңыкөк
  Қорқыт ата
  Кодекс – куманикус
  Махаббатнама
  Гүлстан
  

• 4 слайд

  Күлтегін жырлары (ҮІІ ғ.)
  
  Қорқыт ата кітабы (ҮІІІ ғ.)
  
  Оғыз – нама (ІХ ғ.)
  
  Диуани – Хикмет (ХІ)
  
  Құдатғу білік (ХІІ ғ.)
  
  Кодекс – куманикус (ХІІІ ғ.)
  
  Ежелгі дәуір мұралары
  Тоныкөк
  Қорқыт
  Оғыз жыршылары
  Қожа Ахмет Иассауи
  Жүсіп Баласағұн
  Ежелгі Шығыс әдебиеті
  жыршылары
  

• 5 слайд

  Орхон – Енисей ескерткіші қашан және қайда табылған?
  
  Орхон – Енисей жазба ескерткіштерін оқудың ең алғаш “кілтін” тауып, сырын ашқан кім? Кімдер аударды?
  
  Күлтегін ескерткішінің көшірмесі қайда жасалынды? Бүгінгі күні еліміздің қай қаласында орналасқан?
  

• 6 слайд

  Қазақ ғалымы
  Мырзатай Жолдасбеков
  
  Қазақшаға аударды
  Дания ғалымы
  В.В.Томсен
  
  1893ж
  Тәңір деген сөзді оқыған
  Орыс ғалымы
  Н.М.Ядринцев
  
  1890ж
  Орхон өзені бойынан тапқан
  Жырдың зерттелуі
  Орыс ғалымы
  В.В.Радлов
  
  Алғашқы удармасын жасады
  

• 7 слайд

  Тасқа қашап жазылған жырлар
  Улкен руна және Кіші руна жазулары
  “Тәңірі” сөзі
  

• 8 слайд

  Л.Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университеті
  Күлтегін ескерткішінің
  2001 жылы университетке
  әкелінген көшірмесі
  

• 9 слайд

  "Күлтегін" жыры
  Болмасын деп тарихы басқаға азық,
  Кеткен бабам тарихын тасқа жазып.
  Б.Бәйітұлы
  

• 10 слайд

  Биікте Көк тәңірі,
  Төменде қара жер жаралғанда,
  Екеуінің арасында адам баласы жаралған.
  Адам баласы үстіне ататегім
  Бумын қаған, Істемі қаған отырған.
  Отырып, түркі халқының ел-жұртын
  Қалыптастырған, иелік еткен.
  Төрт бұрыштың бәрі дұшпан екен.
  Сарбаздармен аттанып,
  Төрт бұрыштағы халықты
  Көп алған, бәрін бейбіт еткен.
  Бастыны еңкейткен,
  Тізеліні бүктірген.
  Ілгері – Қадырқан қойнауына дейін,
  Кері – Темір қақпаға дейін жайлаған.
  Екі аралықта жүрген иесіз көк Түріктерді
  Осылай қоныстандырған екен.
  

• 11 слайд

  Соңындағы інісі ағасындай болмады,
  Ұлдары әкесіндей болмады.
  Біліксіз қағандар таққа отырған екен,
  Әміршілері де біліксіз екен,
  Жалтақ болған екен.
  Бектердің, халқының ымырасыздығынан,
  Тауғаш халқының тепкісіне көнгендігінен,
  Арбауына сенгендігінен,
  Інілі-ағалы дауласқандығынан,
  Бек пен халықтың өзара жауласқандығынан,
  Түркі халқы елдігін жойды,
  Қағандығынан айырылды.
  

• 12 слайд

  Әкеміз, ағамыз құрған халықтың
  Аты, даңқы өшпесін деп,
  Түркі халқы үшін
  Түнде ұйықтамадым,
  Күндіз отырмадым,
  Інім Күлтегінмен бірге,
  Екі шадпен бірге
  Өліп тіріліп, жерді ұлғайттым
  Біріккен халықты от-су қылмадым
  (Өзара тату еттім)
  Өлімші халықты тірілттім.
  Жалаңаш халықты - тонды қылдым,
  Кедей халықты бай қылдым.
  Аз халықты көп қылдым,
  Тату елге жақсылық қылдым.
  Төрт бұрыштағы халықты тату еттім
  Бәрі маған бағынды.
  

• 13 слайд

  Күлтегін жауласқан елдер мен батырлар
  елдер
  батырлар
  

• 14 слайд

• 15 слайд

• 16 слайд

  Күлтегін
  
  

• 17 слайд

  “Соңғы сөзді мен айтайын”
  (Сенің ойыңша, жырдың идеясын ашатын тұсы)
  

• 18 слайд

  Үйге тапсырма
  Жырды толық оқып, композициялық жоспар құру
  

Күні: 21.11.12

Сыныбы: 9а

Пәні: әдебиет

Тақырыбы:  «Күлтегін» жыры.
Мақсаты: 

1.      Ежелгі  дәуір әдебиеті туралы  білімді  тереңірек  ұғындыру. Халық  тәуелсіздігі үшін күрескен Күлтегіннің батырлық  бейнесін  таныту;

2.      Жыр үзінділерімен жұмыс жасай отырып, оқушылардың сөздік қорын молайту, ойын еркін жеткізе білуге дағдыландыру  және ауызша сөйлеу тілдерін дамыту;

3.      Адамгершілікке, үлкенді құрметтеуге және  ұлттық мұраны қастерлеуге тәрбиелеу

Түрі:  жаңа  білімді  меңгерту    

Әдісі:  алдын ала оқыту, зерттеу, баяндау, топтастыру, салыстыру (СТО стратегиясы), ақпараттық-коммуникативтік технология
Көрнекілігі :  электронды  слаидтар, электронды  оқулық, видеоматериал

Пәнаралық  байланыс: география,  тарих.

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Амандасу. Оқушылар назарын сабаққа аудару.

Дайындықтарын тексеру.

ІІ. Қызығушылықты  ояту. «Барлық істің басшысы – білім мен ұғым».

«Тірек  символдар»  стратегиясы

             Қобыз, тастағы  жазу,  батыр  бейнесі  арқылы  әңгіме  құрау.

Құралған  әңгіме  арқылы  жаңа  тақырыпқа  кіру.

ІІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

А) Өткен сабақты қорытындылау.

Күлтегін қандай халықтарға ортақ асыл мұра?

Ежелгі дәуір ақындары, ойшылдары, ғұламалары

Ежелгі дәуір әдебиетіне жататын жырлар

Ә) Сәйкестендіру әдісі.  «Ежелгі дәуір мұралары»

Күлтегін жырлары (ҮІІ ғ.)                          Оғыз жыршылары

Қорқыт ата кітабы (ҮІІІ ғ.)                          Ежелгі Шығыс әдебиеті жыршылары

Оғыз – нама (ІХ ғ.)                                       Қожа Ахмет  Иассауи

Диуани – Хикмет (ХІ)                                  Қорқыт

Құдатғу білік (ХІІ ғ.)                                    Тоныкөк

Кодекс – куманикус (ХІІІ ғ.)                       Жүсіп Баласағұн

«Күлтегін»  жыры жайында электронды  оқулықтан  тыңдату.

Б)Оза оқыту технологиясы. Дайындап келген қосымша материалды зерттеу (әр топ өздері тапқан материалдарын талқылайды)

1.     Орхон – Енисей ескерткіші қашан және қайда табылған? Оларды кім тапты?

2.     Орхон – Енисей жазба ескерткіштерін оқудың ең алғаш “кілтін” тауып, сырын ашқан кім? Кімдер аударды?

3.     Күлтегін ескерткішінің көшірмесін кімдер, қай жерде жасытып Қазақстанға алып келді? Бүгінгі күні ескерткіш көшірмесі еліміздің қай қаласында орналасқан?

ІҮ.Мағынаны  тану. Сабақ эпиграфымен жұмыс.

Болмасын  деп  байлығы  басқаға  азық,

Кеткен  бабам  тарихын  тасқа  жазып.

(Б.Бәйітұлы)

Ежелгі  түркілер  үшін айтулы  кезең 545 жыл болды. Осы  жылы  Ұлы  түркі  қағанаты  өмірге  келген  еді.Сөйтіп  түркілер   өздерінің  тұңғыш  мемлекетін  құрады. Бумын  қаған  түркі  тайпаларының  басын  қосып,  әлемге  әйгілі  түркі  қағанатының  негізін  құрады.

Ү. Жаңа сабақ. Видео көрсету «Күлтегін ескерткіші»

Жыр жолдарымен жұмыс. Мәнерлеп оқып, мазмұнын түсіну.

1 шумақ.

Биікте Көк тәңірі,

Төменде қара жер жаралғанда,

Екеуінің арасында адам баласы жаралған.

Адам баласы үстіне ататегім

Бумын қаған, Істемі қаған отырған.

Отырып, түркі халқының ел-жұртын

Қалыптастырған, иелік еткен.

Төрт бұрыштың бәрі дұшпан екен.

Сарбаздармен аттанып,

Төрт бұрыштағы халықты

Көп алған, бәрін бейбіт еткен.

Бастыны еңкейткен,

Тізеліні бүктірген.

Ілгері – Қадырқан қойнауына дейін,

Кері – Темір қақпаға дейін жайлаған.

Екі аралықта жүрген иесіз көк Түріктерді

Осылай қоныстандырған екен.

2 шумақ.

Соңындағы інісі ағасындай болмады,

Ұлдары әкесіндей болмады.

Біліксіз қағандар таққа отырған екен,

Әміршілері де біліксіз екен,

Жалтақ болған екен.

Бектердің, халқының ымырасыздығынан,

Тауғаш халқының тепкісіне көнгендігінен,

Арбауына сенгендігінен,

Інілі-ағалы дауласқандығынан,

Бек пен халықтың өзара жауласқандығынан,

Түркі халқы елдігін жойды,

Қағандығынан айырылды.

3 шумақ

Әкеміз, ағамыз құрған халықтың

Аты, даңқы өшпесін деп,

Түркі халқы үшін

Түнде ұйықтамадым,

Күндіз отырмадым,

Інім Күлтегінмен бірге,

Екі шадпен бірге

Өліп тіріліп, жерді ұлғайттым

Біріккен халықты от-су қылмадым

(Өзара тату еттім)

Өлімші халықты тірілттім.

Жалаңаш халықты  - тонды қылдым,

Кедей халықты бай қылдым.

Аз халықты көп қылдым,

Тату елге жақсылық қылдым.

Төрт бұрыштағы халықты тату еттім

Бәрі маған бағынды

ҮІ. Кестемен жұмыс жасау.

1 топ. Күлтегін жауласқан елдер мен батырлар

Елдер атаулары	Батырлар аттары
Оғыз, Құқай, Татабы, Табғаш, Соғды, Аз, Оңтұтық, Ізгіл Едіз	Тадық чур, Ышбар Ямтар, Иегін Сілікбек

2 топ.

Тақырыбы	Идеясы	Қандай мәселе көтерілді?	Қандай үлгі-өнеге береді?
Түркі халқының бірлігі, ерлігі	Күлтегін батырды Түрік қағанатының құдіретті тұлғасы етіп көрсету	Тарихта болған оқиғалар. Түрік қағанатының орнауы, жарты әлемді өзіне қаратып алуы. Білге қаған мен Күлтегіннің ерліктері.	Ағайындылар арасында ауызбіршілік болуы керек, тәуелсіздік үшін күрес қазақтың ерлік пен елдігін үлгі етеді

3 топ.

Қойылатын мәселелер	Өлеңдегі мәселені ашатын жолдар
Халықтың жағдайы	Іші ассыз, сырты тонсыз Бейшара, мүсәпір халыққа отырдым
Білге қаған мен Күлтегіннің іс-әрекеті	Түркі халқы үшін күндіз отырмадым. Інім Күлтегінмен бірге өліп-тіріліп жерді ұлғайттым. Көп қолмен 12 жорық жасадық.
Қандай нәтижеге жетті?	Өлімші халықты тірілттім. Жалаңаш халықты тонды, кедей халықты бай қылдым, төрт бұрыштағы халықты бейбіт қылдым. Тату қылдым.

Ø Тақтада 1 оқушы «Күлтегін» тақырыбына Кластер сызу.

ҮІ. Қорытынды. “Соңғы  сөзді  мен  айтайын”
(Сенің  ойыңша, жырдың  идеясын  ашатын  тұсы) ең соңғы жолдарында

«Күлтегін» жырының басты идеясы – Күлтегін батырды Түрік қағанатының құдіретті тұлғасы етіп көрсету. ВИДЕО

ҮІІ. Бағалау.

ҮІІІ. Үйге тапырма беру.

Жырды хрестоматиядан толық оқып, композициялық жоспар құру.

Рудный қаласы №19 орта мектебі

Ашық сабақ жоспары

«Күлтегін» жыры

(әдебиет, 9 сынып)

Өткізген: Бегайдарова Шынар Даниярқызы

Қазақ тілі мен әдебиеті пән мұғалімі

2012-2013 оқу жылы