|
ШҚО
Тарбагатай ауданы
КММ К.Нұрбаев атындағы орта мектебі
Тундикбаева Анар Амангелдиновна-қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі
Сабақтың тақырыбы: М.Жұмабаев «Түркістан»
Сабақтың мақсаты: М.Жұмабаевтың «Түркістан»өлеңімен таныстырып, өлеңнің
құрылысы мен көркемдік ерекшеліктеріне талдау жасау.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру
Психологиялық дайындық.
Әрбір адам-Туысым, досым, жұрағат,
Әрбір сабақ-Үйрену, ұғу, ұлағат.
Әрбір ісің- Тірлік, тірек, адамдық,
Әрбір сөзің-Шындық, бірлік, адалдық.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
Мағжан – сыршыл ақын. Мағжан сөзіндей тілге жұмсақ, жүрекке жылы тиетін,
үлбіреген нәзік әуез қазақтың бұрынғы ақындарында болған емес. Ол жүректің
қобызын шертеді, не жазса да, сырлы, көркем, сәнді жазады. Жаралдым
топырағыңнан, сен – түбім,
Жалғаны жоқ бәрі сенен жан – тәнім.
Сенен басқа жерде мәңгі қараңғы
Жарық болар Шолпан, Айым, сен – Күнім.
ІІІ. Жаңа сабақ. Абзал ақынның сырлы дүниесіне үңілу мақсатында бүгінгі
өтетін сабағымыз – «Түркістан –ер түріктің бесігі ғой» деп аталады. Бұл
тақырып аясында біз ақынның «Түркістан өлеңімен танысып, олардың мазмұны,
құрылысы, көркемдік ерекшеліктеріне тоқталамыз.
«Әлемдегі ел өмірі ақ қағаздай байқасаң,
Депті бір қарт ақиқаттың құдіретіне бас иген.
Сол қағазда нақыл сөз бен аты қалған жақсының
Тауып айтқан сөздеріне адам түгіл тас иген», - деп Шығыс жұлдызы Әбдірахман
Жәми жырлағандай, М.Жұмабаев өлеңдерінің құдіретіне табынбасқа болмайды.
Қазақ поэзиясының жарық жұлдызы Мағжан Жұмабаевтың қай өлеңін алсақ та,
адамның сезімін селт еткізіп, ойлағаныңды дөп басып айтады.
(Топтарға тапсырмаларды тарату. 4 топ ) «Түркістан» деген өлеңі – елім,
жерім, ерім деп соққан ақын жүрегінің қайнарынан төгілген отаншылдық жырдың
шынайы да шебер үлгісі. М.Жұмабаев - өз тілін, ел дінін, мәдениетін, тарихын,
жер – суын жетік білетін ақын. Түркістан қаласы тарихын тереңнен алатын,
ежелгі қалалардың бірі.
(тарихпен кіріктіру) -Түркістан туралы не білеміз?
-Түркістанның ескі атаулары қандай?
Тұран – көне мәдениет бесігі, сәулет өнерінің кең сарай көрінісі. Нелер ұлы
ақындар ордасы. Қазақ халқының өткендегі тарихы, тағдыры, мәдениеті Тұранмен
ұштасып жатыр.
1-топ. 1.«Түркістан» өлеңінің жекелеген шумақтарын мәнерлеп оқыңыздар,
өлеңнің тақырыбы не?
2.Өлеңдегі географиялық атауларды ата. 3.Өлеңдегі тарихи тұлғалардың атын
ата. 4.Өлеңдегі қайталау түрлеріне мысал келтір. Дәптеріңізге жазып алыңыз.
Көркем тіл. Қайталаудың түрлері: 1. Жай қайталау. 2. Анафора. 3.
Эпифора.Мысалдар келтіру.
Ақынның еліне, жеріне деген нағыз шынайы перзенттік сезімін осы жолдардан
байқауға болады. Түркістанға, Тұранға оқушыны ынталандыру үшін дыбыстардан
керемет өрнек, сурет жасаған.
Ол Алашын алаламай, Түркістан, Тұран – тұтас түндік, бәрі – түрік жері, қазақ
жері деп есептеген. Мұнда мекендеген халықтар бір кіндіктен жаралды деп
таныған. Ақын «Түркістан» өлеңінде Орта Азия алабының табиғи ерекшеліктерін
жер – су қасиеттерін ерекше тебіреніспен суреттейді.
(Тянь-Шань тауы суреті) Ертеде Оқыс, Яқсарт – Жейхун, Сейхун,
Түріктер бұл екеуін дария дейтін.
Жейхун, Сейхун екі өзеннің Сырдария, Амудария екеніне сурет арқылы түсінік
беру.
Өлеңде келтірілген басқа да географиялық атауларды атайықшы.(Арал теңізі,
Ыстықкөл, Хантәңірі, Тарбағатай , Памир, Алтай таулары)Ақын тарих қойнауына
терең үңіледі. Елім деп еміренген ер азаматтарын, ел зиялыларын асқан
сүйіспеншілікпен жыр етеді.
Ақынның бізге үлгі-өнеге еткен Түркістанның 1500 жылдық мерейтойы ЮНЕСКО
көлемінде тойланды. Той 2000 жылы 19 қазанда өтті. Осының өзінен-ақ Түркістан
жерінің тарихи тамыры тереңде жатқанын байқауымызға болады.
2-топ.1. «Өткен күн» өлеңін қысқаша мазмұндап беріңіз. 2. Аты мәлім қандай
тұлғалардың аты аталған. Өлең жолдарынан үзінді келтіре отырып айтыңыз. 3.
Осы өлеңнің мазмұнына сүйене отырып, ақынның сезімі туралы айтып беріңіз. 4.
1 шумақ өлең құрылысына талдау жасаңыз. Дәптерлеріне жазып алу.
Мағжан – ұлтжанды ақын. Ол бүкіл ақындық талантын ұлтына, Алашына бағыштаған.
Ол әрдайым халқының адал перзенті болған. Алаш жұртын бөлмей, оған өз жүрек
жылуын, жан лүпілін білдіре жырлайды. Өлең жолдарындағы әсем сөз маржандары
оқушыны сұлулық әлеміне ендіріп, сүйіспеншілік сезімге бөлейді. (Тарихпен
кіріктіру. Алаш, Алаш ардақтылары, Алашорда)
IV. Сабақты қорытындылау .
V. Бағалау.
VІ. Үйге тапсырма.
|
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.