День осетинского языка и литературы

 «Ирон æвзаг- ирон адæмы хæзна»

       Залы зæлы ирон музыкæ,уазджытæ æрбацæуæг адæм ахсынц сæ бынæттæ. ГИМН

Сценæмæ разгъордта гыццыл лæппу ирон дарæсы (Абаев 1Б)

 (нымæтхуд, ирон хæдон, хæцъилын дзабыртæ) йæ къухы Къостайы чиныг «Ирон фæндыр»,æмæ хъæрæй дзуры адæммæ:

------Байхъусут .хорз адæм!Абон 1899 азы 15 майы,Ирыстоныл æрцыд стыр хорздзинад – мыхуыры рацыд нæ уарзон поэт Хетæгкаты Къостайы æнæмæлгæ чиныг  «Ирон фæндыр»

(æвдисы чиныг,залы адæм сыстадысты æмæ æмдзæгъд кæнынц) Лæппу азгъордта сценæйæ.

1.Сармат: Алы боны æгас нæм цæут, нæ зынаргъ уазджытæ!

Ирон æвзаджы бæрæгбоны хорзæх уæ уæд!

2.Эльмира : Тынг æхсызгон нын у абон та ногæй кæй æрбамбырд стæм, æмæ та мæнæ нæ иумæйаг ирон бæрæгбоныл кæй цин кæнæм.Сæрмæт ,нӕ бӕрӕгбонмӕ конд ӕрцыд ӕртӕ кӕрдзыны ӕмӕ сӕ уӕ хорзӕхӕй Хуыцаумӕ скувӕм!

Сармат: Лæппутæ кæм стут? (зовет.прибежали)

1 хистӕр.

-Дунескӕнӕг Хуыцау,табу дӕхицӕн!Ацы ӕртӕ кӕрдзыны дӕ номыл конд сты ӕмӕ дын барст уӕнт.(Оммен,Хуыцау!)

-Уӕ Стыр Хуыцау!Чысылӕй-стырӕй иууылдӕр де сфӕлдыст стӕм ӕмӕ нӕ дӕ хорзӕх уӕд!(Оммен,Хуыцау!)

-Ӕххуысгӕнӕг нын у!Ӕнӕнизӕй,амондджынӕй куыд цӕрӕм,царды рӕсугъд фӕндӕгтыл куыд фӕцӕуӕм!

-Оммен,Хуыцау!

2 хистӕр.

-О Стыр Хуыцау!Кӕстӕртӕ фыдбылызӕй бахиз!(Оммен,Хуыцау!)

-Кӕрӕдзийы уарзгӕйӕ,кӕрӕдзийы ӕмбаргӕйӕ куыд схъомыл уӕм,ахӕм амонд нын ратт!

-Оммен,Хуыцау!

3 хистӕр.

-Нӕ Ирыстон,нӕ райгуырӕн бӕстӕ,нӕ ирон адӕм ӕмӕ нӕ ирон ӕвзаг макуы фесӕфӕт!

(-Оммен,Хуыцау!) -Кӕстӕртӕй исчи ацаходӕт!

1Эльмира: Мах хъуамæ уæм сæрыстыр, ирæттæ кæй стæм ,уымæй.

 2Эльмира: Æмдзæвгæ «Мадæлон æвзаг» кæсы цыппæрæм «А» къласы ахуыргæнинаг Заалишвили Лика.

  О, мадæлон æвзаг,

                       дæуæн та цы зæгъон !

Дæу аккаг хæзна дзырд

                        зæххы цъарыл нæй,

Мæ уды быцъынæг

                         куы хауид мæ хъуырæй,

Уæддæр дæ æвдадзыл

                        нæ акæнин уæй.

Куыннæ ис дунейы

                      æвзæгтæ та бирæ,

Къуымых дæр дзы се’хсæн

                          иу иннæмæй нæу .

мæ мадæлон æвзаг,

                            хæрын дын стыр ард,

Æз се ппæтыл иумæ

                             нæ баивин дæу.

Æнæ дæу æз уаин

                            куысыфтæгау афтид,

Цæрдудæй дын мардау

                          æз уаин фынæй.

Мæн сусæны хур дæр

                           æнæ дæу нæ тавид,

О, мадæлон æвзаг,цæй диссаг дæ цæй!

1 Сармат: - Алы адæмы хаттæн дæр йæ мадæлон æвзаг у се ппæтæй стырдæр хæзна. Ирон  

                    адæмæн се стырдæр хæзна у ирон æвзаг.

2.Эльмира:  - Ирон бæрæгбон  та æнæ рæсугъд фæндырдзагъдæй, æнæ аив кафтæй нæ

         фидауы.    Танец

Ирон дæн æз, æз дзурдзынæн иронау!

Зынаргъ мын у мæ мадæлон æвзаг!

Мæйдар æхсæв нын рухс уыдзæнис бонау,-

Ирон æвзаг ирон фарнæй у дзаг.

Фыдæлты фарнæй хайджын дæ, Ирыстон!

Рæвдауы нæ ныййарæгау дæ зæхх.

Хъæбулау дыл мæ зарджытæ фæфыстон,

Хъæдабæйыу дæ тыгъ быдыры цъæх.(Дауев)

2Мадина: Зарæг: Мадæлон æвзаг зарынц дыккаг «А» кълас

Куыд хъæздыг у ирон æвзаджы суадон!

Нæ байсысдзæн æнустæм дæр йæ цад.

«Ирон фæндыр» - нæ зондамонæг фаззон,

Хæссы сæрибар, амонд æмæ цард.

Нæртон æвзаг – нæ хæхты хуызæн рагон,

Ныййарæг мадау, ды уымæн зынаргъ.

Къостайы фæдзæхст ма рох кæнут абоН,

Æххæст кæнут йæ бæллицтæ сымах!

(Сланова 2б)

1 - кæсæг:    Ацы  ныхæстæ  комкоммæ  дæр  махмæ  хауынц,  фæсивæдмæ,  йæхи  ирон  чи  хоны,  ирон  зæххыл  чи  цæры уыдонмæ.  

  2 – кæсæг:     Сидæм  сымахмæ  нæ  ирон  фæсивæд,  дзурут  иронау,  дзурут  Къостайы   æнæмæлгæ  æвзагыл,  ма  йæ  бауадзæм  сæфын,  знæгты  къæхты  бынмæ. Уыцы  диссаджы  рæсугъд  æвзаг  махмæ  æнусты  сæры  ралæвæрдтой  нæ  фыдæлтæ  скифтæ,  сæрмæттæ  æмæ  алантæ. Мах  дæр  æй  адæттæм нæ  сæрты,  фæлтæрæй-фæлтæрмæ.

1 - кæсæг: Ныр та   бакæсæм  цыбыр  юмористикон  сценкæ  «Ирон чызджытæ ».

Сценкæ«Ирон  чызджытæ»

(Дыууæ  чызджы  æрбауайынц. Хъæуы  уазæг  сæм хæстæг  бацыд,  æмæ  сæм  дзуры)

Уазæг:   - Уæ  бон  хорз  чызджытæ!( )

Аминка : -  Здрасте!( )

Дианка: Привет!(  )

(Мамуков)Уазæг:     Иронау  нæ  зонут,  ацы  хорз  чызджытæ?

Аминка: -  Æз  зонын.  Скъолайы  дæр  ирон  проходит  кодтон.  Фæлæ  мæнæ  Дианкæ хорз  нæ  зоны,  уый  половина  осетикæ  у.

Уазæг:   Ома  куыд половина?

Аминка: -  Йæ  мад  уырыссаг  у.

Уазæг:   Æмæ  уæд  ды  та  цахæм  осетинкæ дæ? Стæй  дæ  ном  цы  хуыйны?

Аминка:  Æз  та  целый  осетинкæ дæн.  Стæй  мæ  ном  та  Аминкæ.

Дианка: Аминкæйæн йæ  родителтæ  осетинтæ  сты  дыууæ  дæр.

Уазæг:  Æмæ  ахуыр  та  кæм  кæнут?

Дианка:  Æз  Владикавказский Эрудиты скъолайы,  четвертый класы.

Аминка:  Æз  дæр Дианкæйы одноклассница  дæн.

Уазæг:  Æмæ  цæргæ  та  кæм  кæнут?

Аминка:  Æз  Ардонская  дæн.

Дианка:  Æз  та  Владикавказская.

Уазæг:    О, оооо!  Уæдæ  уæ  иу  горæттаг  у,  нæ?

Дианка:   О,  о !  Æз  Владикавказаг  горæттаг  дæн.

Уазæг:    Уæдæ  мæм  хъусут,  целая  осетинка  æмæ  половина  осетинка.

Иронау  дæ  ном  хуыйны  Диана.   Дæуæн  та  Аминæт.  Стæй  уæ  иу      Дзæуджыхъæуккаг у,  иннæ  та  Æрыдойнаг.  Стæй  уæ  целый  æмæ  половина  дæр  ничи  у,  Аминæт  у  сыгъдæг  ирон,  кæцы Дианæйæ ницæмæй  хицæн  кæны.

Дианæ  дæр  ирон,  фæлæ  ахæмы  фæхонæм  æрдæг  ирон.

Сымахмæ  та  куыд  фæкаст,  истæмæй  хицæн  кæнынц  кæрæдзийæ  Аминæт  æмæ  Дианæ?  

Мæнмæ  гæсгæ  дыууæ  дæр  æмхуызон  сты.  Аминкæтæ  æмæ  Дианкæтæ   дæр , уымæн  хуыйнынц.

1 - кæсæг: Дунейы фарн зæгъæд ,æмæ алы ирон дæр куыд уа цæсгомджын ирон фарнæй, алы ирон дæр куыд уа хайджын Къостайы ‘взагæй!

Цард рæсугъд уæд у, æмæ хъæбул куы хъуса алыбон йæ мады фæлмæн хъæлæс,йæ мадæлон æвзагыл куы зæлой ирон дзырдтæ.

Ирон æвзаг – мæ уды цины цырагъ у,

Ирон æвзаг – цыкурайы фæрдыг.

Æвзæгтæ зонын зæрдæтæм фæндаг у,

Æнустæм у æнæцудгæ мæсыг.

Ирон æвзаг,сæууон хуры ыскаст у,

Мæ авдæнмæ йæ зæлтæ хъуыстон æз.

Мæнæн,мæнæн – ныййарæгау зынаргъ у.

Фыдæлты фарн æнусты сæрты хæсс.

Ирон æвзаг – мæ зæрдæйы,мæ туджы,

Ирон æвзаг мæ базырджын кæны.

Куыд фæцуда Иры фарн нæ дуджы,

Цæсты гагуыйау хъахъхъæнинаг  ды! (Исмалия)

1 - кæсæг:  Ирон æвзагыл цæрæнбонты фыстой æмæ фысдзысты сæ зæрдæйы æнкъарæнтæ нæ фысджытææмæ нæ поэттæ. Диссаджы рæсугъд равдыстой сæхи хъуыдытæ æмæ æппæт ирон адæмы хъуыдытæ дæр. Абоны царды сагъæссаг у ирон æвзаджы фидæн, фæлæ йæ цалынмæ уарзæм, цалынмæ йыл хъуыды кæнын фæрæзæм, цалынмæ ирон сывæллон дзура йæ мадæлон æвзагыл, уæдмæ йын тæссаг нæу фесæфынæй.

2 кæсæг: Байхъусæм ма уæдæ нæ кæстæр фæсивæдмæ мадæлон æвзаг куыд зынаргъ у уымæ.

(Выходят все)

 Сты зонды уацхæссæг æппæт дунейы 'взæгтæ

Нæ дзы 'взары хæстæг æмæ дарддаг

Фæлæ ныххойы зæрдæйы къæсæртæ

Æрмæстдæр ды, мæ мадæлон æвзаг!

Ис æвзагæй нал дзурæм иронау

Ис хъæбулæй не 'взаг у æвæд

Стыр уырысæн нал хизæм йæ ронæй

Удæй ма куыд уæм ирæттæ уæд?(Ацамаз)

Мæлæн дын нæй нæ фыдæлты æвзаг

Дæ зæронд мад у ацы зæххы къори.

Æмæ куы сæфа ма зæгъæд ызнаг

Дæуимæ сæфы дунейы истории.

Худинаг уæм нæ кæсы

Æнцад бадын фыддæрагæн

Иу уæ куы нæ тæрсы

Фесæфынæй Иры æвзагæн (Алексанянц)и другие.Ирон чызг æмæ лæппу(Амага и Ислам),Басиева, Вазагова.

- Нæ  бæрзонд  къæдзæхтæ

Нæ  царддæттæг  зæхх,

Æз  уарзын  мæ  бæстæ

Мæ  райгуырæн  зæхх!!!

Дæу  барын  æз  хæхтыл

Нæ  зæххыл  цæрæг

Дæу  уарзын  а‘бæстыл

Хæрзконд  дæ  бæрæг!!!

(Алла и Азамат)

1 - кæсæг:   Мах стæм ирæттæ æмæ хъуамæ уарзæм нæ райгуырæн зæхх, Ирыстоны  урс  сæр  хæхты  æмæ  цъæх  быдырты,  дидинæгкалæг уыгæрдæнты  æмæ æлутоны  ад  чи  кæны, уыцы  хæххон  суадæтты, Ирыстоны  цытджын  æмæ  кадджын  хистæрты.

1 - кæсæг:  Уæдæ  ахуыр  кæм  вæййы  уым  худгæ  дæр  акæнынц.

Бакæсæм  цыбыр  юмористон  сценкæ:« Ирон нæ зони»-мæ.

Сценкæ «Ирон нæ зони».

Зæронд ус(Козаева Алина) (йæ къухы лæдзæг, сумкæ, кæсæнцæстытæ.)

Лæппу:(Елеев)Телефон наушниктæ)

Зæронд ус: (Рацæуы йæ къухы гæххæтты гæбаз, кæсы йæм æмæ цыдæр агуры).

Мæ хæдзар!! Кæм æй агурон?? Стæй цы æлхæнын, уый дæр куы нæ  зонын . уæдæ æнæахуырæй взæрдæр исты ис? Цы зæгъон мæ рæстæгæн скъолайы дуарæй никуы бакастæн, стæй уæд мæ кæстæр хомæ та чи кастаид. Мæ мад куы нæв бакуыстаид, уæд та æххормагæй мардаиккам. О.о. !! уæртæ уыцы лæппуйы куы афæрсин. Хорз лæппу, дæ бон хорз!

Лæппу: (нæ хъусы, йæ хъусты наушниктæ, йæ къухты та телефон, афтæмæй йæхинымæр кафы йе уæхсджытæй).

Зæронд ус: Дæумæ дзурын лæппу! (æвналы йæм) Нæ мæ хъусыс?? Æви ирон нæ дæ??

Лæппу: (исы йæ наушниктæ) – Что бабуля? Я ирон нæ жонис. (фæстæмæ сæ бакодта йæ наушниктæ)

Зæронд ус: (гæххæт æм дары) Мæ фырты фырт рынчын у, æмæ хостæм рацыдтæн горæтмæ. Æркæс ма ацы гæххæтмæ æмæ мын афтек дæр бацамон.

Лæппу: Бабуля! Я же сказал: Нæ жони ирон. Афтек-мафтек, я не понимаю(иннæрæдæм азылд æмæ та йæхицæн кафы)

Зæронд ус: Ай цавæр лæппу дæ? Зæронд адæймаг дæ сæрмæ нæ хæссыс æви? (сæ ныхасмæ лæппуйы мад рацыд)

Мад:(Авигея) Цы дæ хъæуы мæнæ ус? Кæй агурыс?

Зæронд ус: О.о. ! Кæдæй уæдæй ма ирон горæты, ирон ныхас фехъуыстон.мæнæ ацы лæппу дæ лæппу у?

Мад: Мæн у, мæн, а что из этого?

Зæронд ус: Иу ныхасæн мын дзуапп нæ радта, æвæццæгæн иронау æцæг не мбары, æви мæ хынджылæг кæны?

Мад: Махæн Артурик по осетински не понимать кæны. Притом, хæдзары все дзурæм по русски.

Зæронд ус: Ау!! Æмæ уæм æппындæр худинаг нæ кæсы? Ахæм хæрзконд ирон лæппу, æмæ иронау дзурын йæ сæрмæ нæ хæссы. ??

Мад: Æмæ ирон та кæм хъæуы? Где это надо?? Мæнæн Вовчик Мæскуыйы ахуыр кæндзæн.

Зæронд ус: Мæскуы бæргæ хорз у, фæлæ йæхи æвзаг та?? Йæ мадæлон æвзаг ма хъуамæ зона??

Мад: Оф! Цы кадджын дæм кæсы ирон æвзаг. Цы нын ныууагътой нæ предкæтæ?

Зæронд ус: (зæхх æрхоста лæдзæгæй) Цы? Æмæ кадджын æгъдæуттæ æмæ рæсугъд æвзаг! Кæцыйы хъахъхъæнын нæ зонынц мæнæ дæу хуызæттæ! Дæ фыртæн дæр ды сæнад кодтай йæ мадæлон æвзаг! Æмæ чи у дæ фырт, уый бæрæг дзы нал ис.

Мад: ацы хорз ус, цы дæ хъæуы махæй? Нал нæ ныууаддзынæ абон? Надоела уже. Цы æххуыс дæ хъæуы? Кæннод мне уже домой пора.

Зæронд ус: Ницы мæ хъæуы дæуæй. Ирон адæмы низтæ бахæр. !!

Мад: Не поняла! Пошли Артурик! Ацы деревенщинæ нæ цалынмæ нæ фæнадта, уæдмæ.(ацыдысты).

  Æмдзæвгæ  Мадæлон æвзаг. Амага

Дзур, мæ къона, дзур иронау.

Азтæ атæхдзысты бонау.

Хорз лæг уыдзынæ кæддæр.

Бахъæудзæн дæ гъеуæд сæр.

Базон кафын æмæ зарын,

Зон дæ адæмы нымайын.

Ма у не гъдæуттæн ызнаг.

Уарз дæ мадæлон æвзаг.

1 - кæсæг: Уæдæ  нæ  изæр  æрхæццæ  ис  кæронмæ!,

2- кæсæг: Нæ иннæ фембæлдмæ!

Вместе: Хæрзбон!