Дерс конспекти "Номан Челебиджиханнынъ «Къарылгъачлар дуасы» икяесинде осьмюрнинъ окъувгъа мунасебети"

Мевзу.                  Номан Челебиджиханнынъ

                             «Къарылгъачлар дуасы»икяесинде

                              осьмюрнинъ окъувгъа  мунасебети

Макъсат: - икяенинъ мундериджесини анълав  къабилиетлерини  инкишаф                                                                                                                                                                                                                               .                    эттирюв;

                    - левханы талиль этюв бильгилерини инкишаф эттирюв. Монолог            .                     джевап берюв  къабилиетлерини инкишаф эттирюв; 

                   -  окъувгъа севги ашлав.

                                                                 «Окъувсыз бильги ёкъ,

                                                                                               бильгисиз кунюнъ ёкъ»           

                                                                                                                            Аталар сёзю

                                                                                                                                           I.Тешкилий девир.

Селям алейкум ,балалар. Бугуньки дерсни берабер кечиреджемиз. Дерсде Номан Челебиджиханнынъ омюри ве яратыджылыгъыны  текрарлайджамыз ве «Къарылгъачлар дуасы»деген икяесининъ узеринде чалышаджамыз.

II. Текрарлав.

Шимди исе,Номан Челебиджиханнынъ омюр ёлуны «Инанам – инанмайым» оюнынен текрарлайыкъ.(Оюннынъ  шарты.Берильген малюматнен разы олсанъыз ,ешиль карточкаларны котересиз. Разы олмасанъыз,къырмызы карточкаларны котересиз).

1. Номан Челебиджихан 1885с. догъды. (догъру)

2. Номан Челебиджихан  Джанкой янында ерлешкен Къалай  коюнде догъды.(Сонакъ коюнде)

3. Номан Челебиджихан «Зынджырлы» медресесинден сонъ,окъувыны Румынияда девам этти.(Туркиеде)

4. Номан Челебиджихан Истамбулда «Ватан»адлы гизли джемиетни тешкиль этти.(догъру)

5. Номан Челебиджихан 1917с. Къурултайда  Русие  миллий укюметининъ башы оларакъ сайланды.(Къырым)

6. Номан Челебиджиханнынъ « Сары ляле» шиири къырымтатар халкъынынъ гимни олды. («Ант эткенмен»)

7. Номан Челебиджихан 1945с. февральнинъ 23 большевиклер тарафындан атып ольдюрильди.(1918с.)

III . Актуаллештирюв.

Эпиграфны окъуйыкъ.Бу эпиграфта не акъкъында айтыла?(бильги ,окъув акъкъында)

Номан  Челебиджихан Кырым миллий укюметининъ башы олмакънен бирге шаир ве языджы эди. Озюнинъ балалыгъы акъкъында«Къарылгъачлар дуасы»деген икяесинде яза. Бу икяеде    осьмюрнинъ табиаты,дюньябакъышы насыл этип  шекилленгенини  коремиз.

(Дефтерге мевзу,эпиграф языла)

Икяеден эки парча окъуйыкъ (оджа окъуй)

«Он дерт яшында эдим.Энъ асав айгъырларны биле уйретеджек къадар миниджи олгъан эдим.

Атларны пек севердим,окъумадан къачар,джылкъыгъа чапардым…

…Мектептен чыкътыкъ, къады эфенди мектебин беяз,лекесиз къапусына бир къара килит урды,кетти… Бутюн балалар агъладылар. Агълагъанда мен козьлеримден бир тамла яш акъытмай эдим.Мен шимди урмакъ,девирмек,эзмек,енъмек… мектепнинъ къапусына асылгъан агъыр къара килитни къопармакъ,атмакъ истей эдим. Къопармакъ бойнумнынъ борджу олсун  дий эдим…»

Суаллер. 1. Икяенинъ башында огъланчыкъ окъумагъа истей эдими?

                  2. Икяенинъ сонъунда исе,мектепни къапусына  килит аскъанларында, огъланчыкъ къувандымы?

Меселе.  Не ичюн окъумагъа истемеген осьмюр окъувнен меракъланып башлады? Бу суальге дерс девамында джевап тапмакъ керекмиз.

IV.Лугъат иши.

Руштие – средняя школа (орта мектеп)

Чехре – лицо (бет,юз)

къафа – голова ( баш)

тебешир – мел (бор)

дагъындыкъ – перемена (тенеффюс)

Вазифе.1.Бу икяеде расткельген лугъат сезлерининъ ерине земаневий къырымтатар тилинде ишлетильген сезлерни тапынъ.

              2. Бойле сезлерге не дейлер?

              3.Бу сёзлерни ишлетип джумлелер тизинъ.

V.Метин узеринде иш.

а)  Икяенинъ левха  сырасыны догъру тиз.(Такъымларда чалышув.Янълыш тизильген план сырасы берилле,талебелер  янълышларны тапмакъ ,парча не акъкъында олгъаныны айтмакъ кереклер).

1 такъым

I къысым.

1.    Къарылгъачлар дуасы(2)

2.    Кой мектеби(3)

3.    Атларгъа севги(1)

2 такъым  

II къысым.

1.Янъы дерслер(3)

2.Рушдие мектеби(1)

3.Оджамыз(2)

3 такъым        

III къысым.

1.Мектепке къады кельди(2)

2.Кузь кельди(1)

3.Оджамызнынъ сонъки дерси(3)

Раатлыкъ дакъкъасы.

Кокте кунеш парылдай.

Тереклерни ель саллай.

Кокте учкъан къушчыкълар,

Бизге селямлар ёллар.

б)  «Сайлама окъув»  (суальнинъ джевабыны икяеден тапып окъуйлар.Суальге джевап берелер)

1. Не ичюн  огъланчыкъ дерстен къачып, сербест атларнынъ янына бара эди?

2. Талебелер эски мектепте окъув кунюни насыл кечире эдилер?(Вазифе: левханы тапып окъунъ, с.99.сонъки абзац)

3. Не ичюн « Вельмурселят» дуасыны балалар бирден эзберледилер?

4.Балалар къарылгъачларны не ичюн куньлер эдилер?(Вазифе: икяеде левханы тапып окъунъ. С.99. 4 абзац)

5.Янъы мектепте насыл денъишмелер олды?

6.Янъы мектепте  оджаларыны  не ичюн севе эдилер? (Вазифе: икяеде бу левханы тапып окъунъ.с.102-103; 3 абзац)

Вазифеге нетидже чыкъарув : эки мектепни тенъештирейик.

1.Эски ве янъы мектеп арасында умумий недир?(мектеп)

2.Сыныф  одалары насыл?

3. Насыл дерслер кечелер?

4.Оджалары насыл этип окъута?

                                             Эски мектеп                                         Янъы мектеп      

7.Не ичюн мектепни къапаттылар? (Вазифе: икяеде бу левханы тапып окъунъ.с.104,  3 абзац)       

8.Мектеп къапысына  килит  асылгъанда,огъланчыкъ озюне насыл сёз берди?

Дефтерде чалышув.

1. Бу икаеде эсасен не акъкъында айтыла?

Бу икяе  окъув,бильги акъкъында.

2.Муэллиф балаларны  насыл этип окъутмакъ керек ,дей?

Муэллиф балаларны севгинен окъутмакъ керек,дей.

Меселени чезюв.  Дерсимизнинъ эсас суалине джевап берейик.  Не ичюн окъумагъа истемеген осмюр окъувнен меракъланып башлады? (Эски мектепте дерслерде джаны сыкъыла эди,оларны котеклеп окъута эдилер,янъы мектепте исе, оларны эм ойната .эм окъута эдилер. Номан озюни сербест дуя эди

9. Не ичюн икяенинъ серлевасы «Къарылгъачлар дуасы»?

Оджа.  Къарылгъачлар  балаларына дуаларыны  севгинен огреткенде балалар оларны куньлеп,  бу дуаны огренген эдилер.Оджалары да севгинен окъуткъанда,балалар дерслерини «къарылгъачлар дуасы» киби истекнен  огрене эдилер.Демек, «Къарылгъачлар дуасы» бу севгинен берильген бильгидир.Онынъ ичюн икяенинъ серлевасы «Къарылгъачлар дуасы».

VI. Эвге вазифе.

1.   73-79с.окъумакъ;

2.   80с. суаллерге джевап берюв;

3.78с.,6 суальге язма джевап.(Сиз мектебинъизде насыл янъылыкълар корьмеге истер эдинъиз?)

Козьлер ичюн раатлыкъ дакъкъасы.

VII.  Пекитюв

   1.Аталар сезюнинъ сонъуны тап. (чифтте чалышув)

Алтын ерде къалса да,	бильгиси кучьлю,бинъни йыкъар.
Билеги кучьлю бирни йыкъар,	бильгисиз кунюнъ ёкъ.
Окъувсыз бильги ёкъ,	йигит ольсе,намы къалыр.
Окъугъан алим олур,	бильги ерде къалмаз.
Ат ольсе,налы къалыр,	окъумагъан джаиль къалыр.

VIII. Рефлексия

«Пресс» усулы.

Икяенинъ сонъунда оджа сонъки дерсини айта: «Сиз баба ве ананъызны, Яраданынъызны   северсенъиз,татар тилини де севинъиз…». Суаль. Не ичюн  къырымтатар тилини севмек керек?

Фикир этювни девам этинъ.

Менимдже,къырымтатар тилини севмек керек,

чюнки……...............

Онынъ ичюн………….

Екюнлев. Дерсте эпинъиз  фааль чалыштынъыз.Сизлерге эр бир дерсинъиз «къарылгъачлар дуасы» киби меракълы олмасыны тилейим. Сагъ олунъ. Янъы корюшювлергедже.

«Йыл оджасы 2012» конкурсында

къырымтатар эдебиятындан дерс конспекты

Мевзу.       Номан Челебиджиханнынъ

«Къарылгъачлар дуасы»икяесинде

 осьмюрнинъ окъувгъа  мунасебети

Дерсни азырлагъан:Кировское къасабасынынъ

2 номералы «Мектеп-гимназия»ОТК

къырымтатар тили ве эдебияты оджасы

Джемилева А.Э.

-