"Диалогтік оқыту" модулін сабақта қолдану

.

Диалогтік оқыту модулін сабақта қолдану

    Диалогтік оқыту   пайдалана отырып, оқушылар  біріншіден білім денгейі жоғарылайды және оқушылардың қызығушылығы артады. Бірігіп жұмыс істеу арқасында оқушылардың оқуына жақсы әсер етеді. Сабақ барысында диалогтік оқыту маңызды рөл атқарады.

    Выготскийдің оқыту моделі оқушы диалог құру нәтижесінде білім алады деп айтқан. Оқушының білім деңгейін дамытуға әлеуметтік қолдау көрсетуде мұғалімнің рөлі ерекше деп көрсеткен. Оқушылардың көбірек білетін басқа адамдармен, әрине, бұл рөлдерде сыныптастары мен  мұғалімдері болуы мүмкін, диалог жүргізу мүмкіндік болған жағдайда, оқыту жеңіл болмақ деп айтқаның өз сабақтарымды өткізгенде байқадым. (Нұсқаулық 39). 

    Выготский оқутыдағы сөздің, сөйлеудің негізгі рөлі туралы пікірі эмпириялық зерттеуде қолдау тапқан. Барнс (1971) сыныпта тіл қаншалықты қолданылса, оқушылардың оқуына соншалықты әсер ететінін айтады. Барнс оқытудың мұғалімді селқос тыңдағанда ғана емес, вербалды құралдарды қолдану нәтижесінде, яғни сөйлесу, талдау және дәлелдеу барысында жүзеге асатынын көрсетті.

    Диалог барысында оқушылар келісілген нәтижеге жету үшін күш-жігерін жұмсайтын және Мерсер сипаттағандай, білімді бірлесіп алуды немесе «пікір алмасу» барысыңда тең құқылы серіктестер болып табылады. (Нұсқаулық 40).

Диалог:                                                                                                                   

-         оқушылардың тақырып бойынша өз ойларын еркін білдіруіне мүмкіндік береді;                                                                                                                    

-         басқа адамдарда түрлі ойлар болатындығын оқушылардың түсінулеріне көмектеседі;                                                                                                            

-         оқушылардың өз ойларын дәлелдеуіне көмектеседі;                                   

-         мұғалімдерге оқушыларды оқыту барысында олардың оқушылары қандай деңгейде екендігін түсінуге көмектеседі.                                                                              

    Өз сабақтарымда диалогтік оқытуды пайдаландым. 

Мерсердің зерттеуіне сәйкес, әңгімелесу оқушылардың оқуының ажырамас бөлшегі болып табыладынын айтып, әңгімелесудің үш түрін дәлелдеген. Өзімнің   оқыту тәжірибемде топтық жұмыста әңгімелесудің барлық түрлерін өз сабақтарымда қолдандым.  Әр сабақтың басынан аяғына дейін диалогтік әңгіме барысында оқушылар бір-бірімен  қарым –қатынас орнатып жатты.

     Диалогті     қолдану арқылы, пәнге деген қызығушылығы  артқандығын  аңғардым. Оқушылар тақырып бойынша өз ойларын еркін жеткізе алды. Топта талқылау барысында пікір алмасып бір-біріне серіктес ретінде қарады.  Бірінші сабақта диалогтік оқытудің ішінен мен әңгіме-дебат түрін пайдаландым.  Оқушыларға Ұлы Отан  соғысына қатысқан батырларға арнап 5 жол өлең шығару. Үш топтың бәрі тапсырманы орындауға кірісті. Бірінші топқа назар аударғанда,  мен оқушылар арасындағы пікір-таласты байқадым. Осы топта Қуатбек үлгерімі жоғары және Әділ үлгерімі төмен оқушылар арасында пікір‑талас туындағаның аңғардым. Өлең шығарған кезде мені таңқалдырған Әділ, осы тапсырманы орындағанда ол өте белсенді қатысып,  Қуатбекке өзінің келіспеушілігін білдіргені. Кейін бір-бірімен келісіп, бір түйінге келіп, төрт жол емес, керемет сегіз жол өлең шығарды. 

Екінші сабаққа  келетін болсақ, оқушыларға мәтінмен байланысты сандарға анықтама бер тапсырмасы берілді. Оқушылар осы тапсырманы орындағанда қызығушылығын танытып, белсенді жұмыс жасады.  Оқушыларды жұптарға бөлдім. Жұп ішінде  бір- бірімен  ақылдасып тапсырманы  тиянақты  орындады. Жұптар арсында  сұрақ – жауап  туындап  отырды. Төмендегі көрсетілген фото суреттте Асхат  және Алина  осы оқушылар үлгерім орташа болып келеді. Бір-біріне сұрақтар қойып сандарға анықтама берді.  Тапсырманы орындаған кезде менің байқағаным, оқушылар талқылап бір біріне  серіктес ретінде қарады. Бұл тапсырманы орындағанда оқушылар бір-біріне сұрақ қою, кейін сұраққа жауап беру  арқылы осы тақырыпты меңгерді.

Сабағымда оқушылар тапсырманы орындағанда , бір- біріне  талдайды, оқыған  кезде  жіберген қатені бірден түзетеді. Әр тапсырманы орындағанда  қорытынды жасап  отырады. Бұл оқушылардың сөздік  қорларын, тіл байлығын, білім деңгейін  толықтырады.

Зерттушілік   әңгімені  үшінші сабағымда пайдаландым. Зерттеушілік әңгімені  қолдану арқылы, пәнге деген қызығушылығы  артқандығын  аңғардым. Сабақтың  барысында  оқушыларға  мәтінге байланысты Ұлы Отан соғысына қазақстандық еңбекшілері қандай үлес қосқаның дәлелдеу  тапсырмасы   берілді. Бұл жерде Қуатбек көшбасшы ретінде топ мүшелерінің идеяларын тындап, пікір-алмасып, талқылады. Өз ойларын дәлелдеп, дауыстап айтады.  Бұлай жұмыс істеген оқушылардың дәлеледері пікір алмасудың нәтижесі болып табылады. Топта  байқағаным

әр оқушы өз үлесін қосып, өз идеясын айтып пікір алмасты. Тапсырманы орындаған кезде оқушылар тақырыпты бір неше рет қайталады. Зерттеушілік әңгіме,  сабақ барысында өте тиімді және пайдалы деп ойлаймын, себебі, оқушылар өте көп біліп, болжамдар ұсынып, талдайды.   

Топтық әңгімеге төртінші сабақта қолдандым. Оқушыларға  «Болашақ ғарышкерді»  постерге салу тапсырма берілді. Әр топ тапсырманы орындауға кірісті. Алиханның тобы постер жасау кезінде әр топ мүшесі өз ойларын ұсынып, оқушылар бір-бірін тындап отырып, бір шешімге келіп, басқа топтарға қарағанда ерекше постер ұсынды.  

 

Қорыта келгенде диалогтік оқыту сабақ барысында  оқушылардың зияткерлік дамуына және оқуының нәтижелі болуына, өз ойын дұрыс құрып, еркін жеткізуіне көмектеседі. Сондықтан  мұғалім сабақты өткізген кезде диалогтік оқытуға аса назар аудару керек.

Кездескен кедергілер: Оқушылардың өз-өздеріне сенімсіздігі. Топта тапсырманы орындау барысында бір-бірінің жауабын тындамауы.

 Шешу жолдары: Мадақтау арқылы оқушылардың  бойындағы өзіне деген сенімсіздіктерін жою.Топ ережесін құрастыру арқылы ынтымақтастық жағдай туғызу.

Нәтиже:  Оқушылардың берілген тапсырмаларды бір-бірімен ақылдаса отырып шеше білгендері, сабақтың сәтті өтуіне септігін тигізді.  Балалардың сабаққа деген қызығушылықтары, ынталары, танымдық және ойлау қабілеттері артты. Диалогтің арқасында топтардың арасында сыйластық, ынтымақтастық, жұптық, топтық жұмыс істей алу дағдылары қалыптасты.    

Келесі қадам: Топтық жұмысты одан әрі жетілдіру.  Келешекте әр сабағымда оқушылардың тілдерін дамыту үшін  диалогтік оқытуды тиімді қолдану.