Дидактический материал на тему "Азбука калмыцкого фольклора"

• 1 слайд

  Амн үгин зөөрин үзглл
  Азбука калмыцкого фольклора
  

• 2 слайд

  Амн үгин билг - əмтнə
  чилн -чилшго зөөр.
  Олн əмтнə цецн ухан, шинҗллһн,
  мергн, хурц келн амн үгин зөөрт келгдсмн. Эдниг олн əмтн зун
  җилмүдин туршарт үүдəҗ йовсмн,
  үйнр болһн эн урн үгиг улм-улм
  ясад,
  сəəхрүлəд йовсмн.
  
  

• 3 слайд

  Үлгүр – мана өвкнрин үлдəсн
  үнтə зөөр, сəəхн эрдни!
  Күүнə кеерүл – келн,
  Келнə кеерүл – үлгүр.
  

• 4 слайд

  
  Сурһмҗ əмтнəс авдг, ухаг үлгүрмүдəс авдг.
  Залу күн зөрсəн эс күцəхлə – нерəн геедг,
  чон бəрсəн алдхла – харһнад үкдг.
  Өөкəр оравчн – ноха идшго,
  Өвсəр оравчн – үкр идшго.
  Үнн үгин үзүр хурц.
  Үннəс - тус, үкрəс – тосн.
  Үннд үкл уга.
  

• 5 слайд

  Алдрсн заһсн – тул мет.
  Нарна нилчиг тоолҗ болшго, һазрин оруг барҗ болшго.
  

• 6 слайд

  Шинҗлсн хамган бүтүһəр дүңцүлҗ келəд, тəəлвртə туульс тогтадг бəəсмн, үлгүрнь: - Көл һар уга юмн киилг сурҗ.
  Хүүрə һолын көвəд хөн хурһд мəəлҗ.
  Хар мөриг хазарлҗ эс болҗ.
  Туг-туг сүүлтə, туһл нооста, хатрхнь хальһн, довтлһнь дольгн.
  

• 7 слайд

  Шарлҗн дотр – шар тосн.
  Бавһр өвгн шовһр җидтə.
  
  

• 8 слайд

  Йөрəлмүд – җирһлд учрсн йовдлмудт байрлҗ келсн олмһа, тевчңгү, һольшг үгмүд.
  Цаһана йөрəл
  Идəн-чигəн элвг болҗ, эзн мөңк нас зүүҗ, җил болһн җил өөн хаһцҗ, эсрң эн өдртəн эн цаһаһан кеҗ, Окн-теңгрин аршанд олн əмтн күртҗ, амр, аңхун бəəҗ, амулң эдлх болтха!
  

• 9 слайд

  Хаврин йөрəл
  Цасн шулун хəəлҗ,
  Цандг-усн элвгдҗ,
  Нарн-герл дуладҗ,
  Ноһан өвсн нəəхлəд,
  Хуцин өвр хуһрл уга,
  Хурһна шиир кемтрл уга,
  То күцц, толһа бүрн,
  Хулха-худлын аюл уга,
  Хов-хуҗин шилтəн уга,
  Əмтн-делкə цуһарн
  Амулң менд бəəтхə!
  

• 10 слайд

  Кемəлһн – олнд эңкр соньн үүдəвр.
  Əмтнə цецн уха, мергн сурһмҗ, отг-нутгин
  тууҗ меддгиг зүткҗ сөрлһн.
  Хөн гидг малын хөрн дөрвн нурһна хөөт бийднь урһсн, хөврцг цаһан ясна өмн бийднь урһсн, йисн шинҗ бүрдəсн яр харһа ясн.
  

• 11 слайд

  «Далн хойр худл» – урн билг-эрдмəс тогтсн амн үгин зөөр, олн əмтнə
  ухан-седклəс, у чееҗəс һарсн үүдəвр.
  Кезəнə нег хан кенз күүктə бəəҗ…
  Нег дəкҗ хан нертə зар тəвҗ:
  Дараһар далн хойр даранднь худл келҗ…даңһдл уга келəд, эрдмəн үзүлснднь күүкəн өгнəв болҗ…
  Далн хойр худл угатя көвүн келв.
  Дегд үүср уга худлч бəəҗч гиһəд, хан күүкəн өгсн уга.
  

• 12 слайд

  Далн хойр худлин негнь: унтҗ кевтсн туулан кичгиг үргəҗ босхад, ардаснь ниднин җил үксн һалзу ик баргар көөлгүв…
  

• 13 слайд

  Хальмг туульс – элдү сəəхн чимлһтə, уха орулгч, сурһмҗарн мергн сəəхн урн зокьялмуд болн олна бахмҗта байр.
  Үлгүрнь, «Һурвн му» - гидг тууль.
  Хаана заквр түшмлмүдтəн:
  һурвн му олад авч ирх: күүнə му, өвснə му, хотын му.
  Теднə авч ирсн һурвн му: хаһрха хар җолмта, халаста хар бүшмүдтə залу, үмкə шарлҗн, хар һуйрас
  болһсн көөтə тоһш.
  
  

• 14 слайд

  Хаана шинҗллт:
  

• 15 слайд

  «Җаңһр»-хальмг улсин
  амн урн үгин үүдəлтин
  хамгин сəн бумбнь.
  «Җаңһр»-баатрмудын
  то-томҗ уга хортна ү-түмн
  церглə сул, үлмə уга
  бəəлһнə төлə ноолдвр кеҗ
  йовсна тускар келгдҗəх
  поэмсин дуһрг.
  

• 16 слайд

  Хошун Улан,Хар Җилһн, Аля
  Шоңхр
  һурвна бөлг
  Бумбин орна тулг болсн
  баатрмудын
  шин үйин селгəн өсҗ йовхиг
  эн бөлг үзүлнə.Тегəд чигн
  Бумбин орн үкл уга мөңк.
  

• 17 слайд

  Амн үгин билгин үүдəврмүд – хальмг келнə буслсн сəəхн булгуд.
  Олн эмтнə нəрн ухан, шинҗллһн,
  даршлһта, олмһа келн.
  

• 18 слайд

  Шүүвр сурврмуд :
  Хальмг олн əмтнə амн үгин зөөрəр кесн ахр харвллһн таднд таасгдв?
  Амн үгин зөөр ямаран жанрмудар хувагдна?
  Күүнə җирһлд амн үгин зөөр ямаран орм эзлҗ йовсмн?