Дидактикалық материалдар мүшелер жүйесі

                                   Дидактикалық материалдар

                                                   8 сынып

Ұсынылып отырған дидактикалық материалдар сегізінші сыныптың «Биология» оқулығындағы мазмұнға сәйкестендіріліп, оқушылар жас ерекшеліктеріне сай құрастырдым.  Дидактикалық тапсырмалар «Мүшелер жүйесі »  бөлімдері бойынша  алған білімін жетілдіруге мүмкіндік береді.

І. Жүйке жүйесі.

1.     Вегетативті жүйке жүйесіне тән сипаттарын тиісті бағандарға бөліп жазыңдар.

а ) көз қарашығын ұлғаюына әсер етеді.

ә) қан тамырларын кеңейтеді.

б) көз қарашығын кішірейтеді.

в) жүректің жиырылуы мөлшерін арттырады.

г) қан тамырларды тарылтуға байланысты қан қысымын көтеруге септігін тигізеді.

ғ) қуықтың бірыңғай салалы бұлшық ет ұлпасын босаңсытады.

е) жүректің іс-әрекетін ретке келтіреді.

ж) асқорыту  мүшелерінің іс-әрекетін тежейді.

з) асқорыту мүшелерінің іс-әрекетін қоздырады.

и) қуықтың бұлшық ет тонусын жоғарлатады.

Симпатикалық бөлім	Парасимпатикалық бөлім

2.Тізе рефлексінің рефлекстік доғасы кезеңдерін қандай бірізділікпен (1-5) орналасатынын көрсетіңдер.

а) ақпарат

ә) механорецепторлар

б) жүйке

в) аяқты жазу

 г) мүше

Бірізділік	1	2	3	4	5
Кезеңдер

3.Ми бөлімдері (1-5 ) және оның қызметі (а-г ) арасындағы сәйкестіктікті орнатыңдар.

1. Аралық ми                      а ) қимылды үйлестіру

2. Сопақша ми                    ә) ішкі секреция бездерінің     

                                                қызметін атқарады.

3.Мишық                            б)жарықпен дыбысқа жылдам     

                                            реакция көрсетеді.

4.Үлкен ми сыңар-              в)жүрек жұмысын  тыныс   алуды,

лары.                                   жұтынуды реттейді

5.Ортаңғы ми                    г)айналаны танып,организм   

                                              бейімделу әрекетін жылдамдатады.

Функциялар	1	2	3	4	5
Қосылу

ІІ.Тірек-қимыл жүйесі.

1.Сүйек типтеріне тән сипаттарын тиісті бағандарға  жазыңдар.

а ) білезік  ә)жіліктер   б )жауырын в)жамбас сүйектер г )омыртқа ғ )қабырғалар д)ми,бет сүйектері е)алақан сүйектер

Қысқа сүйектер	Жалпақ сүйектер	Ұзын сүйектер

2.Омыртқа жотасы бөлімдерін қандай бірізділікпен (1-5 ) орналасатынын көрсетіңдер.

а ) 5 омыртқа.

ә )құйымшақ түзетін қосыла өскен 4-5 омыртқа.

б) 12 омыртқа.

в) 7 омыртқа.

г ) Сегізкөз түзетін қосыла өскен 5 омыртқа.

Бірізділік	1	2	3	4	5
Кезеңдер

3.Қаңқа бөлімдері (1-7) және оған сәйкес мүшелерді(а-д)  орнатыңдар.

1.Бас сүйек                                   а).33-34 омыртқадан           

                                                          тұрады.

2.Омыртқа жотасы                      ә )арқа омыртқалары,       

                                                       қабырғалар, төс сү йегі       

3.Кеуде қуысы                             б ми және бет бөлігі

4.Иық белдеуі                              в )тоқпан жілік, кәрі жілік,

                                                      білек ,қол басы сүйектері

5.Қол сүйектері                           г)екі жауырын,екі бұғана

6.Жамбас белдеуі                        ғ)ортан жілік, асық жілік,

                                                      шыбық сүйек ,толарсақ,

                                                      сүйек,толарсақ,табан,        

                                                      бақай сүйектері.  

7.Аяқ сүйектері                           д )сегізкөз  бөлімі және

                                                        екі жамбас сүйегінен.                                       

Функциялары	1	2	3	4	5	6	7
Қосылу

  ІІІ .Жүрек-қан тамырлары.

1.Қан тамырлары жөнінде сипатты тиісті бағандарға жазыңдар.

а ) қабырғасы жұқа , бұлшық ет және созылғыш  талшықтар аз.

ә) қабырғасы қалың , иілгіш және серпімді қан тамырлар.

б) жүрекке ағатын ірі тамырлар .                                                 

в )ең жіңішке қан тамырлар.

г)жалпы саны 2млрд.                                                                                           

ғ)мүшелерге ,ұлпаларға ағатын қан тамырлар.

Артериялар	Веналар	Капиллярлар

2.Үлкен қан айналым шеңберінде қандай бірізділікпен(1-4 ) орналасатынын көрсетіңдер.

а )мүшелер

ә)ұлпалар

б)оң жақ жүрекше

в)сол жақ қарынша

Бірізділік	1	2	3	4
Кезеңдер

3.Кіші қан айналым шеңберінде қандай бірізділікпен  (1-3 )  орналасатынын көрсетіңдер.

а )өкпе

ә)сол жақ жүрекше

б)оң жақ қарынша

Бірізділік	1	2	3
Кезеңдер

4.Жүрек қақпақшалары(1-4 ) және оған сәйкес сипатты (а-в )орнатыңдар.

1.Айшық тәрізді қақпақ-          а).жүрекше мен қарыншалар

шалар.                                         өзара байланыста болады.

2.Үш жақтаулы қақпақ-           ә).жүректің сол жақ бөлігі-

ша.                                                гінде.

3.Жақтаулы қақпақша             б )жүректің оң жақ бөлігінде

4.Қос жақтаулы қақпақ -          в )жартылай дөңгелек терең

ша.                                               қалта түзеді.

Функциялар	1	2	3	4
Қосылу

ІV.Тыныс алу жүйесі

1.Тыныс алғандағы және тыныс шығарғандағы ауа құрамына тән сипаттарды тиісті бағандарға жазыңдар.

а)21% .  ә)4,0% .  б)79.  в)16%.  г)0,03%.

Тыныс алғандағы ауада (Көлемдік% )	Тыныс шығарғандағы ауада                (Көлемдік % )

2.Тыныс алу мүшелері бөлімдерін қандай бірізділікпен (1-6 ) орналасатынын көрсетіңдер.

а )мұрын қуысы

ә )мұрын -жұтқыншақ

б )көмей

в )өкпе

г)бронхылар

ғ)кеңірдек

Бірізділік	1	2	3	4	5	6
Кезеңдер

3.Тыныс алу мүшелері (1-5 )және оған сәйкес сипатты(а-г ) орнатыңдар.

1.Мұрын қуысы                     а)ішкі қуыс түтік,4- 6 мойын

                                                   омыртқа деңгейінде орналас-

                                                   қан.

2.Көмей                                  ә)өкпеде тармақталып, ағаш

                                                    түзеді.

3.Өкпе                                    б)ауаны жылытады.

4.Бронхылар                          в) ұзындығы 9-13 см өңеш

                                                    алдындағы түтік.

5.Кеңірдек                              г)шымыр, кеуекті жұп мүше-

                                                   лер.                  

 V.Асқорыту жүйесі.

1.Органикалық заттарға тән сипаттарды тиісті бағандарға жазыңдар.

а)құрылыс материалы ретінде жасуша мембранасы

құрамына кіреді.

ә)тәуліктік мөлшері 400-500 г.

б)негізгі құрылыс материалы.

в)тәуліктік  мөлшері 80-90 г.

г)негізгі энергия көзі.

ғ)тәуліктік мөлшері 100 г.

Нәруыздар	Майлар	Көмірсулар

2.Ас қорыту  мүшелері бөлімдерін қандай бірізділікпен

 (1-7 ) орналасатынын көрсетіңдер.

а)өңеш.

ә)ауыз қуысы.

б)жұтқыншақ.

в)тоқішек.

г )асқазан.

ғ )тікішек.

е)ашішек.                                      

Бірізділік	1	2	3	4	5	6	7
Кезеңдер

3.Асқорыту мүшелері(1-7 ) және оған сәйкес сипатты

(а-д )орнатыңдар.

1.Өңеш                                 а )ұзындығы 11-13 см бұлшық

                                                 етті мүше.

2.Ауыз қуысы                     ә )сыйымдылығы 2-3 л, пішіні

                                                 алмұрт немесе ұзын қапшық

                                                 тәрізді.

3.Жұтқыншақ                      б )ұзындығы 25 см бұлшық

                                                  етті түтік.

4.Тоқішек                            в )асқорыту мүшесінің ең

                                                  қысқа бөлігі.

5.Асқазан                            г)асқорыту жолының ең ұзын

                                                  бөлігі. Ұзындығы 5-6 см.

6.Тік ішек                             ғ )ұзындығы 1,5-2 м.

7.Ашішек                            д)төменгі-бұлшық етпен, алды-

                                                тіспен, үсті таңдаймен қаптал-

                                                 ған.