Доклад на тему "Ажыглалдан унген херекселдернин ийиги чуртталгазы"

• 1 слайд

  Бора-Тайга ортумак школазы
  « Ажыглалдан унген херекселдернин ийиги чуртталгазы»
  Эртем шинчилел ажылы
  « Шинчилекчи мен»
  
  
  Ажылды Бора-Тайга ортумак
  школазынын 3-ку клазынын оореникчизи
  Монгуш Амелия кылган.
  Удуртукчу башкызы:
  Куулар Римма Дугаар-ооловна технология башкызы.
  

• 2 слайд

  Ажылдын планы.
  1. Киирилде кезээ.
  2. Тургустунуп келген нарын айтырыгны шиитпирлээри болгаш оон чугулазын билип, тодарадыры.
  3.Темага хамаарышкан материалдарны чыыры.
  4. Тургустунган нарын айтырыгны бодумнун шилип алган аргам-биле шиитпирлээним.
  5. Туннел кезээ.
  

• 3 слайд

  Эртем-биле холбаазы
  
  Бойдус болгаш технология
  

• 4 слайд

  Ажылдын кол сорулгазы.
  Чурттап турар девискээрим экологтуг байдалын шинчилеп, долгандыр турар девискээрин арыг тургузуп, хумагалдыг болуру.
  Ажыглалдан унген , октаттынган херекселдернин оскээр ажыглаар аргаларын тывары.
  

• 5 слайд

  Ажылдын чаа чуулу, чугулазы.
  Чурттап турар девискээрим арыг-силиг, бокталбазын дээш ажыглалдан унген артынчыларны октавайн, оон ажыктыг, чараш хун буруде ажыглаар херек эдилелдерни кылып, оскээр ажыглаар аргаларын дилеп тывары чугула дээрзин билип, ажылды кылдым.
  

• 6 слайд

  Киирилде кезээ
  
  Угбаларым-биле сок садып ижеринге дыка ынак мен. Бир ай дургузунда 4-5 - даа сокту ижер бис. Сок хавы чер эжелеп, ажык чок чуглуп чыдар апаар. Оон кадында ус хаптары, кетчуп хаптары база-ла чыглып, бок бооп чыдып бээр. Саазындан кылган турган болза ортедип, арыглап болур, а сок хаптарын ортедип ажыглаары болдунмас, кадыкка хоралыг . Сок хаптарынын кандыг-даа хевирлери, оннерлии база хемчээл талазы-биле улуг, бичиизи-даа бар. Ынчангаш мен сок хаптарын ажыглалче киирип, оларнын ийиги чуртталгазын тургузуп, диргизер аргаларын тывар сорулганы салдым.
  

• 7 слайд

  Бирги чадазы.
  Тургустунуп келген нарын айтырыгны шиитпирлээри болгаш оон чугулазын билип, тодарадыры.
  Моон мурнунда турган уелерде коорде амгы уеде амыдыралда чангыс катап ажыглааш октаттынып турар херекселдернин ковудээни кижилерни дувуредип турар. Оларга саазын, кылымал пластмасс аяк-савалар, пластик кола, ус хаптары, саазындан кылган сок, суттер хаптары, саазын аржыылдар,салфетка хамааржыр. Оларны ажыглаан соонда оон хаптары бисти долгандыр турар хурээлелди дургени-биле хирлендирип, бокталдырып турар.
  

• 8 слайд

  Ийиги чада.
  Темага хамаарышкан материалдарны чыыры.
  Пластмасс деп чул ?
  Пластмасс болгаш пластик савалар, эт-херекселдер, кижинин кадыынга айыылдыг янзы-буру холуксаалардан тургустунган. Бистин бижиттинип турар ручкаларывыс, шугумувус безин шын эвес ажыглап, эдилээр болзувусса кадыывыска хоралыг . Ол айыылдыг дээрзин ажылды кылып тургаш билдим. Пластмасс кончуг хоралыг будумелди ылгап ундуруп турар. Бижиттинип ора чамдыкта бис ручка, шугумувусту аскывысче суп, ызыра бээр болгай бис. Ол уеде хоралыг будумел организимче кирип , кижинин клеткаларын олуглендирип болур. Ручка ызырарынга ынактар диш шазынын аарыындан колдуу аарыыр.
  Ортедирге агаарга эн-не хоранныг будумелди ылгап ундурер. Ол кижинин тыныш, чем хайылдырар органын урээр болгаш кешке хоралыг.
  Ынчангаш пластмасстан кылган херекселдерни ажыглаарда оваарымчалыг болуру чугула.
  

• 9 слайд

  Ушку чада
  Тургустунган нарын айтырыгны бодумнун шилип алган аргам-биле шиитпирлээним
  
  Мен 2 дугаар чыл «Фантазия» болгумунче барып турар мен. Кручок – биле аргыырынга кончуг ынак мен.
  
  Кола болгаш ус хаптарындан амыдыралга ажыктыг чараш, оскелерге домейлешпес чуулдерни кылып оорендим. Сок хавындан ойнаар-кысты, карандаштар, ручкалар сугар пеналды, коланын дувунден онзагай чараш чечектернин хевирлери кезип алгаш чурук суггар хоону, хендирлер, пряжа артыы шыгжаар шкатулка хааржактарны, ойнааракты-даа кылып ундуруп аарын коруп, ажылымда ажыгладым.
  
  
  

• 10 слайд

  Ойнаар-кыс
  Пластик хаптан кылган ойнаар-кыс.
  Хаптын дувун кезип кааптар.
  Ойнаар-кыстын холун ангы аргааш, иштинге эглип турар кылдыр ак-демир сккуш , хаптын ийи талазын уттээш, аргып каан холду суп аар. Бажын борбак хевирлиг кылдыр аргааш иштинге чымчаашка суп, хевир киирип алгаш пластик хаптын аксынга быжыглап баглаар. Арнын шокарлап, чараштаар. Бажынын дугун пряжа быжын-дылары-биле салбактап кылыры ышкаш быжыглаар.
  Хевин таарыштыр аргып, кедирер.
  

• 11 слайд

  « Фантазия» болгумунун уруглар аразынга болган
  « Кузелимнин ойнаар-кызы» деп моорейге делгээн пластик хаптардан кылган ойнаар-кыстар.
  

• 12 слайд

  Ханага азар чурук, каасталга.
  
  
  Пластик сок хаптарынын адаан кескеш , оннеп будааш оон чечектиг касталганы кылып алыр.
  Аразынга арткан кезиин ажыглап бурулерни кезип кылыр.
  

• 13 слайд

  Уурмек херекселдер чинчи, ооктер шыгжаар саважыгаш.
  Бичии хемчээлдиг пластик хапты дуглай аргааш ээрер аксынга баш хевирин аргааш карак, думчук, аксын оннуг маркер-биле чуруур, холун ийи талазынга аргыыр.
  

• 14 слайд

  Ручка, карандаш сугар пенал
  
  Кетчуп хавын дуглай аргааш, ээрер аксын чинчилер дузазы-биле хырбалап, чараштаар.
  

• 15 слайд

  Шкатулка «Хаванчуук»
  Ийи ангы хемчээлдиг: улуг, бичии хаптарнын адакы талаларын ажыглап кылыр.
  Дуглай аргааш, хаван хевирин киирип чараштап аргыыр, хол, будун, думчуун аргааш, карак кылдыр ийи чинчини даараар.
  

• 16 слайд

  Ханага азар каасталга, белек.
  Шампусенок хавын буруну-биле ажыглаан. Адаандан чечек хевирин , арткан бодундан маркер-биле бурулерни чурааш кезип аар. Кадыг картонга хевир киир салгаш чоон тевене-биле бурулерни 2 черден уттээш ине-биле даарап аар.
  
  

• 17 слайд

  Кетчуп хавындан кылган сумка
  Кетчуп хавын ортузундан чара кескеш адакы талазын дуглай аргыыр.
  Аргаан хапты кедиргеш, кетчуп хавын аразын чоок кылдыр уттээш быжыглай даараар.
  

• 18 слайд

  Чурук сугар хоо.
  
  Чурук сугар хоону кылырда картонну чыпшырып кылгаш, оон кыдыгларын сок хавынын адаандан кезип алган дуву-биле каастаар. Оон хевири чечекке домей боор, чугле эде кезип алгаш маркер-биле оннээр. Чечектерни оок ышкаш ийи ут кылгаш картонга быжыглап илип аар.
  

• 19 слайд

  Туннел кезээ.
  
  Шинчилел ажылын кылып чорутканымнын туннелинде пластмасстан кылган херекселдер амыдыралга чугула . Бойдуста чайгаар буткен байлактарывысты камгалап алырынга ажыктыг , оске талазында кончуг хоралыг деп чувени билип алдым. Ынчангаш анаа ийиги чуртталганы берип, бойдуста тывылган боктарны эвээжедиринин аргазын тып, силерни база бойдуска ынак, ону арыг тургузарынын аргаларын тыварынче кыйгырар-дыр мен.
  
  
  Кылган ижим халас барбас
  Кырган, чалыы ооруп ханмас!
  Башкыларым, эжим-оорум
  Мактал-созу мени чуглээр.
  

• 20 слайд

  « Кузелимнин ойнаар-кызы» деп моорейге киришкеш 3 тиилекчи уругнун аразынче киргеним.
  

• 21 слайд

  Ажыглаан литератураларым
  Экология «Я познаю мир» Москва – 1998 ч.
  «Экологическое воспитание в школе.» Волгоград 2006 ч.
  Начальная школа. 2012 ч. Номер 3.
  Башкы-биле кылган ажылдарым.
  

• 22 слайд

  
  
  
  Дыннаанынар дээш
  четтирдим !