Доклад на тему "Устное народное творчество"

Доклад темасы  «Къалгъанлар сейлер бизин сёзюбюз» Онгаргъан ана тилни ва адабиятны муаллими: Къазма орта мактап Магьаммадова Асият Надирбековна Къазма

РОССИЙСКАЯ ФЕДЕРАЦИЯ МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ, НАУКИ И МОЛОДЕЖНОЙ ПОЛИТИКИ РЕСПУБЛИКИ ДАГЕСТАН МБОУ «КАЗМААУЛЬСКАЯ СРЕДНЯЯ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ШКОЛА»

Къалгъанлар сейлер бизин сёзюбюз!

Оьтген девюрлени билме, гьалиги заманны тюз англама, гележек заманны ойлама халкъны чебер сёз байлыгъы ажайып уллу кёмек эте.

Къумукъ халкъ авуз яратывчулугъу – бир уллу байлыкъ!

Шо уллу, зор уллу байлыкъны аявлап-асырап жыйып, жавгьар ташланы сыйлап-топлап бизге етишдиреген ва етишдирме къаст этеген алимлерибизге  аллагь рази болсун, аллагь савлукъ берсин!

«Чечеклер», «Къумукъланы йыр хазнасы» - къумукъ халкъ авуз яратывчулугъуну инг сайламлы асарларын жыйгъан китаплар кёп сийрек чыгъа ва арадан йыллар гете туруп табып да болмайсан.

Къумукъ йырлар ва сарынлар, ёмакълар, легендалар, таварихлер, хабарлар, масхаралар, анекдотлар жыйылгъан китапны халкъ излейгени ва гёзлейгени нечесе йыллар бола эди.

          Уллу яхшылыкъ гьали къумукъ халкъны уллулар ва яшлар учун тизилген «Халкъ авуз яратывчулугъу» деген сигьрулу китабы бар!

Китапгъа баш сёз язгъан ва китапны басмадан чыгъарма  онгъаргъан филология илмуланы доктору, профессор, кёпден берли халкъ авуз яратывчулугъун ахтарыв  булан машгъул болуп турагъан Абдулгьаким Гьажиев.

«Гетгенсиз гележек ёкъ»,- дей уллулар. Халкъ авуз яратывчулугъу да – халкъны гележегине бир уллу кёпюр. Китап – билим хазнасы.

         Арт вакътилерде къумукъ мактаплагъа (китапханасына) къумукъ чебер китаплар гелмей деп айтса да ярай. Шо бек яман,  муаллимлер талчыгъа.

Бир-бир китапланы муаллимлер оьзлер сатып алып, охувчулар охусун деп, китапханагъа сала.

Абдулгьаким Гьажиев, бизин белгили алим фолклорист, онгагъарып чыгъаргъан «Халкъ авуз яратывчулугъу» деген китаплар къолубузгъа тюшгенде бизин мактапны муаллимлерини ва охувчуларыны къуванчын  айтып битдирме къыйын масъала. Китап – бир уллу хазна. Шолай маъналы, бай онгарылгъан китап мактаплар учун язылгъан бизин адабиятда аз ёлугъа. Къарлыгъачдан сонг.

         «Халкъ авуз яратывчулугъу» деген китап къолума тюшгенде, 10-нчу класгъа дарсгъа алгъасадым, программа да берилген асарланы кёбюсю ёкъгъа, асарланы излей къала эдим.

Китапны яшлагъа герсетип, ону автору булан таныш этип, къурулушун англатып,  оьзюм бек ушатагъан гесеклерин охугъанда, яшлар сююндюлер.

Китапда къумукъ халкъны бай тили, жавгьар байлыгъы мени оху деп тура! Бу пайдалы китапда къумукъ фольклорну бары да жанрлары берилген десе ярай.

Халкъ прозаны яшлар айрокъда бек ушатды, халкъ игит йырлары булан охувчулар таныш, А.ГЬ. Гьажиевни эки китабы чыкъгъан «Халкъ йырлары» деп. Шо китаплар да бизин мактапны китапханасында екъ, оьзюбюз сатып алгъанбыз. Халкъ прозасын яшлар биринчи ачалар.

Шо гюн 10-нчу класда адабият дарс «Халкъ авуз яратывчулукъ» деген китапдан фольклор асарларын охуп, анализ эте туруп чалт гетди. Дарс битди, тек яшланы класдан чыкъма хыялы ёкъ эди. «Дагъы да охугъуз да»,-деп, яшлар бетиме къарай эди. Мен охувумну узатмайлы, яшлар еринден тербенмедилер. Яшлар бек рази болуп, уьйлерине гетдилер. Мен класдан чыкъгъанда -  къашкъаралгъан заман эди.

         «Халкъ авуз яратывчулугъу» деген китап булан оьктем болма толу ихтиярыбыз бар.

Охувчулар китапдан дазусуз сююнелер. Гележек наслу учун китап пайдалы. Китапдагъы бир-бир асарлар булан муаллимлер де биринчилей таныш болдулар: тапшурмалар, масхаралар, анекдотлар охувчуну гёзюн къамашдыра.

Китапдагъы асарлагъа берилеген баянлыкълар, маълуматлар, библиография далиллер, четим англашынагъан ва эсгиленген сёзлени аянлыкълары толу гелтирилген.

Бу китап, мен ойлашагъан кюйде, асрулар бою къумукъ охувчу кёп сююп охуйгъан китап болажакъ.  Китапдагъы халкъ яратгъан асарлар охувчуланы гьакъылын теренлешдире, гьисин жанландыра, дюньяны англавун артдырагъангъа мен теренден инанаман.

А.Гь. Гьажиев, къумукъ халкъын дагъы да сыралы китаплар язып, сююндюрмекни ёрайман.