Жахметбекова А.
Рахымбекова Г.С.
Қарағанды облысы Шет
ауданы «Ақжал кенті»
«Ақбота» балабақшасы
тәрбиешілері
Балабақшада ұлттық
ойындарды ойнатудың маңызы
ХХІ
ғасыр– білімділер ғасыры болғандықтан, бүгінгі таңда заманымызға сай зерделі,
ой - өрісі жоғары, жан – жақты дамыған ұрпақ қалыптастыру, мемлекетіміздің алға
қойған аса маңызды міндеті болып тұр. Тәрбие мен білімнің алғашқы дәні және
бала денсаулығының мықты болып, қозғалыс, дене құрылысының дұрыс жетілуі мектепке
дейінгі кезеңде қалыптасады.
Ойын
– мектеп жасына дейінгі балалар іс-әрекеттерінің негізгі түрі. Ойын – баланың,
бүкіл балалар ұжымының дамуында басты роль атқарады.
Ойынның
шығу тарихына шолу жасауда көңіл аударатынымыз ол, еңбекпен, өнермен, қоршаған
ортамен тығыз байланыста дамыған, яғни ойынды өмірден ажыратып қарай алмаймыз.
Балалар тек ойнап қана қоймайды, сонымен бірге ойлайды, аңғарады, көп нәрсені
білуге, зерттеуге талпынады.
Ойынға тек ойын деп қарамай, халықтың асыл қазынасы бір
жүйеге келтірілген, тамаша тәрбие құралы деп қараған орынды. Бұл пікіріміз
жалаң болмас үшін, заманымыздың ұлы адамдарының сөздерін есімізге алайық.
Мысалы: қазақтың заңғар жазушысы, ұлы ойшылдарымыздың бірі Мұхтар Омарханұлы
Әуезов: «Біздің заманымыздың өмір кешкен ұзақ жолында, өздері қызықтаған алуан
өнері бар. Ойын деген менің түсінуімше, көңіл көтеру, жұрттың көзін қуантып,
көңілін шаттандыру ғана емес, ойынның өзінше бір мағыналары болған», деп айтса,
аса көрнекті үздік педагог Н.К.Крупская қимылды ойын жөнінде
былай деп толғанады: «Ойын – өсіп келе жатқан бала организмінің қажеті. Ойында
баланың дене күші артады, қолы қатайып, денесі шыңдала түседі, көзі
қырағыланады, зеректілігі, тапқырлығы, ынтасы артып, жетіле түседі. Ойында
балалардың ұйымдастырушылық дағдылары қалыптасып, шыңдалады». Қазақ халқының ұлы ойшылы Абай Құнанбаев: «Ойын
ойнап, ән салмай, өсер бала бола ма?» десе, ал ұлы педагог В.Сухомлинский: «Ойынсыз,
музыкасыз, ертегісіз, шығармашылықсыз, қиялсыз толық мәніндегі ақыл-ой тәрбиесі
болмайды», дейді.
Халқымыздың
тарихи – мәдени мұраларының түрлері өте көп. Солардың қай – қайсы да адам
игілігіне қызмет етуге бағытталған. Сондай, аса құнды мәдени игіліктердің бірі
– ұлттық ойындар болып табылады. Қазақтың ұлттық ойындары ерлікті, өжеттілікті,
батылдылықты, дененің шынығуын қажет етеді. Ұлттық ойындар – қазақ халқының ерте заманнан қалыптасқан
дәстүрлі ойын - сауықтардың бір түрі. Оның бастауы алғашқы қауымдық қоғамда
шыққан. Ұлттық ойындар – ата – бабаларымыздан қалған байлығымыз, асыл
қазынамыз. Сондықтан, үйренудің күнделікті тұрмысқа пайдаланудың заманымызға
сай ұрпақ тәрбиелеуге пайдасы орасан зор. Мектеп жасына дейінгі жас ұрпақтың қалыптасуына әсер ететін
фактордың бірі, міне, осы ұлттық ойындар.
Бөбектерді тәрбиелеуде ұлттық ойындардың берер тәрбиесі мол.
Сонымен қатар ұлттық ойындарымыз балаларға тәрбиелік мәнімен, дене бітімінің
әсем де сымбатты болып бітуге пайдасы зор.
Ұлттық
ойындардың мектеп жасына дейінгі балаларға лайықтары «Көкпар», «Орамал алу»,
«Тақия жасыру», «Алтын қақпа», «Ақ серек-Көк серек», «Айгөлек», «Ақ сандық –
Көк сандық», «Ұшты - ұшты», т.б. ойындары.
Мысалы,
«Қуыр-қуыр, қуырмаш» ойыны балалардың саусақ моторикасын дамытуға, тіл
байлығын жетілдіруге, көңілін көтеруге көмектессе, ал
«Санамақ», «Жылдам айт» ойындары тіл өнеріне
негіз салады. Балалар негізінен ойын үстінде бір-бірімен тез тіл табысады.
Ойынына қарап баланың психологиясын аңғаруға болады. Бес саусақ бірдей
емес дегендей, әр отбасынан шыққан балалардың мінез-құлқы бірдей емес.
Балалар ойынында кейде өлең-тақпақтар жиі
кездеседі. Ол өлең-тақпақтардың негізгі мақсаты тапқырлыққа, шапшаңдыққа,
ептілікке баулу, қиялына қанат беріп,ойын ұштау, өз бетімен іскерлікке,
қысылған жерде дұрыс шешім қабылдауға тәрбиелеу. Бұған қоса кез-келген ойынның
аяғында жеңу бар да, жеңілу бар. Жеңгендер әрі қарай өз биігінде қалуға
тырысса, жеңілгендер айып тартады. Ол көбінесе тақпақ айту, ән салу, би билеу
түрінде болады. Бұдан қай ойынның да түпкі нысанасы - балалардың бойында
өнердің, білімнің, тәрбиенің нұрын себу, өлең, тақпақ айтуға төселдіру екенін
аңғару қиын емес.
Сонымен
бірге ойын ойнау негізінде бала:
- көңілді болып жақсы демалады;
- денесі қимылдап, бойы сергиді, миы тынығады;
- ойынға қатысушылар бір-бірін тез түсінеді, ұйымшылдыққа үйренеді.
Ойынды ойнату мен үйретудің мақсаты:
- ұлттық ойындар дене шынықтыру іс-әрекетінде кең қолдана отырып, балалардың
дене тәрбиесін дұрыс жолға қою, спорттық шеберліктерін, мүмкіндіктерін арттыру;
- қазақ халқының ерлік-жауынгерлік тарихын ұрпаққа ерліктің өшпес үлгісін
қалдырған батырлардың өмір өнегесімен таныстыру, өз жерін, өз елін қорғай
алатын ел жанды, ұлттық намысы мол жігерлі бүлдіршіндерді тәрбиелеу;
- жас ұрпақты өздігінен білім деңгейін көтеруге үйретіп өзін-өзі тәрбиелеуге
дағдыландыру.
Ойынды
ойнату мен үйретудің міндеттері:
қажетті дене қозғалыс дағдыларын, танымдық-қозғалыс белсенділігін арттыру;
қалыптастыратын дене жаттығуларының негізгі түрлерімен балаларды таныстыру;
денсаулықты нығайтуға бағытталған қозғалыс әрекеттерімен дене жаттығуларының
негізгі түрлерін балаларға меңгерту;
қызығушылығын қалыптастырып дамыту.
Жалпы ойынның қандай түрі болмасын, атадан
балаға, ұрпақтан- ұрпаққа ауысып отырады. Халық ойындары өмірлік қажеттіліктен
туады да, психологиялық жағынан денсаулық сақтауға негізделеді. Тапқыр да алғыр, шымыр да епті,
қайратты да қажырлы бала өсіруді армандамайтын отбасы жоқ. Демек, ойынның өзі
бала үшін біліктің, тәлімнің қайнар көзі болып табылады. Балаларға ұлттық
ойындарды үйретіп, оған өзгеше әсер беріп, жаңартып өткізіп отыруды
ата-аналар, тәрбиешілер бір сәт те естен шығармағандары абзал. Өйткені жас бүлдіршіндеріміз
ойнай да, күле де, ойлай да білсін!
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.