Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
1 слайд
Сылгы – саха тыына, культурата
Үлэни толордо: Иванна Потапова Көбөкөн орто оскуолатын 3 кылааһын үөрэнээччитэ.
2 слайд
Үлэ сыала – соруга:
Биһиги сахабыт сирин айылҕатыгар оһуобай боруода сылгы чочуллан үөскээбит. Саха сирин усулуобуйатыгар сылгыны иитии – хаһаайыстыба барыыстаах салаата. Хаһан аһыыр атын боруодаларга тэннээтэххэ, этэ – сыата элбэҕинэн саха сылгыта оһуобай миэстэҕэ турар. онон сиэттэрэн:
Саха сылгытын үөрэтэн билиини чиҥэтии, сылгыга сыһыаннаах тыллары үөрэтии,
Өбүгэ үөрэҕин ытыктааһын.
саха сылыгытын сөпкө иитии.
4. Сылгыга сыһыаннаах сиэри-туому үөрэтии.
5. Сылгы иитиитин хаҥатыы.
3 слайд
Алта тыһыынча сыл кэринэ анараа өттугэр өбүгэлэрбит көҥул мэччийэ сылдьар айаас хаҕыл сылгыны сыһыыттан, миинэр миҥэ, көлүнэр көлө оҥостубуттара. Сир үрдүнэн 430-ча сылгы боруодата баарыттан саха сылгыта уһук хоту сиргэ төгүрүк сыл устата аһаҕас халлаан анныгар үөскүүр ураты удьуор көрүҥ буолар. Аҕыс ыйдаах кыһын устата саха сылгыта хаар анныттан хаһан аһаан төрүүр-үөскүүр, тэнийэр. Аныгы наука сабаҕалыырынан, саха сылгыта – аан дойду былыргы боруодаларыттан биирдэстэрэ
4 слайд
5 слайд
Саха сылгыта туспа боруода быһыытынан 1987 сыллаахха бигэргэтиллибитэ. Сылгы уопсай ыйааһыныттан уҥуоҕа – 13-тэн тахса бырыһыаны ылар, онтон этэ – 70,5 бырыһыаны, сыата 17 кэриҥэ бырыһыаны ылар. Сылгы этин биир уратытынан кини сыа быыстааҕа, сымнаҕаһа, минньигэһэ буолар. Саха сылгыта намыһах уҥуохтаах, түүтэ олус хойуу, сиэлэ-кутуруга уһун буолар. Тыстара олус бөҕө, ол иһин кыһын халыҥ хаар анныттан хаһан аһыырыгар улахан көмөлтөлөөх.
6 слайд
7 слайд
Онон билигин Республикаҕа саха сылгытын 3 боруодатын иитэллэр: Саха боруодатын (3 көрүҥнээх-төрүт сылгы, дьааҥы уонна халыма сылгылара), Өлүөнэ эҥэринээҕи уонна мэҥэдьэк сылгыларын.
8 слайд
Сылгы боруодаларын үөскэтии уонна ууһатан тэнитии үлэтэ 6 сылгы собуотугар уонна 27 племенной хаһаайыстыба
ларга ыытыллар. Итиннэ барыта 15 тыһ. тахса племенной сылгы иитиллэр.
9 слайд
10 слайд
Саха Республикатыгар сылгы ахсаана Дальнай Востоктааҕы Федеральнай уокурукка баар сылгы 91% ылар. Саха боруодата үөскүүр-ууһуур киэҥ нэлэмэн сирин тулалыыр айылҕатын уратыларыгар сөп тубэһэн 3 араас көрүннэргэ арахсар. Онуоха боруоданы төрүттээччинэн саха төрүт сылгыта буолар.
11 слайд
Төрүт сылгы генетическай кыаҕа атыыра - 430-490 киилэ, биэтэ 415-470 киилэ.
Дьааҥы сылгыта атыыра – 450-520 киилэ, биэтэ – 420-480 киилэ.
Халыма сылгыта атыыра – 440-530 киилэ, биэтэ 430-530 киилэ.
12 слайд
13 слайд
Биһиги Сахабыт сирин айылҕатыгар оһуобай боруода сылгы чочуллан үөскээбит. Аан дойду былыргы боруодаларыттан саха сылгыта төгүрүк сыл устата аһаҕас халлаан анныгар сылдьар, сиртэн-буортан аһын булунар биир дьикти боруода буолар. Кини тириитин анныгар мунньуллар халыҥ сыата, хойуу түүтэ – тымныыттан туорууругар көмөлөьөр. Тайҕа үрэхтэрин хочолоругар, күөллэр кытыыларыгар кини кэтит туйахтарынан хаары хаһыйан, күөх оту булан сиир. Саха сылгытын бу уратыта буолар. Сылгыны иитэр киһи, хаһаайыстыба Дьөьөгөй Айыыттан араҥаччыланар, ол көлүөнэттэн көлүөнэ ыччатыгар бэриллэр. Турук, чэгиэн буолар кэскиллээхтэр. Түмүктээн эттэххэ биһиги сахалар сылгылаах норуот буоламмыт күн бүгүнүгэр диэри үүнэ-сайда олоробут, инники олохпутугар кэскиллээхпит.
14 слайд
Бол5омто5ут иьин махтал!
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
Киирии тыл
Былыр-былыргыттан сылгы иитиитинэн дьарыгырбыт саха дьоно Дьөһөгөйтөн төрүттээх айыы о5отун – сылгыны атын дьиэ сүөһүтүттэн ойуччу туталлара, кинини ытыктыыллара, киниэхэ сүгүрүйэллэрэ.
Сылгы культурата сахаларга ураты суолталааҕын чинчийээччилэр бигэргэтэллэр. Саха киһитин олоҕор-дьаһаҕар сылгы суөһу былыр былыргыттан тыын суолталааҕа. Ол курдук саха норуотун былыргы итэҕэлэ, араас бырааһынньыктара, туомнара эмиэ сылгы иитиитин кытта быстыспат ситимнээхтэр, киниэхэ олоҕуран сайдаллар. Самаан сайын салаллан кэлиитин, киһи-сүөьү, көтөр–сүүрэр төрүүр-уһуур, үүнээйи чэчириир кэмин уруйдуур-айхаллыыр саха улуу бырааһынньыга-ыһыах эмиэ сылгы иитиитин культуратыгар олоҕуран тэриллэн, уруйданар. Сэргэ, баҕах туруоруута , сэлэ, салама тардыыта, ытык аты ыытыы эбэтэр кэрэх бэлэхтээһин, ат сүүрдүүтэ, кулун оонньуута, чэчир анньыыта, кымыстааһын–бука барыта сылгы баайдаах норуоттар итэҕэллэрэ, оонньуулара, туомнара, тэриллэрэ.
Сахалар – аттаах норуот. Ат сэриигэ бойобуой доҕор, айаҥҥа миинэр миҥэ, курэхтэһиигэ- дьүккүрдээх күөн көрсөөччү, үлэҕэ- буулаҕа бухатыыр, идэһэлэннэххэ-эмис этэ (хаана, субайа, хаһата, иһэ), ыан истэххэ – уохтаах кымыс, таҥыннахха – талба таҥас быа-туһах гыннахха – бигэ тэрил.
Улэ сыала – соруга: Биһиги сахабыт сирин айылҕатыгар оһуобай боруода сылгы чочуллан үөскээбит. Саха сирин усулуобуйатыгар сылгыны иитии – хаһаайыстыба барыыстаах салаата. Хаһан аһыыр атын боруодаларга тэҥнээтэххэ, этэ – сыата элбэҕинэн саха сылгыта оһуобай миэстэҕэ турар. Онон сиэттэрэн саха сылыгытын сөпкө иитиигэ сыал – сорук турар.
6 663 793 материала в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Ядрихинская Елена Александровна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс повышения квалификации
36 ч. — 144 ч.
Курс повышения квалификации
36 ч. — 144 ч.
Курс повышения квалификации
72 ч. — 180 ч.
Мини-курс
3 ч.
Мини-курс
4 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.