Документ Бурятский язык и литература

ПРОГРАММА ВСТУПИТЕЛЬНЫХ ИСПЫТАНИЙ

ПО БУРЯТСКОМУ ЯЗЫКУ

Фонетикэ

 Аялганууд гэжэ юун бэ? Буряад хэлэндэ хэды аялган үзэг, хэды аялган абяан бэ? Аялганууд бии болодог аргаараа, газараараа, уралай, аманай хабаадалгаар ямар бүлэгүүд болоноб? Монофтонг, дифтонг ямар аялганууд бэ? Йотированна аялганууд хэдыдэ нэгэ, хэдыдэ хоёр абяа тэмдэглэнэб?

Аялганай тааралдал гэжэ юун бэ? Ямар ушарта аялганай тааралдал баримталагдадаггүйб? Жэшээ һанагты. Аялганай һубарил. Аялганай һубарил баримталангүй бэшэгдэдэг ушар. Жэшээ һанагты. Аялганай нугарал гэжэ юун бэ? Жэшээ һанагты.

Хашалганууд гэжэ юун бэ? Дуунай хабаадалгаһаа боложо хашалгануудай илгарал. Хашалгануудай бии болодог газараараа, аргаараа илгарал. Хашалганай зөөлэниие тэмдэглэлгэ. Ямар хашалганууд хододоо хату, ямарынь хододоо зөөлэн байдаг бэ?. Транскрипци гэжэ юун бэ?

Үгын анхан һуурида аялгануудые бэшэхэ дүримүүд. Аялгануудые зүбөөр үгүүлхэ гэһэн орфоэпическэ ямар нормонууд бииб? Бэшэг дээрэ зүбөөр бэшэлгэ. Хашалгануудые зүбөөр үгүүлэгдэдэг орфоэпическэ ямар нормонууд бииб? Бэшэг дээрэ хайшан гэжэ бэшэгдэнэб?. Хэдыдэ хашалганууд бүдэхеэр, хэдыдэнь хатуу хашалганууд зөөлэнөөр үгүүлэгдэнэб? Дүримыень хэлэгты. Жэшээ. Набтар, халтирна.

Лексикэ.

Лексикэ гэжэ юун бэ?. Лексикологи юу үзэнэб?. Үгын лексическэ ба грамматическа удха юун бэ?

Синонимууд гэжэ юун бэ? Жэшээ. Омонимууд гэжэ юун бэ? Жэшээ. Антонимууд гэжэ юун бэ? Жэшээ. Олон удхатай үгэнүүд тухай хөөрэхэ. Фразеологи гэжэ юун бэ? Жэшээ. Бодото фразеологизмууд гэжэ юун бэ? Мэдүүлэлэй ямар гэшүүд болодог бэ?. Оньһон, хошоо үгэнүяд тухай хөсрэгты. Бүридэмэл нэрэнүүд (үхэр нюдэн, нохойн хоншоор), паарна үгэнүүд (эхэ эсэгэ, шубуу шонхор). Эдэ фразеологизмууд гү?

Абтаһан үгэнүүд:

а) хододоо буряадаар бэшэгдэдэг үгэнүүд (пулаад, пеэшэн);

б) хододоо ородоор бэшэгдэдэг үгэнүүд (стол, стул);

в) һүүлэй аялгануудые буряадшалжа, аялганай һубарилай ёһоор бэшэхэ ёһо тухай хөсрэхэ.

Үгын үндэһэн гэжэ юун бэ?. Үгын анхан ба гараһан һуури гэжэ юун бэ? Ямар илгаатайб?. Залгабари гэжэ юун бэ?. Залгалта гэжэ юун бэ? Ямар илгаатайб?

Морфологи

Юумэнэй нэрэ.

Юумэнэй нэрэ гэжэ юун бэ?. Юумэнэй нэрын нэгэнэй ба олоной тоо тухай юу мэдэхэбта? Ямар юумэнэй нэрэнүүд олоной тоогой залгалта абангүй, олон юумэ тэмдэглэһэн байдаг бэ?. Юумэнэй нэрын удхаараа, түхэлөөрөө, үүргээрэээ илгарал.

Юумэнэй нэрын зохилдол тухай хөөрэгты. Юумэнэй нэрын хамаадал тухай хөөрэгты. Нюурта хамаадал гэжэ юун бэ? Ямар удхаар хэрэглэгдэнэб? Залгалтануудыень хэлэгты. Өөртэ хамаадал гэжэ юун бэ? Ямар хэлэлгын хубинуудһаа, ямар залгабаринуудай хүсөөр бии болоноб?. Юумэнэй нэрэнүүд мэдүүлэл соо ямар синтаксическа үүргэ дүүргэнэб?

Үйлэ үгэ.

Ямар хэлэлгын хубиие үйлэ үгэ гэнэб?. Үйлэ үгын һууринууд. Үйлэ үгэ ямар түхэлтэйб?

Мэдүүлһэн түхэл юу харуулнаб?. Хандаһан түхэл юу тэмдэглэнэб? Нюур, тоо залгалтануудынь. Нюурай зүйр үгэнүүдые абалга. Причастна түхэл. Илгаань. Залгалтануудынь. Причастиин зохилдол, хамаадал. Деепричастна түхэл. Илгаань. Залгалтануудынь. Деепричастинууд зохилдодог гү?

Үйлэ үгын түлэбүүд. Юу тэмдэглэнэб? Залгабаринуудынь нэрлэгты. Үйлэ үгэнүүдэй бии бололго. Үйлэ үгэ ямар хэлэлгын хубинуудһаа бии болоноб?. Үйлэ үгын түхэлнүүд мэдүүлэл соо ямар үүргэ дүүргэнэб?

Тэмдэгэй нэрэ.

Тэмдэгэй нэрын удха шанар. Тэрэнэй илгарал. Тэмдэгэй нэрын бии бололго. Зохилдол. Хамаадал. Тэмдэгэй нэрын синтаксическа үүргэ.

Түлөөнэй нэрэ.

Түлөөнэй нэрэ, тэрэнэй илгарал. Залгалтануудынь. Түлөөнэй нэрын зохилдол, хамаадал. Түлөөнэй нэрын синтаксическа үүргэ.

Тоогой нэрэ.

Тоогой нэрэ гэжэ юун бэ? Илгарал. Залгалтануудынь. Тоогой нэрэнүүд хубилдаг гү?. Тоогой нэрэнүүд мэдүүлэл соо ямар үүргэ дүүргэнэб?

Дайбар үгэ.

Дайбар үгэ гэжэ юун бэ? Илгарал. Залгалтануудынь. Зарим дайбар үгэнүүд дахуул үгэһөө ямар шэнжэнүүдээрээ илгарнаб?. Дайбар үгын бии бололго. Дайбар үгэнүүд мэдүүлэл соо ямар үүргэ дүүргэнэб?

Дахуул үгэнүүд.

Дахуул үгэнүүд гэжэ юун бэ? Илгарал. Зарим дадуул үгэнүүдые дайбар үгэһөө яажа илгахаб?. Дахуул үгэнүүд мэдүүлэл соо ямар үүргэ дүүргэнэб?

Холболтонууд.

Холболтонууд гэжэ юун бэ? Илгарал. Холболтонууд болон холболто үгэнүүд ямар илгаатайб? Холболтонууд мэдүүлэл соо ямар үүргэ дүүргэнэб?

Зүйр үгэнүүд.

Зүйр үгэнүүд гэжэ юун бэ? Илгаань. Зүйр үгэнүүд хэлэлгэ соо ямар үүргэ дүүргэнэб?

Аянгалһан үгэнүүд.

Аянгалһан үгэнүүд гэжэ юун бэ? Илгаань. Аянгалһан үгэнүүд мэдүүлэл соо ямар үүргэ дүүргэнэб?

Синтаксис

Холбуулал гэжэ юун бэ?. Холбуулал удхаараа юу тэмдэглэнэб?. Холбуулал байгуулгаараа ямар байдаг бэ?. Холбуулал үгүүлбэреэрээ ямар удхатайб?. Нэрэ холбуулал гэжэ юун бэ?.Үйлэ холбуулал гэжэ юун бэ?. Тогтомол сүлөө холбуулалнууд юугээрээ илгаатайб?. Холбуулал мэдүүлэл хоёрой илгаа.

Ямар мэдүүлэлнүүдые юрын мэдүүлэл гэнэб?. Юрын мэдүүлэлнүүд байгуулгаараа яажа илгарнаб?. Нэгэ бүридэлтэ, хоёр бүридэлтэ мэдүүлэлнүяд гэжэ юун бэ?. Тодо нюуртай, тодо бэшэ нюуртай, нюургүй, нэрлэһэн, дутуу мэдүүлэлнүүд тухай тус тустань дэлгэрэнгыгээр хөөрэхэ. Хуряангы ба дэлгэрэнгы мэдүүлэлнүүд. Юрын мэдүүлэлнүүд зорилгоороо яажа илгарнаб?

Юрэ хөөрэһэн, идхаһан, асууһан мэдүүлэлнүүд тухай хөөрэхэ.

Юрын мэдүүлэлнүүд үгүүлбэреэрээ яажа илгарнаб? Шангадхаһан, шангадхаагүй мэдүүлэлнүүд тухай хөөрэхэ.

Нэрлүүлэгшэ гэжэ ямар шухала гэшүүниие хэлэнэб? Ямар хэлэлгын хубяар гаранаб? Нэрлүүлэгшын заагша гэжэ юун бэ?. Хэлэгшэ гэжэ юун бэ? Хэлэгшэнүүд ямар илгаатайб? Ямар хубинуудһаа бүридэнэб?. Юрын үйлэ, юрын нэрэ хэлэгшэ гэжэ юун бэ? Ямар хэлэлгын хубинуудаар гаргагданаб?. Ямар хэлэгшые бүридэмэл гэнэб? Бүридэмэл хэлэгшэнүүд ямар илгаатайб? Хэлэгшын холболто гэжэ юун бэ?. Нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоёрой хоорондо ямар ушарта зурлаа табигданаб?. Элирхэйлэгшэ гэжэ юун бэ? Ямар хэлэлгын хубинуудаар гаранаб?. Нэмэлтэ гэжэ юун бэ? Ямар илгаатайб? Нэмэлтэ ямар хэлэлгын хубинуудаар гаргагданаб?. Ушарлагша гэжэ юун бэ? Ямар илгаатайб? Ушарлагшанууд ямар хэлэлгын хубяар, ямар аргаар гаргагданаб?. Хабсаргалта гэжэ юун бэ? Ямарнууд байдаг бэ?

Юрын, холболтотой, тусгаарлагдаһан хабсаргалтанууд гэжэ юун бэ? Ямар сэглэлтын тэмдэгүүд табигданаб?. Тододхоһон гэшүүд гэжэ юун бэ? Мэдүүлэлэй ямар гэшүүд тододхоһон байдаг бэ? Ямар сэглэлтын тэмдэгүүд табигдадаг бэ?. Нэгэ түрэл гэшүүдые хамталһан үгэ гэжэ юун бэ? Ямар сэглэлтын тэмдэгүүдые табинаб?

Дахуулалнууд гэжэ юун бэ?. Дахуулал ямар байгуулалтайб? Тэрэ мэдүүлэлһээ юугээрээ ондооб?. Дахуулалай дахуулагша гэжэ юун бэ? Дахуулалай дахуулагша ямар хэлэлгын хубяар гаранаб?. Дахуулалай үйлэдэгшэ гэжэ юун бэ? Дахуулалай үйлэдэгшэ ямар хэлэлгын хубяар гаргагданаб?. Ямар дахуулалые юрын, ямарыень бэеэ дааһан гэнэб?. Ямар дахуулалые причастна, деепричастна гэнэб?. Дахуулалнуудта ямар сэглэлтын тэмдэгүүдые табидаг бэ?. Дахуулалнууд мэдүүлэл соо ямар үүргэ дүүргэнэб?

Ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэлнүүд гэжэ юун бэ? Шэнжэнь, илгаань. Ниилэлдэһэн орёо мэдүялэлнүүд соохи юрын мэдүүлэлнүүд ямар холболто ба холболто үгэнүүдээр холболдоноб?. Холбоһон харилсаатай ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэлнүүд юу тэмдэглэнэб? Юрын мэдүүлэлнүүдынь ямар холболто ба холболто үгэнүүдээр холболдоноб? Ямар сэглэлтын тэмдэгүяд табигданаб?. Илгаһан харилсаатай ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэлнүүд гэжэ юу тэмдэглэнэб? Юрын мэдүүлэлнүүдынь ямар холболто ба холболто үгэнүүдээр холболдоноб? Ямар сэглэлтын тэмдэгүүд табигданаб?. Зүрилдэһэн харилсаатай ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэлнүүд гэжэ юу тэмдэглэнэб? Юрын мэдүүлэлнүүдынь ямар холболтонуудаар холболдоноб? Ямар сэглэлтын тэмдэгүүд табигданаб?. Ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэл дахалдаһан орёо мэдүүлэлһээ юугээрээ илгаатайб?

Ямар орёо мэдүүлэллые дахалдаһан гэнэб? Дахалдаһан орёо мэдүүлэлнүүд ямар мэдүүлэлнүүдһээ бүридэнэб? Тэдэнь хоорондоо ямар холболто ба холболто үгэнүүдээр холболдоноб?. Дахалдаһан орёо мэдүүлэлнүүдэй бүридэлдэ ямар нүхэсэл мэдүүлэлнүүд ороноб?. Тайлбарилһан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүялэл гэжэ юу харуулнаб? Ямар холболтонуудаар холболдоноб? Ямар асуудалда харюусанаб? Ямар сэглэлтын тэмдэгүүд табигданаб?. Ушарлаһан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэл гэжэ юу харуулнаб? Ямар холболтонуудаар холболдоноб? Ямар асуудалда харюусанаб? Ямар сэглэлтын тэмдэгүүд табигданаб? Дахалдаһан орёо мэдүүлэл ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэлһээ юугээрээ илгаатайб?. Холболто үгэнүүд холболтонуудһаа ямар илгаатайб?

Холболтогүй орёо мэдүүлэл гэжэ юун бэ?. Холболтогүй орёо мэдүялэлнүүд удхаараа ямар илгаатай байдаг бэ?. Холболтогүй орёо мэдүүлэл соохи юрын мэдүүлэлнүүд хоорондоо ямар холбоотой, ямар харилсаатай байдаг бэ?. Ниилэлдэһэн холбоо ямар харилсаатайб?. Дахалдаһан холбоо ямар харилсаатайб?. Холболтогүй орёо мэдүялэл соохи юрын мэдүүлэлнүүдэй хоорондохи сэглэлтын тэмдэгүүд ямар бэ?. Ямар ушарта запятой, ямартань точкотой запятой, хоёролжон точко, зурлаа табигданаб?

Ямар мэдүүлэлые холимог орёо мэдүүлэл гэнэб?. Холимог орёо мэдүүлэлнүүд дотороо ямар илгаатай байдаг бэ?

Сэхэ хэлэлгэ гэжэ юун бэ?. Өөршэлэн хэлэлгэ гэжэ юун бэ?. Сэхэ хэлэлгын сэглэлтын тэмдэгүүд тухай хөөрэгты.