Экономика негіздерінен электрондық құрал жасақтау құрылымы мен оларға қойылатын талаптар

Экономика негіздерінен электрондық  құрал жасақтау құрылымы мен оларға  қойылатын талаптар

Ақпараттық технологиялардың дамуы сабақты өткізудің жаңа мүмкіндігін – қашықтан оқытудың енуін береді. Ол біріншіден, үйренушінің өзіне оқу уақыты мен орнын таңдауына, екіншіден, қандай да бір себептермен дәстүрлі білім алудан шеттетілген адамдарға білім алуға,  үшіншіден, оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды қолдануға, төртіншіден, оқытуға кететін шығынды белгілі бір мөлшерде азайтуға мүмкіндік береді. Басқа жағынан қашықтан оқыту білім беруді жекешелендіру мүмкіндігін арттырады.

Қашықтан оқытуда сандық қорлар қолданылатыны белгілі. Сандық қорларды құру ақпараттық материалдардың әркез жаңарып отыруына байланысты мәселені шешуге мүмкіндік береді. Оларда, сонымен қатар, жаттығулар мен мысалдардың мол болуыжәне ақпараттың әр түрінің көрнекі түрде берілуі мүмкін. Сонымен бірге сандық қорлар көмегімен білімді тексеру – компьютерлік тест орындалады.

Білім беру саласында «сандық қорларды» пайдалану оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.

Сандық қорларды қолдану тәжірибесі студенттер мен оқушылардың берілген материалды сапалы түрде меңгеретінін көрсетті. Бұған тестілеу қорытындылары куә. Олай болса ақпараттық технологияның дамуы білім беруде  жаңа әдістер мен әдістемелерді ойлап табуға және сол оның сапасын арттыруға толық мүмкіндік береді.

Сандық қордың тиімділігі олардың қашықтықтан оқытудағы өз мүмкіндіктерін жетілдіріп, қазіргі жағдайда барлық білім алатын үйренушілерге ұсынылуда.

Оқытудың тиімділігі оқытудың жеке тұлғалық стиліне, яғни, студенттерге және оқушыларға оқу материалын тиімді сипаттайтындай қабылдау механизміне тәуелді болады. Осыған байланысты оқу іс-әрекетін тиімді қамтамасыз ету бәрінен бұрын студенттердің өзіндік іс-әрекетін, оқытушының әрбір студентпен жеке тұлғалық оқу іс-әрекетін суйемелдеуді және жобалар мен оқу жұмыстарын оқытушылармен бірге ұйымдастыруды жобалайды.

Сандық (электрондық) оқытудың тиімділігіне жету мақсатында электрондық курстың мазмұнын толтыру үшін ақпаратқа қойылаын мынадай талаптарды ескерген жөн:

-         логикалық ақпараттың құрылымы мен байланысы;

-         тұтастық – иерархиялық топтаманы және ұғымдардың тектік қатынастарын пайдалану;

-         түпнұсқалық – ейімделмеген ақпаратты, яғни, оқу мәтіндері мен құжаттар емес, нақтыларды қолдану.

-         әдістемелік – ұйымдастырушылық деңгейде электрондық оқыту мынадай қағидаларға сүйене отырып жасалуы тиіс:

-         білім беру бағдарламаларының тұлғалық-бағдарланған сипаты (оқушылардың, студенттердің білімге деген талаптарын ескеру);

-         іс жүзінде бағдарланған мазмұн және бірлескен іс-әрекеттің тәсілдері;

-         білім берудің негізгі субъектілері ретінде оқушылардың және студенттердің белсенділігі, өзбетінше жұмыс істеуі;

-         оқу үрдісінде өзара әрекеттің сипаты мен мазмұнының мәнділігі және сұхбаттылығы;

-         рефлексифтілігі (оқушылардың мазмұнды іс-әрекеттер тәсілін, ең бастысы, өзіндік  тұлғалық өзгертулерді сезіну);

-         вариативтілігі;

-         мотивацияны қолдайтын ұстаным;

-         білім беру мазмұны және оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастырудың модульдік – блогтік қағидалары;

-         интерактивтілік-тек оқытушымен студенттің арасындағы ғана емес, топтағы студенттердің арасындағы тұрақты байланыс.

Сандық қорды пайдалану мұғалімніңде ғылыми - әдістемелік потенциалын дамытып, оның сабақ үстіндегі еңбегін жеңілдетеді. Оқытудың әр сатысында компьютерлік тесттер арқылы оқушыны жекелей бақылауды, графикалық бейнелеу, мәтіндері түрінде, мультимедиялық, бейне және дыбыс бөлімдерінің бағдарламасы бойынша алатын жаңалықтарды іске асыруға көп көмегін тигізеді. Сандық қорларды қарапайым оқулықтарға қарағанда пайдалану ыңғайлы және оларда өзін-өзі тексеру жүйесі бар. Осы сандық қордың артықшылығы болып табылады. Сондықтан, өзін - өзі тексеру жүйесі оқушы мен  оқытушының арасындағы байланысын алмастырады да, оларды ауылдық жерлерде, мұғалім жетіспейтін жерлерде көбіне қажет етеді.

Сандық қорларды пайдалану оқушылардың, танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.

Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес.

Сандық қор  мазмұны жағынан толық, жоғарғы деңгейде ақпараттанған және дарынды жазылуы қажет. Қашықтан білім алуда оқулықта барлық электрондық-методикалық құралдары кіруі керек.

Дәл осындай сандық қорды кез – келген оқушыға ұсынуға болады және студенттердің өз бетінше дайындалуы кезінде жақсы көмекші құрал болып табылады. Сонымен қатар сынақтарға және әр пәннен өтетін емтихандарға дайындалуға да көмектеседі.

Қазіргі уақытта оқу пәндерінің барлық бағыттары бойынша сандық қорлар құрылуда. Мұндай оқу көздеріне деген қызығушылықтың артуы мультимедиалық технологиялардың пайда болуымен және коммуникациялық  құралдар, Интернет желісінің дамуымен байланысты.  

Сандық қор дисплей экранында көрінетін жай ғана мәтін  емес - ол оқушыларға, студентке өз жолымен көрнекті  материалды жеке меңгеруге арналған күрделі, көп сатылы жүйе, оқулықтың қажетті бөлімдерін қайталап игеру тәсілі мен логикасын да өзіне тән етіп таңдап алып, осы сәтте ең керек деген материалды қарап шығуға мүмкіндік береді. Сандық қор төмендегідей жағдайлар жүзеге асқанда тиімді болады:

-         жедел кері байланыс;

-         анықтамалық ақпаратты тез іздеу мүмкіндігі;

-         демонстрациялық мысалдар мен модульдер;

-         бақылау (тренажер, тестілеу, өз білімін бақылау).

Енді сандық қордың құрылуының бірнеше принциптерін

көрсетейік:

-         оқу ақпаратын сызықты емес және көп деңгейлі көрсету;

-         өз бетінше орындау және жеке жұмыстарға бағытталу;

-         Сандық қор келесі негізгі ерекшеліктері бар оқыту курсын құру керек:

-         оқытудың заманға сай белсенді - әрекетті тәсіліне бағытталу: әрбір студентті оқу процесіне қатыстыру арқылы оқытуды белсенді ету, студенттің өз бетінше жұмысын ұйымдастыру, курс жүйелерінің кез  келгенімен жұмыс істегендегі интерактивтілік;

-         оқытуды күшейтудің негізгі факторларын қосып қолдану;

-         барлық тақырып бойынша оқыту анықтамалық тестілеу материалының көлемінің көптігі;

-         оқыту ақпаратының көрнектілігін арттыру;

-         виртуальді консультация көмегімен студентттер мен оқытушыларға  арналған кері байланыс жүйесін ұйымдастыру.

Сандық қордың екі түрі бар: жабық сандық қор және интернет оқулық . Біріншісі, тәуелсіз және тұрақты болып табылатын пәндік облыста дәстүрлік оқулыққа айналған.  Ол жеке дербес компьютерге  немесе локальді  желіде қолданылады. Автормен құрылып, версиялары бар және дискеттер мен компакт дискілерде таратылады. Интернет – оқулық ол ашық оқулық. Ол сыртқы ақпарат көздеріне сілдтейді және глобальді желінің серверлерінің бірінде орындалады.

Сандық қорды құрайтын ең қажетті бөліктердің бірі курстың барлық тақырыптарын  қамтитын гипермәтінді оқулық. Оқулықты оқу құралы ретінде немесе конспект – анықтама ретінде қолдануға болады. Оқулық төмендегі жағдайларды қамтамасыз етуі керек:

-         курс бойынша түсінікті навигация;

-         бұрын ашылған тақырыпқа қайта оралу мүмкіндігі;

-         курстың іздеу кешеніне  көшпей – ақ берілген тақырып бойынша іздеу.

Сандық қорда  иллюстрация болуы керек. Мультипликациялар мен  видеоиллюстрациялар (анимациялар) – сандық қордың қажетті компоненттерінің бірі. Анимация – әр түрлі кезеңіне  сәйкес кескіндер тізбегін экранда жылдамдата  көрсету арқылы дене қозғалысы динамикасын бейнелеу тәсілі. Сандық қорға көптеген анықтамалық материал кіруі тиіс.

Электронды оқу құралын меңгертуді жеңілдету мақсатында оқу материалын эстетикалық және қолайлы болатындай етіп өңдеу қажет. Оқытылатын материалдың ақпараттық тығыздығы жоғары болуы тиіс. Мәтіндік материал көлемі оқушыны жалықтырмайтындай  сөздер неғұрлым шектеліп берілгені дұрыс. Электронды оқу құралының ақпараттың тығыздығын арттыру үшін мәтін ақпараттың арнайы дидактикалық құралдары мен бөліп көрсетуге болады (астын сызу, дыбыстық әсерлер, анимация, түсін өзгерту). Дисплей экранында орналасқан мәтінде қабылдау үрдісінде (яғни оның ұғыну үрдісінде) көптеген факторлар әсер етеді.

·  Мәтіндік зона;

·  Мәтіндік тегістеу тәсілі;

·  Оның экран беттеріндегі орналасуы;

·  Шрифт стилімен өлшемі, таңбасы.

Көз бір қарағанда  жекелеген сөз немесе фраза бөлігін  қамтығаннан гөрі толық бір жолдың аяқталған фрагментті абзацты көрсетеді. Мәтінді қабылдау неғұрлым нәтижелі болады. Мысалы, парақ өлшемі үлкен болғанда мәтін мағыналарға бөлінеді. Ал, альбом форматындағы кітап парақтары  ешқашан бір шетінен екінші шетіне дейін толық жазылмайды. Осы аталған техникалық шектеулер мен дисплей экранына байланысты мәтінге мынандай талап қойылады.

·  Мәтіндік зона. Ені 540-570 пиксел аралығында болуы;

·  Мәтіндік зона көлдененнен орналасуы тиім;

·  Шрифт өлшемі 12 кем болмауы тиіс;

Мәтін шрифті эргономикалық  шектеулерді ескеріп таңдауы  керек. Шрифтің түрі өлшем сияқты мәтіндік сипаттамалар электронды оқу құралының  берілген ақпараттың оқылу дәрежесінде айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Психологтардың пікірінше көлбеу Times New Roman типті шрифтер жеңіл оқылады екен. Себебі, мәтінді оқыған кезде көзге ілігетін нәрсе бар болғандықтан көлбеу шрифті көздің әріптері бойынша қозғалысқа жол сілтеп бағыттап отыратындай болады. Ал, тегіс шрифтерді оқу үрдісі көп көңіл бөлуді қажет етеді.