Эволюциялық процестің негізгі бағыттары

Орал қалалық білім бөлімі

М.Б.Ықсанов атындағы №36 жалпы орта білім беретін мектеп

Биология пәнінің мұғалімі:  Мусина Кубатал Амангельдиевна

       Қысқа мерзімді жоспар                       

Бекітемін		Күні:	Пәні: Биология	Сыныбы: 9
Сабақтың тақырыбы		Эволюциялық  процестің  негізгі бағыттары.  Эволюция бағыттарының  арақатынасы.
Мақсаты		Эволюциялық процестің бағыттары, биологиялық прогрестің негізгі жолдары туралы оқып үйреніп, өзара байланысын қарастыру
Күтілетін нәтижелер		Эволюциялық процестің бағыттарын түсінеді. Биологиялық прогрестің негізгі жолдарының ерекшеліктерін ажыратады. Биологиялық прогрестің негізгі жолдары туралы алған білімдерін қолданып талдайды.
Керекті жабдықтар		Кесте, презентация, бейнересурс, үлестірме материалдар, суреттер.
Сабақ барысы:
Сабақ кезеңдері	Сабақтағы іс-әрекеттер
Кіріспе	Сыныппен амандасу Топқа бөлу «Мозайка» әдісі арқылы жүзеге асады. Әр оқушы өзіне ұнаған қиындыны алады. Қиындыда сандар жазылып тұрады. Сол сандар бойынша (1,2,3) топтарға бірігіп, қиындыларды әріптерді құрастыру арқылы топтың атауларын анықтайды. Топ басшылары сайланып, сабақ барысында оқушылардың бағалау парағында көрсетілген критерийлермен бағалануын, топтық жұмыстың ұйымдастырылуын реттейді. Психологиялық жағымды ахуал қалыптастыру. Әр оқушы стикерге көршісіне арнап тілек жазып, сағат тіліне қарсы бағытта бір-біріне береді. «Домино» әдісімен үй тапсырмасының мәліметтері қамтылады. 1.Түр түзілудің жолдарын ата. Жауабы: Географиялық және экологиялық түр түзілу 2.Географиялық оқшауланудың бірінші себебі  Жауабы: Бастапқы түр аймағы қандай да бір табиғи кедергілерге байланысты оқшауланған бірнеше бөліктерге бөлініп кетеді 3.Оқшаулануға себеп болатын факторларға мысал келтір. Жауабы: тау түзілу, түбекті материктен бөлетін бұғаздың түзілуі. 4.Географиялық оқшауланудың екінші себебін ата. Жауабы: Бастапқы түр аймағының кеңеюіне байланысты жүреді. Түр популяциялары бір-бірінен алшақтап, жаңа орта жағдайларына бейімделу нәтижесінда жаңа түрге бастама береді. 5.Географиялық оқшаулану өте тез жүретін процесс пе? Жауабы: Жоқ, мыңдаған ұрпақтарды қамтып өте баяу жүретін процесс. 6. Экологиялық түр түзілу себептері Жауабы: Түр аймағының жеке бөліктеріндегі экологиялық жағдайлармен тікелей байланысты. Тіршілік үшін күрес, бәсекелестік олардың бір-бірінен алшақтап, гендік құрамы мен көбею мерзімі өзгеріп еркін будандаса алмайтын жағдайға жетеді. 7.Үлкен сылдыршөп өсімдігінің  ерте көктемде және жаздың екінші жартысында гүлдейтін түр тармағының пайда болуына әкелген факторды атаңыз Жауабы: Адамның шаруашылық әрекетіне байланысты табиғи сұрыпталудың нәтижесінде шөпті шабуға дейін және шабылғаннан кейін гүлдейтін сылдыршөп өсімдіктері тұқым беретін болды. 8.Ғылымда «Неліктен табиғи сұрыпталу барлық төменгі құрылымды топтарды жоғары сатыға көтере алмады?» деген сұрақтың жауабын қалай түсіндіреді? Жауабы: Себебі, кейбір организмдерде болар – болмас әзер байқалатын өзгерістер қалыптасады. 9.Экологиялық түр түзілудің ерекшелігі ата. Жауабы: Түзілген жаңа түрлер бастапқы түрге көбірек ұқсайтын болады.
Тұсаукесер	«Миға шабуыл» әдісі. - Түрден жоғары тұрған қандай жүйелік топтарды білесіңдер? - Туыс, тұқымдас, отряд, класс, типтердің пайда болуына қандай факторлар әсер етеді деп ойлайсыңдар? Оқушылар сұрақтарға жауап бере отырып, жаңа тақырыпты анықтауға ықпал жасайды.
Негізгі бөлім	Мұғалім: «Биологиялық прогресс пен регресс» туралы таныстырылым. Бейнебаянмен танысу. Ароморфоз, Идиоадаптация, Дегенерация туралы Bilimland cайтынан алынған деректер. Мәтінмен жұмыс. (3 минут) І топ. Ароморфоз ІІ топ. Идиоадаптация ІІІ топ. Дегенерация Топтық жұмыс. «Өрмекші торы» әдісімен талдау. Топ оқушылары жіпті әр түрлі бағытта жібере отырып бір-біріне сұрақтар қояды. Жіптің ұшы әрбір оқушыға бірнеше рет оралуы қадағаланады. Топ мүшелерінің жауабын топ басшысы бағалау парағына түсіреді.(2 минут) Зертханалық жұмыс №9.Нұсқаулық бойынша жұмыстанады. Тақырыбы: «Өсімдіктердегі ароморфоздар және бунақденелілердегі идиоадаптациялар» Мақсаты: Өсімдіктердің түрлі бөлім өкілдеріндегі ароморфоздар мен бунақденелілердің түрлі отряд өкілдеріндегі идиоадаптациялық белгілерді тауып анықтау. Құрал – жабдықтар: кеппешөптер, бунақденелілердің отрядтарының жинақтамалары, ұлғайтқыш шыны. Жұмыс барысы: 1.Кеппешөптерді қарап, түрлі жүйелік топтағы өсімдіктердің мүшелеріндегі ароморфоздарды тауып жазу. 2.Бунақденелілердің отряд өкілдерінде тіршілік еткен ортасына сәйкес қалыптасқан идиоадаптациялық белгілерді тауып сипаттау 3.Ароморфоздар мен идиоадаптациялардың эволюциядағы маңызы қандай? 4.Қорытынды. Зертханалық жұмыстың үш тапсырмасы бойынша әр топқа сұрақ қойып, жазған мәліметтерін оқытамын. Сен білесің бе? Презентация. Қосымша мәліметтермен таныс болады. Кеңейтілген тапсырмалар. Оқушылар мүмкіндігіне қарай тапсырмаларды орындап, алған білімдерін бекітеді. І топ. Сәйкестендігін анықта Биологиялық прогресс Биологиялық регресс 1.  Түрдің немесе басқа бір жүйелік топтың тіршілік үшін  күресте жеңіп шығуы. 2.  Даралар санының азаюы. 3.  Қоршаған ортаға бейімділіктің жоғарлауы. 4.  Даралар санының артуы. 5.  Таралу аймағының тарылуы. 6.  Қоршаған ортаға бейімділіктің төмендеуі. 7 . Түрлердің жойылуы. 8 .Таралу аймағының кеңеюі.                    ІІ топ. Дискуссиялық өрнек № Мазмұны Келісемін Келіспеймін 1 Ақбөкендердің саны мен таралу ареалының азаюы ароморфозға жатады 2 Жыландардың аяқтарының болмауы дегенерацияға мысал 3 Омыртқалы жануарларда жақ сүйектерінің пайда болуы биологиялық регреске  жатады 4 Жануарлардағы бүркеніш рең идиоадаптацияға жатады. ІІІ топ. «Семантикалық карта». № Тірі организмдердің алуан түрлері Биологиялық прогрестің негізгі жолдары Ароморфоз Идиоадаптация Дегенерация 1 Жүрегі 4 қуысты сүтқоректілер 2 Раффлезия 3 Өкпемен тыныс алатын қосмекенділер 4 Жолақты кенгуру 5 Семсертұмсық 6 Өсімдіктердің тұқыммен көбеюі 7 Арамсояу 8 Сиыр цепені
Қорытынды Рефлексия Үйге тапсырма	«Кезбе тілші» әдісімен сабақта қарастырылған ақпаратттарды қорыту. Жергілікті телеарна дикторы Жергілікті журналист Сұхбат беруші оқушылар Табыс аралы Қуаныш аралы Білім аралы Таңырқау аралына өз есімдерін жазып қалдырады §46. 215-беттегі кестені толтыру. Тақырыпты оқу, тарауды қайталау.				Сабақ бойы қарастырылған ақпараттар сұхбат алу арқылы пысықталады. Сабақ соңында әр аралға қалдырылған есімдер бойынша мұғалім тарапынан «Неге бұл аралды таңдадыңыз?» деген сұраққа жауап береді. Күнделіктеріне жазады.

Краткое описание документа:

"Эволюциялық процестің негізгі бағыттары мен жолдары" тақырыбы бойынша макроэволюцияда түрден жоғары деңгейлік топтарының қалыптасуына жетелейтін органикалық дүниенің негізгі бағыттары биологиялық пргресс пен регрестің рөлін оқушыларға ұғындыру үшін сындарлы оқытудың тиімді әдістері қолданылды.

Сабақ жоспарында сынып оқушыларының қабілеттеріне қарай таңдалған әдіс-тәсілдердің түрлері көрініс алады. Диалогтік оқытуда топтық жұмыс "Мозайка" әдісімен ұйымдастырылады. Алған білімді қолдану нұсқаулық бойынша өткізілетін зертханалық жұмыстың барысында жүзеге асырылады. Жаңа білімді игеру арқылы оқушылардың танымдық және коммулятивтік қабілеттері дамиды.