Факультативтік курс бағдарламасы: "Шешендік өнер"

Түсінік хат

   Оқушыларды «Шешендік өнерге» баулудың маңызы зор. Қазақ халқы шешендік өнерді аса құрметпен бағалағандықтан,  оқушыларды  ата-баба ізімен шебер сөйлеу, тілдерін дамыта түсу, олардың үлгі-өнегесін бойларына дарыту – басты мақсат.

   Курс бағдарламаcы қазақ халқының мәдени мұраларын таныту, оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыру мақсатымен елтану материалдары негізінде жасақтап, жас ерекшеліктеріне, қабілеттеріне, білім деңгейлеріне сәйкестендіре беруді жүйелі жоспарлаумен қоса, оларды ұлтжандылыққа, отан сүйгіштікке тәрбиелеу жайларын да қарастырады. Мазмұндық жағынан бірізділігі, жүйелігі, өзара байланысы ескеріледі

     Бұл бағдарлама 5- 8 сынып оқушыларына арналған. Ұлттық шешендік өнердің табиғатын, ұлттық әдебиет, мәдениет, фольклор тарихындағы , шешен-билер мұрасындағы шешендік өнерге қатысты ой-пікірлерді, “шешен”, ”би” деген ұғымның этимологиясын, шешеннің болмысын, шешен сөйлеудің логикалық-композициялық құрылысын, тақырыбын, түрлерін, стильдік табиғатын, біртұтас өнер, импровизациялық өнер екендігінен мәлімет беріледі.Оқушылар  көрген-білгенді көкейге тоқып, көп үйреніп ізденудің арқасында шебер сөйлеуге жаттығады. Би-шешендердің сөздерін жаттап өсіп, жаңа ұғымдармен танысады. Оны бағалап, парықтау мүмкіндігіне жол ашады. Сөздерді мақсатқа, негізгі ойға, мазмұнға сәйкес өз бетінше талдап қолдана алады,сөздік қорын өз бетінше толықтырады,оқу материалдары бойынша қажетті дағдыларды меңгерді.

    Бағдарлама сабақтары түрлі әдіс-тәсілдерді қолдануға әсіресе, топтық және жеке оқушылармен жұмыс түрлерін жүргізу арқылы, оқушылардың танымдық шығармашылық белсенділігін арттыруға, дамыту ынтасын анықтауға, оларға бағыт-бағдар беруге бағытталады.

Бұл курс 34 сағатқа негізделген.

Мақсаты:

«Шешендік өнер» курсы – Шешендік өнер  қазақ ауыз әдебиетінің бір түрі – шешендік өнердің тарихын, ақындық айтыс секілді қазақ әдебиетінің өзіндік ерекшелігін көрсететін  пәндердің бірі екендігін, дамуына қойылатын алғы шарттарынан, қойылатын талаптарынан мәлімет береді.Ұлттық шешендік өнердің табиғатын, ұлттық әдебиет, мәдениет, фольклор тарихындағы , шешен-билер мұрасындағы шешендік өнерге қатысты ой-пікірлерді, “шешен”, ”би” деген ұғымның этимологиясын, шешеннің болмысын, психо-физиологиялық ерекшеліктерін, шешен сөйлеудің логикалық-композициялық құрылысын, тақырыбын, түрлерін, стильдік табиғатын, біртұтас өнер, импровизациялық өнер екендігін  игерту

Міндеттері:

    -  шешендік өнердің тарихын білу;

    -  шешендік өнердің шарттарын  меңгерту;

    -  шешенге қойылатын талаптарды білу;

    -  шешендік сөйлеудің түрлерін игеру.

Оқушылар білуі тиіс:

 - Оқушылар  шешендік дауды, арнауды, толғауды  білуі тиіс.

-Шешендік сөздердің тектерін ажырата білу білуі тиіс.

-шешендік сөздердің  идеялық, эстетикалық мазмұнын аша білуі тиіс.

-Шешендік сөздердің  талдауда оның табиғатын білуі тиіс.

-Шешендік түрлеріне талдауды меңгеруі тиіс;

-Шешендік сөздердің түрлерінен жатқа білуі тиіс.

Оқушылар  істей білуі тиіс:

- Оқушылар тақырып таңдау,  материал жинау,  конспекті жазуды меңгере біледі.

-  Шешендік сөйлеу түрлерін ажырата алады.

- Шешендік сөздердің идеялық, эстетикалық мазмұнын аша білуге    

дағдыланады.

- Шешендік сөздердің  талдаудағы оның табиғатын біледі.

- Шешендік сөздердің түрлерін меңгереді.

Қолданылатын әдебиеттер

Негізгі:

Мұғалімдер үшін

1.      Адамбаев Б.Халық даналығы. Алматы, 1976

2.      Жармұхамедов М.Шешендік өнер Алматы, 1998

3.      Негимов С.Шешендік өнер.Алаты, 1997

4.      Қазақтың би-шешендері. Алматы,1993

5.      Шешендік сөздер. Аламыты,1992

6.      Хасенов С.Шешендік тәсілдер Алматы, 1999

7.      Есхожин І.Шешендік жырлар Алматы,1993

8.      Дәдебаев Ж.Шешендік сөздер.Аалмты,1993

9.      Сыздықова Р. «Сөздер сөйлейді».-Алматы,1998

 Оқушылар үшін:

1.      Адамбаев Б.Халық даналығы. Алматы, 1976

2.      Қазақтың би-шешендері. Алматы,1993

3.      Шешендік сөздер. Аламыты,1992

«Шешендік өнер»     факультатив курсының бағдарламасы

6 «А»  сынып

№	Пәннің тақырыптық жоспары	Сағат саны	Мерзімі
1.	Шешендік өнері    туралы	1
2	Шешендік  сөздер  мәні	1
3	Шешен сөйлеудің  құпиялары	1
4	Адам  қалай  шешен сөйлеуге бағытталады	1
5	Ұлттық шешендік өнердің  бастаулары	1
6	Түгел  сөздің  түбі бір, түп атасы  Майқы би	1
7	Бұқар  жыраудың  даналық  сөздері	1
8	Үйсін  Төле би	1
9	Қаздауысты Қазыбек би	1
10	Алшын  Әйтеке  би	1
11	Бөлтіріктің  шешендігі	1
12	Практикалық  жұмыстар	1
13	Сырымның шешендік өнері	1
14	Мөңке бидің  сөздері	1
15	Ақтайлақ бидің  сөздері	1
16	Айдабол  Тайкелтір  бидің сөздері	1
17	Абайдың шешендік өнері	1
18	Ескелді  бидің  сөздері	1
19	Әбу насыр әл Фараби, Ш.Уәлиханов еңбектеріндегі шешендік ойлар	1
20	Балпық  бидің  сөздері	1
21	Ұлттық шешендік өнер ғылымының қалыптасуы мен дамуы	1
22	Практикалық жұмыстар	1
23	Шешендік сөздердің мазмұны мен құрылысы	1
24	Шешендік – ақылмен  билеу  өнері	1
25	Шешендік сөздердің көркем тілдік сипаты	1
26	Шешендік өнердің өзге ғылым салаларымен байланысы	1
27	Шешенге қойылатын талаптар	1
28	Әлдебек  шешен	1
29	Шешендік   сөздің түрлері	1
30	Бекболат  бидің  сөздері	1
31	Практикалық   жұмыстар	1
32	Байдалы  бидің  даналық  сөздері	1
33	Жанқұтты  бидің  сөздері	1
34	«Мен  шешен  сөйлеймін »   байқауы	1
Барлығы:  сағат		34

«Шешендік өнер» факультатив курсының бағдарламасы

8  «А»  сынып

№	Пәннің тақырыптық жоспары	Сағат саны	Мерзімі
1.	Шешендік өнер	1
2	Шешендік – ақылмен  билеу өнері	1
3	Шешен сөйлеудің  сыры	1
4	Шешен  сөйлеуге бағытталу жолдары	1
5	Ұлттық шешендік өнердің  өкілдері	1
6	Қазақ  шешендік  өнерінің атасы -  Майқы  би	1
7	Ұлы жүздің  шешені  Төле би	1
8	Қаздауысты Қазыбек бидің  шешендігі	1
9	Әйтеке бидің даналығы	1
10	Практикалық  жұмыстар	1
11	Мөңке бидің  шешендігі  хақында	1
12	Тайкелтір  бидің  төрелігі	1
13	Сырым  Датұлының   шешендік сөздері	1
14	Ескелді  бидің есті  сөздері	1
15	Ақтайлақ би, Бөлтірік шешендік   сөздері	1
16	Байдалы  бидің  батасы	1
17	Абайдың шешендік өнері	1
18	Практикалық  сөздер	1
19	Ш.Уәлиханов, М.Әуезов  еңбектеріндегі шешендік ойлар	1
20	Саққұлақ  шешеннің  сөздері	1
21	Ұлттық шешендік өнер ғылымының қалыптасуы мен дамуы   жайлы	1
22	Практикалық  жұмыстар	1
23	Шешендік сөздердің құрылымы	1
24	Жақсы  Жанқұтты  бидің  сөздері	1
25	Шешендік сөздердің  көркемдік  сипаты	1
26	Шешендік өнердің өзге ғылым салаларымен байланыстылығы	1
27	Шешен  адамға   қойылатын талаптар	1
28	Бала  бидің  сөздері	1
29	Шешендік   сөздің түрлері	1
30	Бұқар  жыраудың  толғаулары	1
31	Практикалық жұмыстар	1
32	Қазіргі  қоғамдағы  шешен адамдар хақында	1
33	Шешенің  судай  төгілген, тыңдаушың бордай егілген...    Сөзді  тыңдай  білу  әдебі.	1
34	Шешендік  өнер   сайысы	1
Барлығы:  сағат		34

Құрастырған:

№8 негізгі орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі: Б.Атеева

Қазақ тілі мен әдебиеті пәндері әдістемелік бірлестігінің жетекшісі: Л.Омашева

Әдістемелік бірлестік отырысында қаралды:

Хаттама №1

28 тамыз 2015ж.

Хатшы:____________

Әдістемелік кеңес отырысында қаралды

Хаттама №1

Хатшы: ____________Мустафина Алтын Мухамеджановна

31 қыркүйек 2015ж.