Фигыль һәм аның нигезе. (6 класс)

Дәреснең темасы:  Фигыль һәм аның нигезе

Дәреснең максаты:

 1)Фигыль турында гомуми мәгълүматлы булу

2)Фигыльләрне танып-белү, сүз төркеме буларак үзенчәлекләрен билгеләү.

3) укучыларда милли горурлык хисе булдыру, үстерү;

Бурычлар:

1)      Укучыларны актив аралашуга, иҗади сөйләшүгә  тарту; 

2)      логик эзлекле итеп уйларга һәм сөйләшергә өйрәтү,

3)       укучыларның сүзлек запасын баету;

Дәресне җиһазлау:     Дәреслек,проектор,призентация.

Принциплар:

- фәннилек

- теориянең практика белән бәйләнеше

- аралашу

Методлар:

- аңлату

- әңгәмә

-күрсәтү

Дәреснең тибы:  Катнаш дәрес

Дәрес планы

I. Башлам

1. Исәнләшү.Сыйныфта уңай психологик халәт тудыру.Укучыларны дәрескә әзерләү.

2.   Сыйныфта укучыларның дәрестә булу-булмавын билгеләү.

II. Актуальләштерү

1. Өй эшен тикшерү

2. Фигыль темасын беренчел кабатлау.

Укытучы: - Үткән дәрестә 192 күнегү өй эше иде әйдәгез тикшереп китик әле.

 2. Яңа теманы аңлату. Фигыль һәм аның нигезләре.

Укытучы:Балалар без бүген сезнең белән бер бик зур темага керәбез. Ул фигыль темасы.Сез инде фигыльләр белән 5 нчы сыйныфта танышкан идегез .Әйдәгез искә төшереп китик әле фигыль нинди сүз төркеме ул?Ул нинди сорауларга җавап бирә?

Укучылар:Фигыль —мөстәкыйль сүз төркеме. Җөмләдә хәбәр булып килә. Нишли? Нишләде? Нишләр? Нишләячәк? cорауларына җавап бирә.

Укытучы: Әйе,укучылар бик дөрес! Ә хәзер  193 күнегүнү карап китик әле.(Бирем:текстны укыгыз,сорауларга җавап бирегез)

1)Эш -хәлләрне белдерә торган сүзләрне табыгыз.Бу Сүзләр нинди сүз төркеменә карый?(Алып кайтты, кайтып ,төшүе ,кузгатты ,чыр -чу килеп,каршы алды,чыгуына ышанмаган,чиштеләр,салдырдылар,калды,чайкап,йөреп китте,киеп алды,тигезләп,сөйләнде,кайтып җиттек,белми әйтмәгәннәр)

Укытучы: укучылар бу сүзләр нинди сүз төркеменә карый?

Укучылар:Фигыль.

Укытучы: Әйе укучылар,бик дөрес.Бу текстта сүз кем турында бара?Бу вакыйгада кечкенә Габдулланың кайдагы тормышы сүрәтләнә?Моннан алдагы тормышы белән шагыйрьнең кайсы әсәрендә танышкан идегез?(укучылар җавап бирә)

Укытучы: Укучылар ә хәзер исә 194 күнегүне дәфтәрләрдә эшлибез.(Бирем :Фигыльләрнең мәгънә төркемчәләрен укыгыз.Үзегез дә сүзләр өстәгез.Һәр төркемнән фигыльләрен  сайлап  ,җөмләләр төзегез.)

1.Эшне белдергән фигыльләр :эшләү,пешерү,җыештыру.

2.Акыл эшчәнлеген белдергән фигыльләр: уйлау,чишү,хәл итү.

3.Хәрәкәтне белдерә торган фигыльләр: атлау,йөгерү,бию.

4.Хәл -торышны белдергән фигыльләр : йоклау,ашау,эчү.

5.Хис- кичерешләрне белдергән фигыльләр: куану,елау,күңелсезләнү.

Укытучы: 1) Фигыльнең нигезе аның башлангыч формасы була. Әгәр нигез тамырдан гына тора икән,ул тамыр нигез дип атала. Мәсәлән:бар,кайт,кил.Әгәр тамырга ясагыч кушымча ялганса ул ясалма нигез була .Мәсәлән: җырлады,биеде,уйлады.

2)Фигыльнең нигезе боерык фигыльгә бик охшаган.Шуңа күрә теләсә кайсы фигыльне боерык фигыль дип әйтү дөрес булмас. Мәсәлән :биесәләр -шарт фигыль ,бие -аның ясалма нигезе була.Димәк безнең фигыль тамыр + ясагыч кушымчадан тора: горурланалар -фигыльнең нигезе, горурлан- ясалма нигез була.

3)Юклыкта барлыкта фигыльләргә дә -ма\-мә кушымчасы ялгана укы-ма-ды,укы-ма-салар.

3. Белем һәм күнекмәләр  формалаштыру.

Укытучы:Укучылар димәк фигыль безнең нинди нигезләрдән тора?Нинди кушымчалар ялганып килә ала фигыльгә?

Укучылар:Фигыльләр тамыр һәм ясалма була. Аларга ясагыч кушымча һәм ,-ма\-мә кушымчалары ялганып килә.

Укытучы:Укучылар 196 күнегүне дәфтәрләрдә башкарабыз.(Бирем: Фигыльләрнең нигезләрен шартлы билге белән күрсәтеп языгыз)

Таптылар-тап,санаганнар-сана,күрдегез-күр,ямьләнде-ямьлә,кайттылар-кайт,уйласа-уйла,әйтмә-әйт,җырлагыз-җырла,дуслашалар-дуслаш,матурайды-матурай,ераклашкан-ераклаш,көлегез-көл,килмәгән-кил,укыдылар-укы,эшләгән-эшлә,сөйләсә-сөйлә,көтәр-көт,санагыз-сана,язсалар-яз,тикшерсәләр- тикшер,барачакбыз-бар.

Укытучы: укучылар 197 күнегүне ачыгыз. (Бирем: исемнәргә фигыльләргә -ма\-мә кушымчасы ялганганда ,басымның кайсы иҗеккә төшүенә игътибар итеп куегыз. )

Фигыль(Нишлә?)

ае'рма,яп'ма,бү'лмә,кө'ймә,җә'ймә,сө'змә.

Исем (Нәрсә?)

аерм'а,япм'а,бүлм'ә,көйм'ә,җәйм'ә,сөзм'ә

V. Йомгаклау..Билгеләр кую. Өй эше.

Укытучы:Укучылар без бүген нинди тема уздык?Димәк фигыль нинди 3  төрле нигезе бар ?

Укучылар:Без бүген фигыль һәм аның нигезен үттек.Фигыль: 1)тамыр 2)ясагыч кушымча,3)юклык,барлык кушымчасы белән ясалган .

Укытучы:Әйе укучылар ,бик дөрес.Ә хәзер өй шен язып куегыз: 198 күнегү.Сау булыгыз чыгарга мөмкин!

Раслыйм: _______ /Нурмиева Гөлгенә Вазыйх кызы,

татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Дата: ______ гыйнвар, 2015

Казан (Идел буе) федераль университетының

филология һәм халыкара багланышлар институтының

Габдулла Тукай исемендәге татар филологиясе

 һәм милләтара багланышлар бүлегенең

10.2 – 106 нче төркем студенты

                                                                Хәбибуллина Раилә Рәмис кызының кызының

Казан шәһәре Вахит районының

27 нче гимназиясе

6 нчы а сыйныфында үткәреләчәк

татар теле дәресенә планы

һәм конспекты