Физика әдістемелік нұсқау 7 сынып

Шұбалаң негізгі мектебі

Ділмағанбетова Индира Алшынбайқызы

Физика пәнінен

әдістемелік құрал

7-сынып

2014-2015 оқу жылы

Алғы сөз

         Бұл әдістемелік нұсқау мектеп бағдарламасына және мемлекеттік стандартқа сай астрономия салаларын қамтыған

7 - сыныпқа арналған «Физика» (Астрономия аспан денелері туралы ғылым) оқулығы бойынша жазылады.

         Әдістемелік нұсқау организмнің құрылысын, қызметін және гигиенасын оқытуда, оқу материалдарын жоспарлауда мұғалімдерге практикалық көмек  болады. Бұл пәнді оқыту оқушылардың ботаника және зоология, физика, химия, математика пәндерінен алған білімдеріне негізделеді. Осы пәнді оқығанда, оқушыларда білімдерін салыстыру, жүйелеу және интеграциялау (топтастыру) шеберлігі қалыптасады.

         Әдістемелік нұсқаулықта келтірілген суреттер, физикалық диктанттар, кестелер, деңгейлік тапсырмалар, сөзжұмбақтар, тесттар ондағы материалдарды меңгеруге көмегін тигізеді.

         Әр сабақта  түрліше оқыту әдістері мен тәсілдерін қолдану орынды. Мысалы, дәріс, әңгімелеп айту, семинар, оқушылардың өздігінен орындайтын жұмыстары, ғылыми мәліметтерден қысқаша әңгіме жазу,реферат дайындау, т.б. Пәнді оқытуды осылай ұйымдастырғанда, оқушылар әрбір сабақтан алған білімдерін талдап, қорытындылауға және интегарациялауға дағдыланады. Сонымен бірге бүтін организмнің құрылысы мен қызметінің ерекшелігін және адам денсаулығына тітіркендіргіштердің, зиянды заттардың (алкоголь, никотин, есірткі заттар, т.б.) әсерлерін түсініп, бағалай алу мүмкіндігі қалыптасады. Оқытуды білім алудың мақсаты мен міндетіне сәйкес бағытта жүргізгенде, оқушылар қорытынды жасай алуға үйренеді және олардың диалектикалық-материалистік көзқарастары қалыптасады.

7-сынып.

§1 Табиғат және адам. Физика –табиғат туралы ғылым.

Мақсаты:Оқушыларға физикалық құбылыстар, физиканың мақсаты, физика заңдары, физикалық ұғымдар, қазіргі заманның ғылыми-техникалық жетістіктерінің ерекшеліктері туралы түсінік алуға жағдай жасау. 

                                       Әдістемелік нұсқау

1.     Физикалық құбылыстар: механикалық, жылу, электр, жарық құбылыстары.

2.Оқушыларға жұмыс жасау үшін: кестелер мен карточкалар

Кестені толтыр.

Ғалымдар	Өмір сүрген жылдары	Зерттеген әдістері
Аристотель
Әбу Насыр әл-Фараби
М.В.Ломоносов

Кестені толтыр.

Ғарышкерлер	Әуеде ұшқан жылдары

                   

                          «бірінші ұстаз»           «екінші ұстаз»      орыс тіліне физика сөзін      

                                                                                                   алғаш енгізген ғалым

Карточка№1

1.        «Табиғат» деген сөздің мағынасын қалай түсінесіңдер?

2.        Табиғат пен адамның бірлігін білдіретін қандай нақыл сөздерді, мақалдар  мен мәтелдерді білесіңдер?

3.        Табиғат құбылыстары деп нені айтамыз?

Карточка№2

1.     Қандай табиғат құбылыстары физикалық құбылыстарға жатады?

2.     Физиканың мақсаты неде?

3.     Физика заңдары қалай ашылды?

Карточка№2

1.     Физикалық теориялар қалай жасалды?

2.     Физикалық терминдар мен ұғымдар дегеніміз не?

3.     Ғылыми –техникалық жетістіктерді ата.

Қорытынды.

Үйге тапсырма.

§4,§5,§6. Астрономия – аспан денелері туралы ғылым Орта Азия

                                      ғалымдарының ғылымды дамытуға қосқан үлестері.Ерте                                         дүниедегі халық астрономиясы.

Мақсаты:Астрономия ғылымы, физика және астрономия ғылымдары                             арасындағы байланыстар,  халық астрономиясына және                                           астрономияның бүгінгі салаларына байланысты түсініктер  алуға                           жағдай жасау.

Әдістемелік нұсқау

1.     Оқушылардың білімін тексеру.

2.     Астрономия туралы анықтама беру.

3.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

Анықтамалар.

           «Астрон» - жұлдыз, «номос» - заң.

Галактикалар – жұлдыздар жүйесі мен олардың шоғырлары.

Біздің ғалам – шексіз әлемнің біздер орналасқан бөлігі.

Космонавтика  әлем кеңістігіндегі ғарыш аппараттарының қозғалысын талдап, зерттейді.

Космогония  аспан денелерінің пайда болуын және дамуын зерттейді.

Космология - бүкіл әлем туралы, оның жалпы қасиеттері туралы ілім.

 

Кестені толтыр.

Ертедегі Орталық Азия елдері ғалымдары	Өмір сүрген жылдары	Еңбектері

Кестені толтыр.

Ертедегі Орталық Азия елдері ғалымдары	Өмір сүрген жылдары	Еңбектері

Карточка №1.

1.Астрономия ғылымының дамуына қандай қажеттілік себеп болған?

2. Астрономия ғылымы нені зерттейді?

3. Астрономияның қандай салалары бар?

Карточка №2

1. Ертедегі Орталық Азия елдері ғалымдарынан кімдерді білесің? Олардың қандай еңбектері бар?

2. Аспан денелері туралы астрономиялық атаулар қалай қалыптасқан?

Физикалық диктант

1.Астрономия грекше ------------------- жұлдыз,  ----------- заң ұғымын білдіреді?

2.Аспан денелерін  --------------------------    зерттейді?

3.1609ж Айға бағыттап, оның теп-тегіс «Хрусталь шар» емес,жерге ұқсас ойпатар мен қыраттардан

тұратынын ------------------------------ ашты?

4.Денелердің Жер бетіне құлауы, планеталардың Күнді айнала қозғалуы ------------------- негізделген?

5.Қазақтар «-----------------------« бетке ал, немесе « -------------------- сол жағыңда болсын» деп жолаушыға жол сілтеген.

6.Меркуриді қазақтар қазақша ------------------------ қалай атайды?

7-сынып.

§§ 7,8. Табиғатты зерттеудің ғылыми әдістері.

                                               Физикалық эксперимент.

Мақсаты:Табиғатты зерттеуді кең тараған тәсілдері, олардың 

                                  ерекшеліктері, болжам туралы түсінік алуға жағдай 

                                  жасау.

Әдістемелік нұсқау

·        Оқушылардың білімін тексеру.

·        Астрономия туралы анықтама беру.

·        Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

Физикалық диктант.

1.     Табиғатты зерттеудің ғылыми әдістері: ________________________________

2.     Болжам – _____________ жорамал.

3.     Кез келген болжамның ___________________________, яғни __________ тексере алады.

4.     Эксперимент – ___________________________________.

5.     Гук заңы: ___________________________ әрекет ететін жүктің ____________________________ өзгереді.

Карточка №1

1.     Табиғатты зерттеу әдістері қандай?

2.     Болжам дегеніміз не?

3.     Эксперименттің басқа ғылыми әдістерден ерекшелігі неде?

Карточка №2

1.     Эксперимент жүргізуге қандай талаптар қойылады?

2.     Гук заңы қалай оқылады?

3.     Экспертимент дегеніміз не?

Карточка №3

1.     Ғылыми болжам дегеніміз не?

2.     Найзағайдың пайда болуы туралы болжамды ұсынған ғалым кім?

3.     Найзағайдан сақтандыратын жай қайтарғышты ойлап тапқан кім?

Карточка №4.

1.     Физикалық теория деп нені айтады?

2.     Бақылаулар мен эксперимент үшін физика мен астрономияда қандай аспаптар қолданылады?

3.     Ғылыми гипотеза дегеніміз не?

V. Қорытындылау.

VІ. Бағалау.

VІІ. Үйге тапсырма: §§7,8.

7-сынып

Сабақ тақырыбы:§9.§10 Физикалық теорияның қалыптасуы. Физикалық шама. Шамаларды өлшеу.

Мақсаты:Физикалық теорияның негізгі қызметі, құрамдас бөліктері, физиканың іргелі теориялары, теорияның ең басты ерекшеліктері, физикалық шамалар және оларды өлшеу туралы түсінік алуға жағдай жасау.

Әдістемелік нұсқау.

     Физикалық теорияның негізгі қызметі – құбылысты түсіндіру. Физикалық құбылыстарды  бір-бірімен өзара байланыстыра отырып, жан-жақты түсіндіретін жүйелі білім физикалық теория деп аталады.

 

Анықтамаларын жаз.
Физикалық шамалар	Физикалық шаманың мәні	Физикалық шаманы өлшеу	Аспап шкаласы

Кестені толтыр.

Кестені толтыр.

Тіркес сөздер атауы	Белгіленуі	Сан мәндері	Қысқаша жазылуы.

Карточка №1

1.     Физикалық теорияның негізгі қызметі қандай?

2.     Физиканың ең іргелі теориялары қандай?

3.     МКТ негізгі теориясының негізгі қағидалары қандай?

Карточка №2

1.     Физикалық шаманың мәні дегеніміз не?

2.     Физикалық шаманы өлшеу дегеніміз не?

3.     Физикалық шамаларды өлшейтін қандай аспаптарды білесіңдер?

Карточка №3

1.     Аспап шкаласы дегеніміз не?

2.     Физикалық терминнің үш түрін ата.

3.     Физикалық шамаларды өлшейтін қандай аспаптарды білесіңдер?

VІ. Қорытындылау.

VІІ. Бағалау. Үйге тапсырма: §§9,10. 1-ж. №4, №5, 4-тапсырма

7-сынып.

§11. Өлшеулер мен есептеулердің дәлдігі. §12Өлшеулердің метрлік жүйесі. §13.Үлкен, кіші сандарды ықшамдап жазу.

Мақсаты:

Өлшеу дәлдігі мен аспап шкаласы бөлігінің құнымен байланыстылығы, өлшеулер жаңылысы,  өлшемдердің метрлік жүйесі, сандардың стандартты түрі туралы түсінік алуға жағдай жасау.

ІІ. Оқушылардың өткен материалдарды қалай меңгергенін тексеру.

Сұрақтар:

ІІІ. Жаңа сабақ.

 

Карточка №1.

1.     Аспаптардың көмегімен өлшеудің формуласын жаз.

2.     Мұндағы: a-_______________. h - ___________.

3.     Өлшеудің __________ және ___________тәсілі болады.

Карточка №2.

1.     Өлшеулердің метрлік жүйелерін жаз.

2.     10ⁿ көбейткіштерін пайдаланып, берілген сандарды ықшамдап жазу не деп аталады?

3.     Тура тәсіл қалай анықталады?

Карточка №3

1.     Математикада үлкен және кіші сандарды ықшамдап жазуды не деп атайды?

2.     Жанама тәсіл дегеніміз не?

3.     Жаңылыс қателігі қай кезде кездеседі?

VІ. Қорытындылау.

VІІ. Үйге тасырма: §11,§12,§13. 4-жаттығу. №1, №2, №3, №10.

VІІІ. Бағалау.

7-сынып.

Сабақ тақырыбы:

«Физика және астрономия –табиғат туралы ғылымдар» тарауын қайталау.

Мақсаты:

1. Оқушылардың  осы тарау бойынша алған білімдерін тиянақтау, қайталау, қорытындылау.

Берілетін сұрақтар:

І топ.

1. Табиғат құбылыстары дегеніміз не?      
2. Физиканың негізгі мақсаты?
3. Болжам дегеніміз не?
4. Броундық қозғалыс дегеніміз не?
5. Физикалық шамаларды атаңдар.
6. Астрофизика нені зерттейді?
7. Космология нені зерттейді?
8. Айға табан тіреген астроновтар.

ІІ топ сұрақтары:

1.  Астрономия нені зерттейді?
2. Физикалық теорияларды атаңдар.
3. Галактика дегеніміз не?
4. Молекулалы-кинетикалық теориясының негізгі қағидалары.
5. Космогония нені зерттейді?
6. физикалық шамалардың өлшем бірліктерін атаңдар.
7. Табиғатты зерттеудің ғылыми әдістері.
8.  ХХ ғасырдың физика мен техникаға байланысты 4 жетістігін атаңдар.

                                     Есептер шығару.

Екі топтан екі бала шығады.

1. Мензурканың бөлік құнын табыңдар. Көрсетілген денелердің көлемін табыңдар да, өлшеу қателігін көрсетіп, жазыңдар.

                   

І топ                                                                          ІІ топ

2.  Мына сандарды стандарт түрінде жазыңдар.

0,00000125;                     1200000000;  

0, 00000045;                    0,002;  

14500000000;                  0,0000005

3. Минитест.

І нұсқа

1. Мына  сөздердің  ішінде қайсысы физикалық денеге жатады?

А. Ұшақ

В. Дыбыс

С. Метр

Д. Қайнау

2. Мына  сөздердің  ішінде қайсысы физикалық шамаға жатады?

А. Ұшақ

В. Жылдамдық

С. Алюминий

Д. Жер

3.  Мына  сөздердің  ішінде қайсысы физикалық құбылыстарға жатады?

А. Күш

В. Булану

С. Мыс

Д. Таразы

4. Мына  сөздердің  ішінде қайсысы физикалық  шаманың өлшем бірлігіне жатады?

А. Ұзындық

В. Килограмм

С. Уақыт

Д. Сызғыш

5. ХБЖ –де ұзындықтың өлшем бірлігі қандай?

А. Метр

В.Километр

С. Сантиметр

Д.Дециметр

ІІ нұсқа

1. Мына  сөздердің  ішінде қайсысы физикалық денеге жатады?

А. Автомобиль

В. Ұзындық

С. Масса

Д. Қозғалыс

2. Мына  сөздердің  ішінде қайсысы физикалық шамаға жатады?

А. Уақыт

В. Темір

С.Метр

Д. Қайнау

3.  Мына  сөздердің  ішінде қайсысы физикалық құбылыстарға жатады?

А. Күш

В. Кемпірқосақ

С. Атом

Д. Сағат

4. Мына  сөздердің  ішінде қайсысы физикалық  шаманың өлшем бірлігіне жатады?

А. Ұзындық

В. Секунд

С. Уақыт

Д. Балқу

5. ХБЖ –де  уақыттың өлшем бірлігі қандай? А. Минут

В.Жыл

Д. Секунд

С. Сағат

VІ. Қорытындылау.

VІІ. Үйге тапсырма: қайталау

VІІІ. Бағалау.

7-сынып

Сабақ тақырыбы:§14. Атомдар мен молекулалар. Заттардың молекулалық құрылысы.

Мақсаты:Оқушыларға заттарды құрайтын бөлшектер туралы түсінік алуға жағдай жасау.

Физикалық диктант.

Демокрит: барлық заттар бөлінбейтін ____________ бөлшектер-_______.

Бірнеше атомдардың өзра байланысуынан _________түзіледі.

Әр __________________ –сол заттың қасиеттерін сипаттайтын ең ұсақ бөлшегі.

Жекелеген _________-химиялық элементтердің, ал __________заттардың ең кіші бөлшектері.

 Әр түрлі ____________денелер құралады.

 

 

Карточка №1.

1. Заттарды құрайтын бөлшектер қалай аталады?

2. Табиғатта, Жер бетінде атомдардың неше түрі бар?

3. Заттардың сан алуандығын қалай түсіндіруге болады?

Карточка №2.

1.  Молекула дегеніміз не?

2. Заттардың молекулалары бірдей ме?

3. Молекуланың көрнекі кескіні қалай аталады?

Карточка №3.

1.            Атомның грекше мағынасы қандай?

2.            1827ж қай ғалым молекулалардың үздіксіз әрі ретсіз қозғалыста болатынын дәлелдеді.

3.            Фуллерен дегеніміз не?

Карточка №4.

1.            Қарапайым зат дегеніміз не?

2.            Элемент дегеніміз не?

3.            Злектрон бөлшектер құрамына нелер жатады?

VІ. Қорытындылау.

 VІІ. Бағалау.

 VІІІ. Үйге тапсырма:§14.

7-сынып

Сабақ тақырыбы:§15. Молекулалардың қозғалысы. Диффузия.

Сабақ мақсаты:

1. Оқушыларға молекулалардың қозғалысы, диффузия құбылысы,

    температура туралы түсінік алуға жағдай жасау..

Әдістемелік нұсқау.

1.     Молекулалар мен атомдардың ретсіз қозғалыстары салдарынан жанасып тұрған әр түрлі заттар бөлшектерінің бір-біріне өтіп таралуын диффузия деп аталады.

2.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

Кестені толтыр.

Кестені толтыр.

Карточка№1.

1.     Диффузия деген не?

2.     Әтір иісі бөлмеге не себептен тарайды? Бұл құбылыс нені дәлелдейді?

3.     Көкөністерді, азық-түлікті тұздау қандай құбылысқа негізделген?

Карточка №2.

1.     Газдарда, сұйықтарда және қатты денелерде диффузияның жүру жылдамдығы, өтімділік ауқымы бірдей бола ма?

2.     Не себептен денелерде жоғары

3.     Температурада диффузия тез жүреді ме??

Карточка №3.

1.     Диффузияның пайдасы қандай? Зияны бар ма?

2.     Молекула дегеніміз не?

3.     Молекуланың көрнекі кескіні қалай деп аталады?

 

V. Қорытындылау.

VІ. Бағалау.

VІІ. Үйге тапсырма: §15. Жаттығулар.

7-сынып.

§16. Заттың күйлері және оларды молекулалық-кинетикалық көзқарас негізінде түсіндіру.

Мақсаты:Заттың күйлерін молекулалық-кинетикалық көзқарас негізінде түсіндіру.

Әдістемелік нұсқау

1.     Оқушылардың білімін тексеру.

2.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

 

Кестені толтыр.

Қатты дененің молекулаларының орналасуы	Сұйықтың молекулаларының орналасуы	Газдардың молекулаларының орналасуы

Карточка№1.

1.     Заттар қандай күйде бола алады?

2.     Заттың қатты күйіне тән қасиет қандай?

3.     Заттың сұйық күйіне тән қандай қасиет?

Карточка №2.

1.     Заттың қатты күйіне тән қасиет?

2.     МКТ арқылы зат күйлерінің қасиеттерін қалай түсіндіруге болады?

3.     Заттың газ күйіне тән қасиет?

4.      

V. Қорытындылау.

VІ. Бағалау.

VІІ. Үйге тапсырма: §16. Жаттығулар.

7-сынып.

§17. Механикалық қозғалыс. Санақ денесі. Қозғалыстың салыстырмалылығы.

Мақсаты:

1.     Оқушыларға механикалық қозғалыс, санақ жүйесі, қозғалыстың салыстырмалылығы туралы түсіндіру.

Әдістемелік нұсқау

1.     Оқушылардың білімін тексеру.

2.     Механикалық қозғалыс, аспан денелері туралы анықтама беру.

3.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

Кестені толтыр.

Кестені толтыр.

Төмендегі сурет неге мысал бола алады? 

     

Карточка №1

1.     Механикалық қозғалыс деп нені айтады?

2.     Мысал келтіріңдер?

Карточка №2

1.     Санақ денесі деген не?

2.     Мысал келтіріңдер.

Карточка №3

1.     Тыныштық салыстырмалы  дегеніміз не?

2.     Мысал келтіріңдер.

VІ. Бағалау. 

VІІ. Үйге тапсырма: §17. 7-тапсырма.

7-сынып.

§18. Планеталардың қозғалысы.

Мақсаты:Оқушыларға планеталардың қозғалысы туралы түсіндіру.

         Әдістемелік нұсқау

1.     Оқушылардың білімін тексеру.

2.     Планеталар туралы анықтама беру.

3.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

Кестені толтыр.

Ғаламшар атаулары	Күнді айналып өту уақыты	Диаметрі	Қалыпты температурасы

Карточка№1.

1.     «Планета» деген сөз нені білдіреді?

2.     Планеталардың қозғалысын қалай бақылауға болады?

3.     Уран мен Шолпанның басқа планеталардан ерекшелігі қандай?

Карточка №2.

1.     Әр планетаға жеке-жеке сипаттама беріңдер.

2.     8-тапсырманы орындау.

3.     Юпитер планетасының қазақша аталуы?

Карточка №3.

1.     Сатурнның қазақша атауы қалай?

2.     Алып планеталардың ең жақсы зерттелгені қайсы?

3.     Марс планетасының қазақша атауы?

Карточка №4.

1.     Күн жүйесінің жаңа планетасын ашқан ғалым кім?

2.     Күн жүйесіндегі ең кіші планета?

3.     Күннен қашықтығы бойынша үшінші орналасқан қандай планета?

 ІV. Пысықтау.

V. Қорытындылау.

VІ. Бағалау.  VІІ. Үйге тапсырма: §18..

7-сынып.

§19. Күннің жылдық қозғалысы.

Мақсаты:

1.     Оқушыларға эклиптика, зодиак белдеуі, күн мен түн теңелу нүктелері, жазғы және қысқы тоқырау күндері туралы түсіндіру.

Әдістемелік нұсқау

1.     Оқушылардың білімін тексеру.

2.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

Күнді бақылай келе, ғалымдар ертеден-ақ оның жұлдыздар арасында қозғала отырып, бір жылда аспан сферасының үлкен дөңгелегі бойымен бір айналым жасайтынын байқаған

Физикалық диктант.

Үлкен дөңгелекті гректер________ деп атаған.

Шоқжұлдыздар жиынтығын _________  деп атайды.

Күннің аспан сферасы бойынша жылдық қозғалысын ________ деп атайды.

_____________  – көктемгі күн мен түннің теңелу нүктесі.

23 қыркүйек – ____________________________

22-шілде –ең ұзақ күн –жазғы ________________________7

_________________  – ең қысқа күн-қысқы Күн тоқырау күні.

   Карточка №1.

1.     Эклиптика деген не?

2.     Зодиак шоқжұлдыздары нешеу?

3.     Олар қалай аталады?

Карточка №2.

1.       Күн мен түннің көктемгі және күзгі теңелу нүктелері қай шоқжұлдыздарға сәйкес келеді?

2.       Жазғы және қысқы Күн тоқырау қай күндері болады?

3.       Зодиак шоқжұлдыздары нешеу

4.        

VІ. Бағалау.

VІІ. Үйге тапсырма: §19. 9-тапсырма.

7-сынып.

§20. Күн жүйесінің құрылысы туралы ежелгі ғалымдардың көзқарастары.

Мақсаты:Оқушыларға күн жүйесінің құрылысы туралы ежелгі ғалымдардың көзқарастары,  төменгі және жоғары планеталар туралы түсіндіру.

Әдістемелік нұсқау

1.     Оқушылардың білімін тексеру.

2.     Күн жүйесі туралы ежелгі ғалымдардың көзхқарастарына тоқталу.

3.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

 

Карточка №1

1.     Птолемейше Әлем жүйесінің құрылысы қандай еді?

2.     Ол жүйе қалай аталды?

3.     Птолемей тұжырымдарына түзету енгізген кім?

Карточка №2

1.     Бируни еңбектерінің маңызы неде? Ол қандай көзқарасты жақтады?

2.     Қазіргі кезде Күн жүйесінің құрылысы қандай?

3.     Төменгі планеталар дегеніміз не?

Карточка №3

1.     Жоғары планеталар дегеніміз не?

2.     Оларға қандай планеталар жатады?

3.     Қандай планеталар алып планеталар деп аталады?

VІ. Бағалау.

VІІ. Үйге тапсырма: §20.

7-сынып.

§§22. 23. Материялық нүкте. Қозғалыс траекториясы. Жол және орын ауыстыру.

Сабақ мақсаты:. Материялық нүкте, қозғалыс траекториясы., жол, орын ауыстыру туралы түсінік алуға жетелеу.

Әдістемелік нұсқау

1.     Оқушылардың білімін тексеру.

2.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

Төмендегі суреттің ішінде қайсысы материялық траекторияға мысал бола алады.

                      

Карточка №1.

1.     Материялық нүкте деген не?

2.     Қозғалыс траекториясы дегеніміз не?

3.     Траекторияның пішіні санақ жүйесін таңдап алуға тәуелді бола ма? Мысал келтіріңдер.

Карточка №2

1.     Сағат тілінің қозғалыс траекториясы қандай?

2.     Орын ауыстыру деп нені айтады?

3.     Жүрілген жол дегеніміз не?

VІ. Үйге тапсырма: §§21.23. 6-жаттығу.

VІІ. Бағалау.

VІІІ. Қорытындылау.

7-сынып.

§§28. 29.Инерция. Кеңістік пен уақыт.

Сабақ мақсаты:Денеге басқа денелер әсер етпегенде жылдамдығын сақтау құбылысы тупалы, кеңісті пен уақыт және олардың қасиеттері   туралы түсінік алуға жетелеу.

Әдістемелік нұсқау

1.     Оқушылардың білімін тексеру.

2.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

Карточка №1.

1. Бірқалыпты түзу сызықты қозғалатын дененің орын ауыстыруын оның қозғалыс жылдамдығы мен уақыт арқылы қалай өрнектеуге болады? Формуласын жазыңдар.

2. Орын ауыстыруды координаталар айырым арқылы қалай өрнектеуге болады?

3. Орын ауыстыруды координаталар айырымының формуласын жазыңдар.

Карточка №2.

1. Бірқалыпты түзу сызықты қозғалатын дененің қозғалым графигі қандай болады?

2. Қозғалыс заңының формуласын қалай жазуға болады?

Төмендегі суреттің қайсысы инерцияға мысал бола алады?  

                                                 

Кеңістіктің негізгі қасиеттері қандай болады?

	Уақыттың негізгі қасиеттері

                                                                                                                

 

7-сынып.

§§30.31. Денелердің өзара әрекеттесуі.  Дененің массасы.

 Мақсаты:Денелердің өзара әрекеттесуі, дене массасы және оның өлшем бірліктері, дененің массасын анықтау тәсілдері туралы түсінік беру.

Төмендегі суреттің ішіндегі қайсысы денелердің өзара әрекеттесуіне мысал бола алады?

  

Кестені толтыр.

Массаның анықтамасы	Өлшейтін құрал	Өлшем бірліктері	Мысал келтір

Карточка №1

1.      Денелердің өзара әрекеттесуі деген не?

2.     Мысалдар келтіріңдер.

3.     Масса дегеніміз не?

Карточка №2

1.      Масса дегеніміз не?

2.     Масса  бірліктерін ата.

3.     Массаны қалай анықтаймыз?

                  Массаны өлшейтін құралды тап.

7-сынып.

§§33.34. Күш. Деформация.

Мақсаты:Күш, күштің өлшем бірлігі, күшті өлшейтін құралдар, деформация туралы түсінік беру.

Әдістемелік нұсқау

1.     Оқушылардың білімін тексеру.

2.     Күш туралы анықтама беру.

3.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

       Күш – денелердің өзара әрекеттесуін сипаттайтын шама.

Төмендегі суреттердің ішінде қайсысы күшке мысал бола алады?

               

     Кестені толтыр.

№	Күш анықтамасы	Өлшем бірлігі	Сызбада  белгіленуі

 

7-сынып.

§37. Бір түзудің бойымен бағытталған күштердің тең әрекетті күші.

Мақсаты:Оқушыларға тең әрекетті күш, бір түзудің бойымен бір жаққа қарай бағытталған екі күштің тең әрекетті күші, бір түзудің бойымен қарама-қарсы жаққа қарай бағытталған екі күштің тең әрекетті күші туралы түсінік беру.

Карточка №1.

1.        Гук заңы қалай тұжырымдалады?

2.        Серіппе қатаңдығы деп нені айтады?

3.        Қатаңдық бірлігі қандай?

Карточка №2.

1.                   Серпімділік күшінің пайда болу себептерін түсіндіріңдер.

2.                   Динамометр деген не?

3.                   Динамометрлердің жұмыс істеу припципі қандай?

ІІІ. Жаңа сабақ.

Денеге бір мезгілде әрекет ететін бірнеше күштің әрекетіндей әрекет жасайтын күш сол күштердің тең әрекетті күші деп аталады.

Егер екі күш денеге бір бағытта әрекет ететін болса, онда олардың тең әрекетті күші де солай қарай бағытталады және осы күштер мәндерінің қосындысына тең:

Егер денеге қарама-қарсы бағытталған екі күш әрекет ететін болса, онда олардың тең әрекетті күші көбірек түсірілген күш жағына қарай бағытталады және осы күштердің мәндерінің айырмасына тең:

Төмендегі мысал суреттің қайсысы гук заңына мысал бола алады?

IV.Есептер шығару.

А.Е.Марон, Е.А. Марон.

Физика. Дидактические материалы. №3, №4, №5.

VІ. Қорытындылау.

VІІ.Үйге тапсырма. §37. 14-жаттығу. №1-№4.

VІІI. Бағалау.

7-сынып.

§§38.39. Тартылыс құбылысы. Ауырлық күші. Басқа планеталардағы ауырлық күші.

Мақсаты:Оқушыларға   ауырлық күші, денеге әрекет ететін ауырлық күші мен оның массасы арасындағы қатынас, басқа планеталардағы ауырлық күші туралы түсінік беру.

Әдістемелік нұсқау

1.     Оқушылардың білімін тексеру.

2.     Ауырлық күші туралы түсінік беру.

3.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

Төмендегі суреттің қайсысы тартылыс құбылысына мысал бола алмайды?

      

Карточка №1.

1.   Бүкіл әлемдік тартылыс дегеніміз не?

2.   Қандай күш ауырлық күші деп аталады?

3.   Денеге әрекет ететін ауырлық күші мен оның массасының арасындағы қатынасы қандай?

Карточка №2

1.   Дененің массасын динамометр көмегімен анықтауға бола ма?

2.   Күн жүйесінің қай планетасында денеге әрекет ететін ауырлық күшінің шамасы көбірек?

3.   Неліктен денедердің Айға тартылуы Жердегіге қарағанда аз?

7-сынып.

§§41.42. Үйкеліс күші,Техникада үйкеліс әрекетін ескеру.

Мақсаты:Оқушыларға үйкеліс, үйкеліс күші, түрлері, пайда болу себептері, нормаль қысым күші  туралы түсінік беру.

Әдістемелік нұсқау

1.     Оқушылардың білімін тексеру.

2.     Үйкеліс  күші туралы түсінік беру.

3.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

Бір дене  екінші денеің бетімен қозғалған кезде пайда болатын күш үйкеліс күші деп аталады.

Ғүйк – үйкеліс күші.

Кестені толтыр.

	Мысал келтір

Кестені толтыр.

 

Дұрыс жауапты белгіле.

1.Үйкеліс төмендегі түсініктердің қайсысына жатады?

1.Физикалық шама.

2.Физикалық құбылыс.

3.Физикалық дене.

2. Егер білеуше стол үстімен қозғалып бара жатса, онда

Білеушенің қозғалыс                         үйкеліс күшінің бағыты

бағыты                             

І.Алға                                                 1.Алға

ІІ.Артқа.                                             2.Артқа

ІІІ.Солға.                                            3.Солға.

ІV. Оңға.                                             4.Оңға

Карточка №1

1.Көктайғақта неге тротуарға құм себеді? (үйкелісті көбейту үшін)

2. Неге жаңбырдан соң грунт жолы тайғақ болады? (сұйықта бөлшектер тез қозғалады, қатты денелерден гөрі сұйық қабаттарының үйкелісі аз).

3. Шаңғының астын неге майлайды? (май қабаты үйкелісетін беттерді ажыратып, үйкелісті кемітеді).

Карточка №2

1.     Қандай күшті үйкеліс күші деп атайды?

2.     Үйкеліс не себептен болады?

3.     Үйкеліс күшін қалай өлшеуге болаы?

4.      

Карточка №3

1.     Үйкелісті қалай азайтуға болады?

2.     Үйкеліс күшін қалай өлшеуге болаы?

3.     Нормаль қысым күші дегеніміз не?

Карточка №4

4.     Қандай үйкеліс түрлері болады?

5.     Үйкелістің пайдалы жақтарын көрсететін мысалдарды келтіріңдер.

6.     Үйкелістің зиянды жақтарын көрсететін мысалдарды көрсетіңдер.

7-сынып.

§43. Қысым.

Сабақ мақсаты:

1. Оқушыларға күштің әрекет тіреу ауданына тәуелді болатыны, қысым, қысымның бірліктері туралы түсінік беру.

         Әдістемелік нұсқау

1.     Оқушылардың білімін тексеру.

2.     Қысым  туралы түсінік беру.

3.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

Күш әрекетінің тіреу ауданына тәуелді екендігін дәлелдейтін тәжірибелер көрсету.

Физикалық диктант.

Белгілі ___________________________________деп атайды.

Қысым -____________________________________________ анықталады:

      

р-_________________,

Ғ-__________________ күші;

S-_________________

1гПа=__Па=-------- Па

1кПа=_________ Па=------------ Па

1МПа=__________ Па=_____Па

Карточка №1

1.     Күштің әрекеті тіреу ауданына тәуелді болатынын көрсететін мысалдарды келтіріңдер.

2.     Қолмен іс тіккенде неліктен бармаққа оймақ кигізіледі?

3.     Шаңғысыз жүргенде адам неліктен қарға омбылайды?

Карточка №2

1.     Жүк машимналарының артқы доңғалақтары қос-қостан болатыны неліктен?

2.     Қысым дегеніміз не?

3.     Қысымды қалай анықтайды?

Карточка №3

1.     Қысымның қандай бірліктері бар?

2.     Қысымды арттырып, кемітуге бола ма? Ол үшін не істеу керек?

3.     Есептердің шығарылуын тексеру.

7- сынып

 §45. Гидравликалық машиналар.

1.     Оқушыларға  гидравликалық машиналар, олардың  құрылысы, жұмыс істеу принципі туралы  түсінік беру.

Әдістемелік нұсқау

1.     Оқушылардың білімін тексеру.

2.     Гидравикалық машина  туралы түсінік беру.

3.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

     

Карточка №1

1.     Гидравликалық машиналар деген не?

2.     Қарапайым гидравликалық машиналардың құрылысы қандай?

3.     Жұмыс істеу принципі қандай?

Карточка №2

1.     Гидрравликалық машиналардың жұмыс істеу принципінде қандай заңдылық бар?

7- сынып

 §46. Газ қысымы.

1. Оқушыларға  газ қысымы туралы  түсінік беру.

Газ қысымы газ молеулаларының ыдыс қабырғасына соққылауынан болады

     

Тәжірибе

                                                      

Газ шар қабырғасына барлық бағытта бірдей қысым түсіреді.

                     

Газдың массасы мен көлемін кішірейтсе, оның қысым артады, ал көлемін ұлғайтса, қысымы кемиді.

Жабық ыдыстағы газдың температурасы неғұрлым жоғары болса, оның қысымы соғұрлым үлкен болады.

IV. Пысықтау.

·        Газдардың қатты денелер мен сұйықтардан өзгеше қандай қасиеттері бар?

·        Газ қысымы молекулаларының қозғалысы туралы ілім  тұрғысында қалай түсіндіріледі?

·        Газдың ыдыс қабырғаларына түсіретін қысымын қандай тәжірибелер арқылы көрсетуге болады?

·        Газдың барлық бағытта бірдей қысым  түсіретіні неден байқалады?

·        Неліктен газдың қысымы сығылғанда артады, ал ұлғайғанда кемиді?

·        Сығылған газдарды неге арнаулы баллондарда сақтайды?

V. Қорытындылау.

VІ. Бағалау.

VІІ. Үйге тапсырма: §46

7- сынып

 §49. Су құбыры.

Оқушыларға  су құбыры және оның жұмыс жасау принципі туралы  түсінік беру.

Әдістемелік нұсқау

1.     Оқушылардың білімін тексеру.

2.     Су құбыры  туралы анықтама беру.

3.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

Су құбыры көмегімен қаланы, ауылды, өндіріс пен шаруашылық орындарын сумен қамтамасыз етеді.

 

Карточка №1

1.     Су құбыры не үшін керек?

2.     Қандай мақсатта қолданылатын су құбырларын білесіңдер?

3.     Жұмыс істеу принципі қандай?

Карточка №2

1.     Мұнаралық су құбырының құрылысы қандай?

2.      Су құбыры не үшін қажет?

3.     Су құбырларының неше түрі бар?

Карточка №3

1.     Тұрмыстық су құбыры не үшін қажет?

2.     Өнеркәсіптік су құбырлары не үшін қажет?

3.     Қазақстанда  су құбырлары қай ғасырларда пайда болған және ол қандай материалдан жасалған?

Карточка №4

1.     Алматыда алғашқы су құбыры қашан салынды және ол неден жасалды?

2.     Су құбырының құрылысы мен жұмыс істеу принципі қандай?

VІ. Қорытындылау.

VІІ. Бағалау.

VІІІ. Үйге тапсырма: §49.

7-сынып.

§50. Атмосфералық қысым.

Сабақ мақсаты:Атмосфералық қысым, атмосфералық қысымның пайда болу себептері, Э. Торричели тәжірибесінің мәні, атмосфералық қысымның өлшем бірлігі туралы түсінік алуға жетелеу.

                                     Физикалық диктант          

Жер бетіне және ________________________  деп аталады.

•         Атмосфералық қысымның бірлігі _______________   [1 мм.сын. бағ.].

     1 мм.сын. бағ.=133,3 Па

Тест жұмысы.

1. Қысымды қалай белгіленеді?

А. p

В. Ғ

С. m

Д. Ρ

2. Қысымның өлшем бірлігі

А. Н

В. Па

С. кг

Д. m²

3. Атмосфералық қысымның өлшем бірлігі

А. Н

В. Па

С. кг

Д. мм. сын. бағ.

4. Қатты денелер қысымды қалай жеткізеді?

А. Бір бағытта

В. Барлық бағытта бірдей

С. Жан-жаққа

Д. Дұрыс жауабы жоқ.

5. Сұйықтар мен газдар қысымды қалай жеткізеді?

А. Бір бағытта

В. Барлық бағытта бірдей

С. Жан-жаққа

Д. Дұрыс жауабы жоқ.

6. Сұйықтар мен газға түсірілген қысым осы сұйықтың немес газдың әрбір нүктесіне өзгеріссіз беріледі. Бұл қандай заң?

А. Инерция

В. Паскаль

С. Архимед

Д. Дұрыс жауабы жоқ.

7. Атмосфералық қысымның бар екендігін кім тәжірибе жүзінде дәлелдеді?

А. Торричелли

В. Паскаль

С. Архимед

Д. Дұрыс жауабы жоқ

8.Ауырлық күші әрекетінен сұйықтар мен газдарда болатын қысым қандай формуламен анықталады?

А.

В.

С.

Д. Дұрыс жауабы жоқ

7-сынып.

§51. Барометр.

Сабақ мақсаты:Атмосфералық қысым  туралы  ұғымды қалыптастыруды жалғастыру, атмосфералық қысымды өлшейтін құрал туралы түсінік алуға жетелеу.

Атмосфералық қысымды өлшеуге арналған құрал барометр деп аталады.

    (барос-ауырлық, метрео-өлшеймін)

          Атмосфералық қысымды өлшеу үшін барометр-анероид кеңінен қолданылады. (анероид-сұйықсыз).

 

Карточка№1.

1.      Барометр не үшін қолданылады?

2.     Барометр-анероидтың құрылысы қандай?

3.     Ол қалай жұмыс істейді?

Карточка№2.

1.     Барометрмен тағы нені бақылауға болады?

2.     Жер шарының әр түрлі  орындарында атмосфералық қысымды үнемі өлшеп тұру не үшін қажет?

3.     Мұның метеорологияда қандай мәні бар?

7-сынып.

§53. §54.Манометрлер. Сорғылар.

 Сабақ мақсаты:Манометрлер, олардың түрлері, сорғының құрылысы, жұмыс істеу принциптері туралы ұғым қалыптастыру.

Атмосфералық қысымнан жоғары немес төмен қысымды өлшеу үшін қолданылатын  аспап манометр деп аталады.

                                                                                             МАНОМЕТР

МЕТАЛЛ МАНОМЕТР –газдың немес будың қысымын өлшеу үшін қолданылады

Металл манометрдің құрылысын жаз

       

Адамның қан айналым жүйесіндегі қысым сфигмоманометр немесе сфигмотанометрмен өлшенеді

Сфигмоманометрдің құрылысын жаз.

  Сорғылар –атмосфералық қысымның әрекетіне негізделген құрылғылардың бірі.

Сорғының құрылысын жаз

        

         Карточка №1

1.     Атмосфералық ауа қысымынан жоғары немесе төмен болатын қысымды өлшеуге арналған құралдар қалай аталады?

2.     Манометрлердің жұмыс істеу принципі қандай заңға негізделген?

3.     Ашық сұйықтық манометр қалай жасалған және қалай жұмыс істейді?

         Карточка №2

1.     Металл манометр қалай жұмыс істейді?

2.     Сорғылардың құрылысы жұмыс істеу принципі қандай?

3.     Су сорғысының құрылысы қандай?

Карточка №4

1.     Шприцтің әрекеті қандай заңға негізделген?

2.     Допқа, велостпед доңғалағына  ауа толтыруға арналған қарапайым сорғының құрылысы қандай?

3.     Сорғылардың поршені неліктен сорғы түтігінің қабырғасына тығыз жанасып тұрады?

VI. Қорытындылау.

VII. Бағалау.

VIII. Үйге тапсырма: : §53. §54.Манометрлер. Сорғылар.27-ж. №1, №3,28-ж. №1, №2.

7-сынып.

§55. Архимед күші.

Сабақ мақсаты:

Физикалық диктант                                                                                                             

·              Сұйыққа (газға) батырылған денелерге кері _____________ әсер етеді.

·        Бұл күш жоғары бағытталған, оны _______________ немесе ____________деп атайды.

·        Архимед күші дененің ауадағы және сұйықтағы ______________айырмасына тең.

·        Архимед күші дененің ығыстырып шығарған ____________________

·        Архимед заңы мына түрде жазылады: ____________

·        Архимед заңы арқылы әуеде _______, суда кемелер __________, сүңгуір қайықтар _______ .

Өз біліміңді тексер.

1. Архимед қай кезде өмір сүрген?

A.   б.з.б. 277-212

B.    б.з.б. 287-212

C.    б.з. 212-287

D.   б.з. 212-287

2. Сұйыққа батырылған денеге қандай күш әсер етеді

A.   төмен басушы

B.    төмен тартушы

C.    кері итеруші

D.   кері тартушы

3. Архимед заңы дұрыс жазылған теңдеу

A.   Ғ_А=pVg

B.    Ғ_А=Vg

C.    Ғ_А=mVg

D.   Ғ_А=mgh

4. Көлемі  1 м³ денені суға батырсақ қанша кері итеруші күш әсер етеді? Судың тығыздығы -1000кг/м³.

A.   1000Н

B.    100Н

C.    10000Н

D.   10Н

5. Архимед күші қандай физикалық шамаларға тәуелді?

A.   Дененің көлемі мен сұйықтың тығыздығына

B.    Дененің ұзындығы мен еніне

C.    Дененің тығыздығы мен массасына

D.   Ешқандай физикалық шамаға тәуелді емес.

          

       

VI. Қорытындылау.

VII. Бағалау.

VIII. Үйге тапсырма: §55. 29-ж.№1, №3, №4.

7-сынып.

§56. §57.Денелердің жүзу шарттары. Ареометрлер.

Мақсаты:Сұйық ішіндегі денеге ауырлық және кері итеруші күш әсер ететіндігін, егер осы күштердің бірі көп болған жағдайды тәжірибе жасай отырып, меңгерту.

Төмендегі сурет неге мысал бола алады?

   

Физикалық диктант

  Егер денеге әрекет етуші ___________ мен __________________, онда

_____________________________________  сақтай алады.

Егер денеге әрекет ететін ___________________________________ болса, ______________________.

Егер ауырлық күші ______________________, онда дене __________________________.

Егер дене ________________________,  ________________________ байланысты болады:

Ареометрлер- ________________________________ арналған құрал.

Сүттің майлылығын анықтау үшін _________________________  деп аталады.

             Карточка №1

1.     Денелердің жүзу шарттарын  тұжырымдаңдар.

2.     Сұйық ішінде жүзіп жүрген денеге әрекет ететін ығыстырушы күштің шамасы неге тең?

3.     Дененің тығыздығы сұйықтың тығыздығынан артық болса, дене сұйықта жүзіп жүре ме, әлде батып кете ме?

Карточка №2.

1.     Дененің тығыздығы сұйықтың тығыздығынан кем болса, дене сұйықта жүзіп жүре ме, әлде батып кете ме?

2.     Ареометр деген не?

3.     Оның құрылысы мен жұмыс істеу принципі туралы айтып беріңдер.

Карточка №3

1.     Лактометрлер деген не?

2.      

VI. Қорытындылау.

VII. Бағалау.

VIII. Үйге тапсырма: §56. §57.Денелердің жүзу шарттары. Ареометрлер. 

30-ж. Эксперименттік тапсырма.

7-сынып.

§58. §59.Су көлігі. Ауада ұшу.

 Сабақ мақсаты:

·        Оқушыларға шөгім, су ығыстырым, ватерсызық, , кемелердің жүзуі, көтеріші күш, ауада ұшу туралы ұғым қалыптастыру.

Кеменің төменгі бөлігі батқан тереңдік шөгім деп аталады. Рұқсат етілген шөгім кеменің корпусында қызыл сызық- ватерсызықпен белгіленеді.

Кеме ватерсызыққа дейін суға батқанда, кеменің жүгімен қоса есептегендегі салмағына тең ығыстырылған судың салмағы су ығыстырым деп аталады.

Сүңгуір қайықтардың жүзу шарттары.(Демонстациялау).

Ауа шарының құрылысын жаз .

 

Ауада қалқып жүрген шарға ығыстырылған ауаның салмағына тең архимед күші әрекет етеді. Бұл күш тік жоғары бағытталған. Шарға әрекет ететін ауырлық күші шарды төмен қарай тартады. Осы күштердің айырымынан көтеруші күш пайда болады:

1783 жылы ағайынды

қағаз ш

 

ар

Ұшу аппараттарының бір түрі –дирижабльдер. Дирижабль қозғалтқыш айналдыратын пропеллердің көмегімен қозғалады. Оны басқаруға болады. Басты жетістігі –үлкен жүк көтергіштігі.

V.Есептер шығару.

31-жаттығу.

.

VI. Қорытындылау.

VII. Бағалау.

VIII. Үйге тапсырма: §58. §59.Су көлігі. Ауада ұшу. 31-жаттығу.

№1,

32-жаттығу.

№1.

і бар ыдыс қойды.

Шар ж

анған ауамен толы

7- сынып

 §62.Қылтүтіктік құбылыстар.

1. Оқушыларға  қылтүтіктер, мениск, қылтүтіктік құбылыстар, сұйықтық қылтүтік бойымен көтерілуі туралы  түсінік беру.

2. Оқушыларды ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге дағдыландыру.

3. Жауапкершілікке, тиянақтылыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.

Сабақ түрі: аралас

Сабақ әдісі: баяндау, сұрақ-жауап

Сабаққа қажетті құралдар: компьютер, слайдтар, видеопроектор.

Демонстрациялар: әр түрлі сұйықтықтардың қылтүтік бойымен көтерілуі.

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Оқушылардың үй тапсырмасын қалай меңгергендерін тексеру.

1.      Беттік керілу дегеніміз не?

2.      Беттік керілудің бар болуын дәлелдейтін мысалдар.

3.      Қандай жағдайда сұйық дене бетіне жұғады немес жұқпайды?

4.      Жұғатын сұйықты жұқпайтын сұйықтан қалай ажыратуға болады?

5.      Жұғу, жұқпау құбылыстарына мысалдар келтіріңдер?

ІІІ. Жаңа сабақ.

Жіңішке түтікшелерде сұйықтың еркін беті қисық болады. Мұндай қисық бетті мениск деп аталады.

                         

 

Сұйықтық қылтүтіктен көтерілу биіктігі:

σ –қылтүтік жасалған заттың және сұйықтың тегіне байланысты болатын беттік керілу коэффициенті;

ρ- сұйық тығыздығы;

r –қылтүтік радиусы .

І нұсқа.

1. Қысымның өлшем бірлігі қандай?

А. Н

Б. Па

В. м³.

2. Егер газ көлемі кемісе, оның қысымы қалай өзгереді? Газдың массасы мен температурасы өзгермейді.

А. Артады

Б. Азаяды

В. Өзгермейді.

3. Егер денені сұйыққа батырғанда сұйық тереңдеген сайын денеге әсер ететін қысым қалай өзгереді?

А. Артады

Б. Азаяды

В. Өзгермейді.

4. Архимед күшінінң формуласы қандай?

А. 

Б.

В. .

5. Сұйықтың тығыздығын анықтайын құрал қалай аталады?

А.  Ареометр

Б. Лактометр

В. Динамометр.

6. Шөгім дегеніміз не?

А. Кеменің төменгі бөлігі батқан тереңдік

Б. Кеменің корпусындағы қызыл сызық

В. Ығыстырылған су салмағы.

      7.Егер денеге әрекет ететін ауырлық күші архимед күшінен кем болса, онда дене сұйыққа

А.  Батады

Б. Сұйықтың кез келген жерінде тепе-теңдікті сақтай алады

В. Сұйық бетіне көтеріледі.

7. 10 м тереңдіктегі судың қысымын табыңдар (ρ=1000 кг/м³, g=9,8 Н/кг)

А.  ≈1000 кПа

Б.   ≈10кПа

В.  ≈100 кПа

8. Массасы 10 кг дене қанадй тіреу ауданына 10⁵ Па қысым түсіреді? ( g=9,8Н/кг).

А.  0,002 м²

Б.   0,001 м²

В.  0,003 м²

9. Керосинге батырылған көлемі 2·10^-4м³ болат шарға әсер ететін архимед күшін тап (ρ=7800 кг/м³, g=9,8 Н/кг).

А.  100 Н

Б.   160 Н

В.  1,6 Н.

ІІ нұсқа.

1.10 кПа-ды паскальға айналдыр

А. 10000 Па

Б. 100 Па

В. 1000 Па.

2. Егер газ көлемі ұлғайса, оның қысымы қалай өзгереді? Газдың массасы мен температурасы өзгермейді.

А. Артады

Б. Азаяды

В. Өзгермейді.

3.Сұйыққа немесе газға түсірілген қысым осы сұйықтың немесе газдың әрбір нүктесінен өзгеріссіз беріледі. Бұл қандай заң?

А.  Паскаль заңы

Б.Архимед заңы

В. Ньютон заңы.

4. Сұйықтың ыдыс түбіне және қабырғаларына түсіретін қысымының формуласы

А. 

Б.

В. .

5.Атмосфералық қысымды өлшеуге арналған құралы

А.  Ареометр

Б. Барометр-анероид

В. Динамометр.

     6.Сұйыққа батырылған денеге оның сұйыққа батқан бөлігі көлеміндегі сұйықтың салмағына тең ығыстырушы күш әрекет етеді. Бұл қандай заң?

А.  Паскаль заңы

Б.Архимед заңы

В. Ньютон заңы.

    7.Егер денеге әрекет ететін ауырлық күші архимед күшінен артық болса, онда дене сұйыққа

А.  Батады

Б. Сұйықтың кез келген жерінде тепе-теңдікті сақтай алады

В. Сұйық бетіне көтеріледі.

     8. Вагонның барлық доңғалақтарының рельспен жанасқан ауданы 0,001м². Бұл вагонның массасы 30 т болса, ол жерге қандай қысым түсіреді?

А.  300 МПа

Б.   200 Па

В.  300 Па

    9. Көлемі 250 см³ мыстан жасалған цилиндр суға батырылған. Денеге әсер ететін архимде күшін табыңдар (g=9,8 Н/кг)

     А.2,5 Н 

Б. 25 Н

В 0,23 Н

10.Су бак түбіне 1500 Па қысым түсіреді. Бактағы су бағанының биіктігі қандай?

А.    ≈0,15 м

Б.   ≈0,20 м

В.  ≈0,25 м.

7- сынып

Жұмыс. Қуат. Энергия  

 §63Дене қозғалыс бағытындағы әрекет ететін күштің жұмысы

Сабақтың мақсаты:  Оқушыларға механикалық жұмыс, қуат туралы  түсінік беру .

Әдістемелік нұсқау.

4.     О

5.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін: кестелер мен карточкалар

Кестені толтыр.

Физикалық шамалар	Формуласы	Өлшем бірліктері

Физикалық диктант

Денені  бір орыннан _________________________________________________жұмыс деп аталады.

Дененің ______________________ететін күштің механикалық __________________ да тура пропорционал.

Мұндағы: А- _____________________;

Ғ-__________________;

s – ________________.

Жұмыстың орындалу __________________________ деп атайды.

Мұндағы: N-___________; А-__________;   t-_____________________.

Қуатты өлшеудің бірлігіне 1 секундта істелетін ______________ алынады.

Өлшем бірлігі ____________

1 киловатт (1кВт)=------- Вт=__Вт

1 милливатт (1мВт)=__ Вт=__³Вт

1 микроватт (1мкВт)=_______ Вт= __Вт

.

Карточка №1

1.     Істелген нақты жұмысты қандай формуламен есептейді? Формула қалай оқылады?

2.     ХБ жүйесінде жұмыстың өлшем бірлігі қалай аталыд?

3.     Қандай жағдайда жұмыс істеледі деп айтуға болады? Денеге күш әрекет етіп, бірақ ол орнынан қозғалмаса, онда механикалық жұмыс атқарыла ма?

Карточка №2

3.     Дене қозғалыста болып, оған күш әсер етпесе, онда механикалық жұмыс істеле ме?

4.     Қуат ұғымы неліктен енгізілген?

5.     Қуат дегеніміз не?

Карточка №3

1.     Қуатты қалай есептеуге болады?

2.     Қуаттыі ХБ жүйесіндегі өлшем бірлігі қандай?

3.     Есептердің шығарылуын тексеру.

VІ. Қорытындылау.

VІІ. Бағалау.

VІІІ. Үйге тапсырма: :  §63. §64.Жұмыс.Қуат. 35-ж. №1,  36-ж.№1, №2.

7- сынып

 §65. Энергия. Потенциалдық және кинетикалық энергия.

Оқушыларға энергия, жұмыс пен энергия арасындағы байланыс, энергия түрлері, бірліктері  туралы  түсінік беру.

Сығылған серіппенің кері тебілу барысында денелер қозғалысқа келіп, жұмыс істеледі. Бұдан сығылған серіппенің жұмыс істеуге қабілетті екенін білеміз.

Қозғалыстағы денелердің істеген жұмысы сол денелердің массаларына тәуелді.

Дененің істеген жұмыс сол дененің жылдамдығына да тәуелді.

Дененің жұмыс істеу қабілетін нақты көрсететін физикалық шама энергия деп аталады.

Энергия бірлігі 1 Джоуль=ватт·секунд.

Тұрмыста энергияның өлшем бірлігі ретінде

1 киловатт·сағат=3600000 Вт·с=3600000 Дж

Потенциалдық энергия деп әр түрлі денелердің өзара орналасуы бойынша анықталатын энергияны айтады.

Жоғары көтерілген дененің потенциалдық энергиясы сол дененің массасына және көтерілу биіктігіне тәуелді.

Денелердің қозғалу салдарынан туындайтын энергия кинетикалық энергия деп аталады.

Денелердің кинетикалық энергиясы сол денелердің массалары мен жылдамдықтарына тәуелді өзгереді.

Дененің механикалық энергиясының өзгерісі атқарылған жұмыстың шамасына тең:

Карточка №1

1.     Жұмыс пен энергияның өзара байланысын қандай мысалдар келтіріп көрсетуге болады?

2.     Қандай жағдайда дененің энергиясы бар деп айтуға болады?

3.     Энергия дегеніміз не?

Карточка №2

1.     Жұмыс пен эенргияның бірліктері қандай?

2.     Энергияның қандай түрлері бар?

3.     Потенциалдық энергия мен кинетикалық энергия деп қандай энергияларды айтады және олардың қандай ерекшеліктері бар?

VІ. Қорытындылау.

VІІ. Бағалау.

VІІІ. Үйге тапсырма: §65. 37-ж. №1.

7- сынып

 §66. Ауырлық күші әрекет ететін дененің потенциалдық энергиясы.

1. Оқушыларға  ауырлық күші әсер ететін дененің потенциалдық энергиясы, ауырлық күшінің жұмысы мен потенциалдық энергиясының арасындағы байланыс  туралы  түсінік беру .

Әдістемелік нұсқау

1.     Оқушылардың білімін тексеру.

2.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

 

 

Карточка №1.

1.     Ауырлық күші әсер ететін дененің потенциалдық энергиясының формуалсы қалай өрнектеледі?

2.     Ауырлық күішінің жұмысы мен потенциалдық энергиясының арасында қандай байланыс бар?

3.     Потенциалдық энергияны сипаттайтын оның қасиеттері бар?

V. Есептер шығару. 38ж. №4 №3.

VІ. Қорытындылау.

VІІ. Бағалау.

VІІІ. Үйге тапсырма: §66. 38 –ж. №1, №2

7- сынып

 §68. Механикалық энергия. Механикалық энергияның сақталу заңы.§69.Күш моменті. Айналатын дененің тепе-теңдік шарты. Оқушыларға механикалық энергия, механикалық энергияның сақталу заңы, иіндік, күш иіні, күш моменті туралы  түсінік беру .

Әдістемелік нұсқау

1.     Оқушылардың білімін тексеру.

2.     Механикалық энергия  туралы анықтама беру.

3.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

 

                                            +

                   

Кестені толтыр.

Физикалық шама	Формуласы	Белгіленуі	Өлшем бірлігі

Моменттер ережесі:

Айналатын дененің тепе-теңдігін сақтау үшін, денені сағат тілі жүрісіне бағыттас айналдыратын күш моменттерінің қосындысы оны сағат тілі жүрісіне қарсы бағытта айналдыратын күн моменттерінің қосындысына тең болуы керек.

Карточка №1

1. Дененің механикалық энергиясы деп қандай энергияны айтады?

2. Механикалық энергияның сақталу заңын қалай тұжырымдайды?

3. Иіндік деген не?

Карточка №2

1.  Күш иіні дегеніміз не?

2. Күш моменті деген не?

3. Қандай шарт орындалғанда қозғалмайтын ось төңірегінде айнала алатын дене тепе-теңдікте тұра алады?

VІ. Қорытындылау.

VІІ. Бағалау.

VІІІ. Үйге тапсырма: §68. §69 40 –ж. №2

7- сынып

 §70.Иінді таразылар. §71. Жай механизмдер.

1.     Оқушыларға  иінді таразылар, жай механизмдер және олардың  жұмыс істеу принциптері туралы  түсінік беру .

Әдістемелік нұсқау

1.     Оқушылардың білімін тексеру.

2.     Механизмдер  туралы анықтама беру.

3.     Оқушыларға жұмыс жасау үшін:кестелер, карточкалар, сквейн құрастыру.

Төмендегінің қайсысы иінді таразыларға жатпайды?

 

     Иінді таразылар дененің массасын өлшеу үшін қолданылады.

Төмендегі суреттен жылжымайтын блокты тап.

Төмендегі суреттен жылжымайтын блокты  теңиінді иіндік тап.

Төмендегі суреттен жылжымалы блокты  тап

Карточка №1

1. Теңиінді таразының тепе-теңдік шарты қалай оқылады?

2.Теңиінді және ондық таразылардың жұмыс істеу принциптерінің өзгешелігі неде?

3. Таразының Ай бетіндегі көрсетуі мен Жер бетіндегі көрсетуі бірдей бола ма?

Карточка №2

1. Салмақсыздық жағдайында таразы жұмыс ісьей ала ма?

2. Бір ғана кір тасымен жұмыс істейтін таразы түрі бар ма? Бар болса, оның жұмыс істеу принципі қандай?

3. Жай механизмдер дегеніміз не?

Карточка №3

1. Жай механизмдердің түрлері қандай?

2. Жай механизмедр жұмыстан ұтыс бере ме?

3. Иіндікті не үшін қолданады?

Карточка №4

1. Блок деген не?

2. Жылжымайтын және жылжымалы блоктардың жұмыс әрекетінде қандай ерекшеліктер бар?

VІ. Қорытындылау.

VІІ. Бағалау.

VІІІ. Үйге тапсырма: §70. §71 41 –ж.  №3, №4.

М А З М Ұ Н Ы

§1 Табиғат және адам. Физика –табиғат туралы ғылым. ..............................................................            ..  3 - 4

§4,§5,§6. Астрономия – аспан денелері туралы ғылым Орта Азия ғалымдарының ғылымды дамытуға қосқан үлестері.Ерте дүниедегі халық астрономиясы................................................................................           .. 5 - 6

§§ 7,8. Табиғатты зерттеудің ғылыми әдістері. Физикалық эксперимент..........................................7 - 8.

§9.§10 Физикалық теорияның қалыптасуы. Физикалық шама. Шамаларды өлшеу.............................. ..  9 - 10

11. Өлшеулер мен есептеулердің дәлдігі. §12Өлшеулердің метрлік жүйесі. §13.Үлкен, кіші сандарды ықшамдап жазу................................................................................................................................................ 11-13

§14. Атомдар мен молекулалар. Заттардың молекулалық құрылысы........................................................ 14-15

15. Молекулалардың қозғалысы. Диффузия..................................................................................................16-17

§16. Заттың күйлері және оларды молекулалық-кинетикалық көзқарас негізінде түсіндіру........... 18-19

§17. Механикалық қозғалыс. Санақ денесі. Қозғалыстың салыстырмалылығы............................... 19-20

§18. Планеталардың қозғалысы...................................................................................................... 20-21

§19. Күннің жылдық қозғалысы...................................................................................................................   22-23

§20. Күн жүйесінің құрылысы туралы ежелгі ғалымдардың көзқарастары..................................... 23-24

§§22. 23. Материялық нүкте. Қозғалыс траекториясы. Жол және орын ауыстыру.........................  24-25

§§28. 29.Инерция. Кеңістік пен уақыт........................................................................................................... 25-26

§§30.31. Денелердің өзара әрекеттесуі.  Дененің массасы........................ ..................................... 27-28

§§33.34. Күш. Деформация............................................................................................................................  29-30

§§35.36. Гук заңы. Динамометр..................................................................................................................... 33-34

§37. Бір түзудің бойымен бағытталған күштердің тең әрекетті күші.............................................. 35-36

§§38.39. Тартылыс құбылысы. Ауырлық күші. Басқа планеталардағы ауырлық күші...............................................

§40. Дененің салмағы....................................................................................................................................... 37-38

§§41.42. Үйкеліс күші,Техникада үйкеліс әрекетін ескеру..........................................................................39-40

§43. Қысым......................................................................................................................................................  41 -42

0 §44. Қысымның қатты денелер, сұйықтар және газдар арқылы берілуі. Паскаль заңы.........................41-42

§45. Гидравликалық машиналар.....................................................................................................................43-44

 §46. Газ қысымы............................................................................................................................................. 45-46.

§47.Ауырлық күшінің әрекетінен сұйықтар мен газдарда болатын қысым.............................................. 47-48

49. Су құбыры.................................................................................................................................................. 49-50

§50. Атмосфералық қысым............................................................................................................................. 51-52

§51. Барометр................................................................................................................................................... 55-56

§53. §54.Манометрлер. Сорғылар................................................................................................................. 59-60

§70.Иінді таразылар. §71. Жай механизмдер......................................................................................61-62

Қолданылған әдебиеттер тізімі.

1.     «Физика және информатика» журналы, 2012ж

2.     «Физика на русском школе» журнал, 2014ж

3.     Физика анықтамасы 2014ж

4.     Физика оқулықтары

5.     «Математика және физика, информатика» журналы, 2012 ж

6.     «М.И.Ф» журналы 2012ж