Синтез
Ежелгі
замандардағы қалыптасуы
География — өте
ежелгі ілім.
Сонау тас дәуірінің адамдары
өздерін қоршаған орта элементтерінің
екінші бір жермен ұқсамайтындығын, ондағы табиғи құбылыстардың әр түрлі
екендігін байқап отырған. Көрген-білген жерлерін, көкжиектің өзі басып
көрмеген арғы жағын ой өрісімен жалғастыра білген. Өз ортасын зерттеп,
танып-біліп, салыстырып, тасқа, ағаштың қабығына, жерге сызып белгі салып
отырған[7].
Географиялық алғашқы
мағлұматтар Шығыстың жазба деректерінде кездеседі. Теңізде жүзу мен сауданың
дамуы құрлық беті мен теңіз жағалауын сипаттап жазуды
керек етті.
Б.з.б. 6 ғасырда географияда екі бағыт:
- жалпы жертану (негізін Аристотель қалады) және
- елтану (Геродот) айқындала бастады.
Содан бері География
өзінің дамуында бірнеше сатыдан өтті.
Географияның эллиндік
дәуірдегі дамуы[өңдеу]
Эллиндік
дәуірде Эратосфен өзінің «География»
атты еңбегінде табиғатты зерттеулердің барлық бағыттарын біріктірмек болды. Б.з.б. 1—2 ғасырдағы
күрделі географиялық еңбектерге Страбонның «Географиясы» (ел тануы), Птолемейдің «География
жөніндегі нұсқауы» (географиялық координаттары көрсетілген елді мекендер
тізімі) жатады.
Орта
ғасырларда география Қытайда, Парсыда, Орталық Азияда
және Араб елдерінде жақсы дамиды.
Ұлы географиялық ашылулар[өңдеу]
Толық мақаласы: Ұлы географиялық ашылулар
ХVI ғасырдан бастап
география аса маңызды ғылымға айналып, жеке салаларға бөліне бастады. Осы
кезеңдерге географияның ерекше ғылыми тілі картографияқалыптасты. Ұлы
географиялық ашылулардың ғылыми қорытындылары голланд ғалымы Бернхардус
Варениустың “«Жалпы
география»” атты еңбегінде (1650 ж.)
жинақталды.
Экспедициялар кезеңі[өңдеу]
XVII — XVIII ғасырларда
түрлі елдердің табиғат жағдайларын зерттеуге және оларда өтіп жатқан табиғи
процестерді түсіндіруге қызығушылық арта түсті (Г. Лейбниц, Ж. Бюффон, М.
В. Ломоносов).
Ресейде
экономикалық географияның қалыптасуына И.
К. Кирилов, В.
Н. Татищев, М.
В. Ломоносов зор
үлес қосты. Жаратылыстануғылымының XVIII — XIX ғасырлардың I
жартысындағы аса көрнекті жетістіктері бұрынғы натурфилософиялық
жорамалдардан бас тартуға, "табиғаттағы процестердің бәрінің өзіне тән
себептері бар" деген ғылыми тұжырым жасауға мүмкіндік берді. Бұл кезеңде
география жөнінде екі түрлі пікір туды: XIX ғасырда неміс саяхатшысы А.
Гумбольдт өзінің
“Космос” (1845—1862) атты еңбегінде
"Физикалық географияның міндеті — табиғат құбылыстарының жалпы заңдарын
және олардың ішкі өзара байланыстарын зерттеу", — десе, неміс географы Карл
Риттер өзінің “«Dіe Erdkunde іm Verhalt-nіs zur Natus und zur Geoschhіchte
des Menschen»” (1822 — 1859) еңбегінде
"Географияның басты міндеті — табиғаттың адамға тигізер әсерін зерттеу
ғана", — деп түсіндірді.
«Алтын балыққа арналған
аквариум» әдісі
Оқушыларға жасырын
суреттер таратылады, кімге балық түссе, сол алтын балық болады, оқушы алтын
балықтың маскасын киіп, ортаға шығады. Басқа оқушылар оған сұрақтар қояды.
Егер жауап бере алмаса топ мүшелері көмектесуіне болады.
|
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.