География 8 сынып сабақ жоспар

Сабақ: №1

Сыныптар:8

Күні:

Тақырыбы: §1. Кіріспе сабақ

Мақсаты:

Білімділік: География сабағын ұйымдастыру талаптарымен таныстыру, Қазақстандағы саяси оқиғалардың білімін жандандыру , Қазақстанның физикалық география курсымен таныстыру

Дамытушылық: түсініктерді сәйкес келтіруге икемін және оқыған мәтінді сын тұрғыдан бағалауға қалыптастыру

Тәрбиелік: патриотизм сезімін дамыту

Көрнекіліктер: СССР саяси-әкімшілік картасы, Қазақстанның с-ә картасы,

I. Ұйымдастыру :

1.1. Қ фгео. Сабақтарының ұйымдастырылуы:

-күнделік (пән, мұғалім, кабинет жазу)

-оқулық (қаптау, жазу)

-жұмыс және сарамандық дәптерлерді жазу

Қ.ФГ. бойынша географиялық атлас

-к/к карталары

Бояу карандаштары (6түс), жәй карандаш, линейка, өшіргіш

1.2 Дәптерді жүргізу ережесі

- жол сырт жақта

-күні жолда жазылады

-тақырып белгіленеді.

II. Сабақтың мақсатын хабарлау

III. Тірек білімдерін өзекті ету және жаңа материалды зерттеу

3.1. Қазақстанның фг нені зерттейді? (әңгіме)

Жаңа және қайта ойланған ақпаратты іздеу (6бет 1бөлім-1қатар, 2бөлім-2қатар, 3бөлім -3қатар)

3.2. жұмыстың нәтижелерін талдау

IV. Мұғалім: Қазақстан дж ауданы бойынша 9орын алады. СССР құлағаннан кейін республикада саяси және әлеуметтік-экономикалық өзгерістер болды. Болған оқиғаларды еске түсіреміз: ол үшін сендер түсініктерді сәйкес келтіресіндер. (карточкалардағы тапсырмалар)

V.Оқыған материалды бекіту: тақтада мезгілдер ілулі тұр

6мамыр 1998жыл, 14-158-85

2наурыз 1992ж

25қазан 1990жыл

16желтоқсан 1991ж

Түсініктерді сәйкес келтір

160

6мамыр 1998

БҰҰ мүшесі

Н.Назарбаев президентінің сайлауы

ҚР тәуелсіздік күні

25қазан 1990жыл

26тамыз 1920 жыл

Қазақстан – СССР-ның одақтық республикасы

30тамыз 1995жыл

Аудандар

Ақмоланың аты Астанаға ауысты

Облыстар

Қалалар

16 желтоқсан 1991жыл

2 наурыз 1992жыл

10қаңтар 1999жыл

1936жыл

ҚР Конституциясы қабылданды

Қырғыз АССР құрылуы

Мемлекеттің егемендігі жөнінде декларация

Үйге тапсырма: 1параграф, 5бет ауызша сұр. Жауап бер, п.2оқу

Сабақ: №2

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §2. Қазақстанның географиялық орны мен шекаралары

Мақсаттары:

Білімділік: Қ ГО мен шекарасы жөнінде түсінік беру

Дамытушылық: қорытынды жасауға өзіндік жұмыс жасау дағдыларын дамыту

Тәрбиелік: коммуникативті дағдылары мен Отанға деген сүйіспеншілік сезімін тәрбиелеу

Құрал-жабдықтар: СССР саяси-әкімшілік картасы, Қ фк, Еуразияның фк, дж табиғат зоналар к, к/

Ұйымдастыру:

II. Тірек білімдерін өзекті ету және жаңа материалды зерттеу

2.1. Қазақстанның табиғаты және таб.жағдайлары жөнінде не білесіңдер? ГО?-«мозговой штурм»- тақтаға кілт сөздер жазылады

2.2 мұғалім кілт сөздерді «кластерге» жүйелейді

III. сабаққа мақсат қою

3.1. Елдің ГО не үшін білу керек?

IV. жаңа материалды меңгеру:

8сынып

I. 1. Қазақстан орналасқан дүние бөліктерін ата

2. Қазақстанмен шекараласатын елдерді және олардың астаналарын ата

II. 1. №1 кестені саяси картаны талдап Қазақстан территориясына еуропаның қандай елдері сыиып кетуі мүмкін

Елдер	Ауданы млн.кмкв	Халқы млн.а	Елдер	Ауданы млн.кмкв	Халқы млн.а
Ресей	17,075	146	Судан	2,5062	28,5
Канада	9,976	30,5	ФРГ	0,357	82
Қытай	9,561	1275	Франция	0,552	59
АҚШ	9,363	280	Ұлыбритания	0,244	58
Бразилия	8,512	170	Италия	0,301	57,2
Аустралия	7,687	18,6	Испания	0,505	39,8
Үндістан	3,288	1010	Норвегия	0,387	4,5
Аргентина	2,777	36,5	Польша	0,313	38,7
Қазақстан	2,717	15,0	Нидерланды	0,041	15,7

2. Қ-ң шеткі нүктелерінің географиялық координаталарын анықта.

3. Ресей, Қытай, Өзбекістан, Қырғызстан, Түркіменстан мемлекеттерінің шекарасына қанша % келетінін анықта, егерде құрлық шекарасы 12000км болса.

III. 1.Қазақстанның географиялық орнына жоспар құр

2. Қазақстанның географиялық орнының негізгі ерекшеліктерін ата

3. Қазақстан және Франция, Қазақстан және Италия елдерінің географиялық орнын салыстыр, табиғат зоналарын анықта.

к/к жұмыс 1. Қазақстанның шекарасын түсір, көршілес елдерді олардың астаналарын жазып қой

2. Қ-ң шеткі нүктелерін белгіле

4.1. ГО «кластерді» қосымша тірек-сызбамен салыстыру. Қандай жағдайларды біз ескермеппіз?

4.2. Топпен сызбаның жеке бөлімдері бойынша оқулықтың 10-12 бет. мәтіндә пайдаланып Қ –ның ГО зерттеу

4.3. Мұғалім тақтадағы «кластерді» оқушылар топтарының көмегі арқылы толықтырады

IV.Оқыған материалды бекіту:

5.1. Елдің ГО не үшін білу керек?

Елдің ГО Табиғат жағдайлары Ауыл шар. және өнеркәсіп

5.2. қосымшаны қолданып өзінің күшіне байланысты тапсырманы таңдап, дыптерге жазады-міндетті тапсырма «ГО жоспары»

5.3. тапсырманың орындалу дұрыстығын тексеру (іріктеп)

VI. Сабақтың қорытындысын шығару

VII. Үй тапсырмасы: п.3 оқып «кластер» бойынша мазмұндау, мұғалім үйге қосымшадан әр деңгейлі тпсырмалар береді

Қосымша тапсырмалар: 1. Қазақстанның сөзылуын градуспен және км 40гр. параллель бойынша анықта (бір градус паралель доғасының ұзындығы 85,3км), 50параллель бойынша (бір градус паралель доғасының ұзындығы 71,6км), 70меридиан бойынша (егер бір градус меридиан доғасы 111км тең

Сабақ: №3

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §3. Қазақстан аумағында уақыт айырмасы. Сағаттық белдеулер

Сабақтың оқыту мақсаты: Республика аумағында уақыт айырмасының болуы еліміздің жері батыстан шығысқа қарай созылып жатқанына байланысты екенін айта отырып, оқушыларға уақытты, сағаттық белдеулерді есептеу жүйесін үйрету. «Жергілікті уақыт», белдеулік уақыт, декреттік уақыт туралы айтып уақыттың сызығы туралы түсіндіру.

Оқыту құралдары: Қазақстанның және ТМД-ң физ. картасы. Глобус

Үй тапсырмасын сұрау кезеңі:

1. К/к шеткі нүктелердің түсіру

2. Градус торы арқылы Қазақстанның батыстан шығысқа ж/е солтүстіктен оңтүстікке қарай ұзындығын градус және км есебімен өлшеу арқылы анықтау.

Жаңа тақырып:

Жер өз өсінен қанша уақытта толық айналып шығады?

Ол қандай бағытта айналады (бат-тан шығысқа, сағат тіліне қарсы)

Күн сәулесі жер бетіне біртіндеп таралады. Сондықтан әр меридианның өз уақыты бар, ол солтүстік полюстен оңтүстік полюске дейін аралықта бірдей болады. Бұл уақыт жергілікті уақыт д.а. (меридиандағы уақыт)

Бұл әрине ыңғайсыз болғандықтан 1884жылы Халықаралық астрономиялық конгресте уақыт есебін белдеулер бойынша жүргізу енгізілді.

Халықаралық келісім бойынша Жер бетін 24 сағаттық белдеуге бөлінген

Шардың градусы қанша? 360гр Ал бір тәулікте неше сағат? 24

360: 24 =15гр.

Әрбір белдеулік уақытта 15гр.-тан

Әрбір белдеулік уақытта 1сағат бар

15гр. = 1сағат

Ал 1градуста(меридианда) = 4мин. 60:15гр =4мин.

Бір сағаттық белдеудің ішіндегі уақытты белдеулік уақыт д.а.

ҚР -3,4,5 сағаттық белдеулерде жатыр.

Сағаттық белдеулер меридиан бойынша неге сәйкес келмейді? 13бет. сурет

Гринвич меридианының ортасынан өтетін сағаттық белдеу нөлдік деп қабылданды және ол 24-соңғыда болады. Осыдан бастап есеп жүргізеді Ортанғы меридианнан шығысқа 7гр30 ш.б және 22гр30 – бірінші белдеу

22гр30 -37гр30-екінші белдеу, 37гр30-52гр30 үшінші белдеу т.с.

Қандай сағаттық белдеуді жаңа тәуліктің басы деп есептеу керек?

Ол геогрф.картада 12-ші сағаттық белдеуге, 180гр меридиан бойымен солт.полюстен оңт. полюске дейін жүргізілген сызық –дата ауыстыру сызығы осы сызықтан батысқа қарай –жаңа дата басталады.

1 сағат ілгері –жазғы уақыт.

2004жҚостанай мен Қызылорда қыстық уақытқа көшпейді, ал 2005ж Ақтобе жазғы уақытқа көшпейді

Арнай мемлекеттік қызмет нақты уақытты аспан денелерін астрономиялық аспаптармен бақылап сақтайды.

Бекіту: қандай жаңа сөздермен таныстық

Үйге тапсырма : 4 оқу, соңындағы сұрақтар Бағалау

Сабақ: №4

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §4. Қазақ жері туралы ерте кездегі географиялық мағлұматтар

Сабақтың оқыту мақсаты: Республика аумағының географиялық тұрғыдан зерттелуінің себептерін айқындау мақсатын ұғыну қазақ жері туралы ерте кездегі мағлұматтармен танысу

Оқыту құралдары: Қазақстанның және ТМД-ң физ. картасы.

Үй тапсырмасын сұрау кезеңі:

Сарамандық жұмысты аяқтау

Жаңа тақырып:

Еліміз аумағының табиғат жағдайларын зерттеу тарихы өте ұзақ және адамзат мәдениеті дамуының ежелгі кезеңнен басталды. Оның мынандай себептері болды: 1. қазақ жері Еуразияның орта тұсында –Еуропа мен Азия елдерінің бір-бірімен тығыз қарым-қатынас жасаған жолдарының торабында орналасқан; 2. кең - байтақ даланы қоныстанған көшпенді ел тауар өткізетін қолайлы аймақ, ал оның жер байлығы арзан шикізат көзі ретінде әр уақытта көрші назарын аударған.

Қ-ң таб. жағдайларын зерттеу тарихын 4 дәуірге боледі:

Дәуір	Ерекшеліктері
Ежелгі заманнан 18ғ. 30-ж-ға дейін	Қазақ жерінің сыртқы көрінісі туралы үздік-үздік қарапайым деректер саудагерлер мен елшілердің кездейсоқ саяхаттарының нәтижесінде жинақталған.
18ғ. 30ж-нан 19ғ. 60ж-на дейінгі аралық	Қазақ жерін Ресейдің жаулап алу мерзімімен сәйкес келетін бұл дәуірде жағдайлары туралы мәліметтер жалпы географиялық бақылау нәтижесінде жинақталады.
20ғ. 60-ж-нан 1917ж-ға дейін.	Таб. жағдайлары жеке компоненттері бойынша зерттеледі. Геологиялық, гидрологиялық, топырақтану, ботаникалық, зоологиялық, т.б арнаулы экспедициялар физикалық география үшін қыруар мағлұмат бергенімен, табиғат компоненттері арасындағы өзара байланыстарын, олардың жеке территориялар бойынша кешендердін тағайындауға онша көңіл бөлінбеді.
Кеңес үкіметі ж-ы	Отарлау мүддесіне қызмет еткен салалық зерттеулер ары қарай жүйелі түрде жалғастырылып, елдің бүкіл аумағы қамтылды.

Тапсырма: 1. 5параграфқа ертеушілер, зерттеулері атты кесте құру

2. ғалымдарға белгілі болған нысандарды к/к-ға түсіру

Бекіту: Қ. жерінің географиялық тұрғыдан зерттелуін айқындау мақсатын ұғыну қазақ жері туралы ерте кездегі мағлұматтармен танысу

Үйге тапсырма: 5 оқу, соңындағы сұрақтар

Бағалау

Сабақ: №5

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §5. Ұлы Жібек жолы

Сабақтың оқыту мақсаты: Ұлы Жібек жолының тарихи, географиялық, экономикалық маңызын ұғындыру, Ұлы Жібек жолының бойындағы қалалар туралы білім беру

Оқыту құралдары: Қазақстанның және Еуразияның физ. картасы. Ұлы Жібек жолының сызбасы

Үй тапсырмасын сұрау кезеңі:

Сарамандық жұмысты талдау

1. Қаз. аумағын географиялық тұрғыдан зерттелуінің себептері

2. Қазақстан табиғатын зерттеудің сипаты мен ерекшеліктері (кезеңдер)

3. к/к ежелгі кездегі зерттеушілердің зерттеген аумақтарының бейнеленуі

Жаңа тақырып:

Ұлы Жібек жолы – адамзат өркениеті жасаған тарихи ескерткіштердің бірі. Б.з.б. 2ғасырдан басталған бұл жол еуропа мен Азияның арасын жалғастырған көпір болған. Оның Қазақстан жерін кесіп өтетін тұсында 6 ғасырдан бастап екі бағыт – Сырдария және Тянь-Шань жолдары бағыттары кең өрістеген.

Ұлы Жібек жолы көп халықтардың мәдениетін түйістірумен бірге оның табиғатының ерекшеліктерін анықтауда тарихи қызмет атқарды.

Қазіргі кезде Ұлы Жібек жолын жандандыру мақсатында, осы жол бойындағы елдердің саяси, экономикалық, мәдени байланыстарын ұлғайту қайта қолға алынып отыр. 1991жылы Қазақстанда «Жібек жолы» атты Ұлттық комитет құрылды.

Оқулықтың 18бет. картаны, 6параграфты оқи отырып к/к –ға (6-7бет) Ұлы Жібек жолы бағыттарын анықтап, көне қалаларды тауып түсіру.

Бекіту: Ұлы Жібек жолы атауы қайдан шықты?

Үйге: Ұлы Жібек жолы қалалары туралы хабарлама дайындау 6 оқу, соңындағы сұрақтар

Бағалау

Сабақ: №6

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §6. Қазақстан жері туралы орта ғасырлардағы географиялық деректер

Сабақтың оқыту мақсаты: Қазақстан жерінің орта ғасырда зерттелуінің сипаты, ерекшеліктері, мақсаты, зерттеуші ғалымдар, зерттелмеген географиялық шысандар туралы мағлұмат беру. Орта ғасырдағы және қазіргі географиялық карталарды салыстыру, қорытынды жасау.

Оқыту құралдары: Қазақстанның әр түрлі дәуірдегі карталары

Үй тапсырмасын сұрау кезеңі:

1. Оқулықтың 18бет. картаны, 6параграфты оқи отырып к/к –ға (6-7бет) Ұлы Жібек жолы бағыттарын анықтап, көне қалаларды тауып түсіру.

2. Көне қалаларына хабарлама

Жаңа тақырып:

Қазақстан жері туралы орта ғасырлардағы зерттелуінің сипаты, өзіндік ерекшеліктері бар. Ол оның тарихи даму жағдайына ықпалын тигізген елдердің әлеуметтік-эконом-қ дәрежесіне тығыз бай-ты.

Орта Азия мен Қазақстан жеріне ислам дінінің таралуына байланысты 7-8 ғасырлардан бастап араб саяхатшылары келе бастайды. Олардың жолжазбаларында сол кездегі ірі қалалар мен өзендері жайлы мәліметтер келтіріледі. Олар көлдердің картографиялық бейнесін түсірген.

Қазақстан табиғатын танып білуде шығыс үлгісінде білім алған ортаазиялық оқымыстылардың да еңбегі зор. Олардың ішінде әл-Фараби мен Махмуд Қашғари сияқты белгілі ғұламалар бар. Әл –Фарабидің күн сағаты географиялық құбылыстарды математика жолымен түсіндіру арқылы жасалған. Сырықтың көлеңкесін өлшеу

1. Оқулықпен жұмыс, нәтижесінде кестені толтыру

кезеңі	зерттеушілер	Зерттеушілердің мәліметтері
870-950	Әбу Наср әл-Фараби
11ғасыр	Махмуд Қашғари
1219 1221	Елюй Чу-Цай Чань Чунь
1245 1253	Плано Карпини Вильгельм де Рубрук

2.номенклатураны картадан көрсету: Отырар, Тараз, Сайрам, Сауран қалалары; Сырдарья, шу, Жайық, Іле, Еділ, Жем, Талас, Шаған, Сағыз, Ойыл, Ырғыз өзендері; Үстірт, Арал, Алакол, Шалқар көлі; Египет, Сирия, Ирак елдері; Жетісу, Ыстықкөл, Балқаш, Мұғалжар, Тарбағатай, Тянь-Шань жерлері.

3.Қазақстан жерін зерттеген саяхатшылар жолын к/к-ға түсіру

4. Орта ғасырдағы карталардың кемшіліктері

5. сол кездегі зерттелулердің кемшіліктері

Бекіту: 1.Орта ғасырда Қазақстан жерін зерттеген саяхатшылар кімдер?

2. сол кездегі зерттелулердің кемшіліктері

3. Орта ғасырдағы карталардың кемшіліктері

Үйге: оқулық мәтінімен, кестемен жұмысты орындау.

Сабақ: №7

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §7. 16-18 ғасырларда Қазақстан аумағын физика - географиялық

тұрғыдан зерттеу

Сабақтың оқыту мақсаты: Оқушылардың Қазақстан аумағының физикалық географиялық тұрғыдан зерттелуінің басты мақсаты, оған еңбек сіңірген ғалымдар, қазақ елінің дамуына зерттелудің ықпалы туралы мағлұматтарын кеңейту.

Оқыту құралдары: Қазақстанның физ. карталары, оқулықтағы карталар, сызбалар

Үй тапсырмасын сұрау кезеңі:

1. Оқулықпен жұмыс, нәтижесінде кестені толтыру

кезеңі	зерттеушілер	Зерттеушілердің мәліметтері
870-950	Әбу Наср әл-Фараби
11ғасыр	Махмуд Қашғари
1219 1221	Елюй Чу-Цай Чань Чунь
1245 1253	Плано Карпини Вильгельм де Рубрук

2.номенклатураны картадан көрсету: Отырар, Тараз, Сайрам, Сауран қалалары; Сырдарья, шу, Жайық, Іле, Еділ, Жем, Талас, Шаған, Сағыз, Ойыл, Ырғыз өзендері; Үстірт, Арал, Алакол, Шалқар көлі; Египет, Сирия, Ирак елдері; Жетісу, Ыстықкөл, Балқаш, Мұғалжар, Тарбағатай, Тянь-Шань жерлері.

3. Орта ғасырдағы карталардың кемшіліктері

4. сол кездегі зерттелулердің кемшіліктері

5.Қазақстан жерін зерттеген саяхатшылар жолын к/к-ға түсіру атластарын жинап алу.

Жаңа тақырып:

Оқулықпен жұмыс істей отырып Қазақстан аумағының физ. географиялық тұрғыдан зерттелуінің басты мақсаты, әдісі, зерттеушілері туралы айту. Нәтижесін кестеге түсіру.

Тапсырмалар:1

№	Зерттеушілер	Зерттеулері

1. зерттелу мақсаты

2. әдісі

Бекіту: 1. Қазақстан аумағының физ. географиялық тұрғыдан зерттелуінің басты мақсаты, әдісі қандай болды?

Зерттеушілерді ата

Үйге: Қазақстан аумағының физ. географиялық зерттеуге үлес қосқан бір ғалым туралы хабарлама жасау

Сабақ: №8

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §8. Қазақтың ғұлама ғалымы Ш.Ш.Уалиханов

Сабақтың оқыту мақсаты: Ш.Уалихановтың туған өлкесін зерттеуге қосқан үлесін, . Қазақстан аумағын зерттеген зерттеушілер еңбегінен Шоқан зерттеулерінің қандай ерекшеліктері бар екені, ол қандай әдістерді қолданғаны жөнінде оқушылардың түсініктерін кеңейту

Оқыту құралдары: Қазақстанның физ. карталары, оқулықтағы карталар, сызбалар

Үй тапсырмасын сұрау кезеңі:

Тапсырмалар:1

№	Зерттеушілер	Зерттеулері

№2.

зерттелу мақсаты

әдісі

№3. Қазақстан аумағының физ. географиялық зерттеуге үлес қосқан бір ғалым туралы хабарлама жасау

Жаңа тақырып:

Ш.Ш.Уалиханов қазақтың тұңғыш географ-ғалым саяхатшысы. Өзі зерттеген аймақтың табиғаты мен физикалық-географиялық ерекшеліктерін танып білуге ғана емес сонымен қатар олардың әлеуметтік және әдет-ғұрпына, салтына, тіліне, көңе аңыздарына да қызыға зер салды.

1. Екі түспен Шоқанның екі кезең саяхатын к/к белгіле

2. Ш.Уалихановтың қандай еңбектері жарық көрді

3. Өзен торлары жөнінде қандай мағлұмат қалдырды?

4.Тау жүйесін зоогеограф. жағынан аудандастыру керек деп неге айтты?

5. Қазақстан аумағын зерттеген зерттеушілер еңбегінен Шоқан зерттеулерінің қандай ерекшеліктері бар? Ол қандай әдістерді қолданды?

(Қайта толықтырды, суреттеп жазды, тұтас картасын жасады, таулардың тау жыныстардың құрамы, өзендердің геологиялық құрлымын, алқаптарының жаратылысын, ағу бағытын анықтады, климатын, өсімдік пен жануарлар дүниесін сипаттап, коллекциясын жинады.)

Бекіту: 1. Ш.Уалихановтың туған өлкесін зерттеуге қандай үлес қосты?

Үйге: 36 бет. 3тапсырма

Сабақ: №9

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §9. Қазақстан аумағының жаңа дәуірде зерттелуі

Сабақтың оқыту мақсаты: Қазақстан аумағының жаңа дәуірде зерттелуінің басты мақсаттары, табиғат компоненттері арасындағы өзара байланысқа негізделген кешенді физикалық географиялық тұрғыдан зерттелуінің маңызы, зерттеуші-ғалымдар туралы білім беру, географияның зерттеу объектісі кеңейген ғылым екенін түсіндіру.

Оқыту құралдары: Қазақстанның физ. карталары, пайдалы қазбалар карталар, сызбалар

Номенклатура: Ұлытау-жезқазған, Қоңырат-Балқаш, Қаратау, Жезқазған

Оқыту іс-әрекеті: Оқулықпен, картамен, кестемен жүргізілетін жұмыстар

Үй тапсырмасын сұрау кезеңі:

1. Екі түспен Шоқанның екі кезең саяхатын к/к белгіле

2. Ш.Уалихановтың қандай еңбектері жарық көрді

3. Өзен торлары жөнінде қандай мағлұмат қалдырды?

4.Тау жүйесін зоогеограф. жағынан аудандастыру керек деп неге айтты?

Жаңа тақырып:

1. 20ғасыр зерттелулердің талаптары

2. Зерттеу мекемелері, ұйымдары, т.б атаулары, олардың зерттеу ерекшеліктері

3. к/к зерттелген аумақтарды, табылған қорларды белгіле

4. Қ.И.Сәтбаевтің жасаған еңбектерін тізіп жаз

5. жаңа сөздердің мәнін ашу

Бекіту: 1. 20ғасыр зерттелулердің талаптары

3. Зерттеу мекемелері, ұйымдары, т.б атаулары, олардың зерттеу ерекшеліктері

Үйге: 39 бет. 4тапсырма

Сабақ: №10

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §10. Жер бедерінің негізгі сипаты

Сабақтың оқыту мақсаты: Оқушылардың жер бедерінің түрлері, олардың биіктік және беткі сипаты бойынша айырмасы, Қазақстан аумағындағы ірі жер бедері пішіндерінің орналасуытуралы білімдерін жүйелеу. Ұсақ шоқылар ұғымын қалыптастыру. Қазақстан жер бедерінің ерекшеліктерін анықтау. Қазақстан Республикасы Конституциясымен және «жер бедерің қорғау» туралы заңдармен таныстыру

Оқыту құралдары: Қазақстанның физ. карталары,

Номенклатура: Солтүстік Қазақ жазығы, Каспий маңы ойпаты, Тұран ойпаты, Үстірт, Торғай үстірті, Сарыарқа, Алтай, Сауыр, Тарбағатай, Жоңғар Алатауы, Тянь-Шань таулары, Маңғыстау түбегі, Қарақия ойысы. Хантәңірі шыңы.

Оқыту іс-әрекеті: Оқулықпен, картамен, кестемен жүргізілетін жұмыстар

Үй тапсырмасын сұрау кезеңі:

6. 20ғасыр зерттелулердің талаптары

7. Зерттеу мекемелері, ұйымдары, т.б атаулары, олардың зерттеу ерекшеліктері

8. к/к зерттелген аумақтарды, табылған қорларды белгіле

9. Қ.И.Сәтбаевтің жасаған еңбектерін тізіп жаз

10. жаңа сөздердің мәнін ашу

Жаңа тақырып: Р-ка аумағының үштен бір бөлігін ойпатты жазықтар, аумақтын жартысынан астамын көтеріңкі жазықтар, үсттіртер мен ұсақ шоқылар, ал республика жерінің 10 %-ын биік таулы аймақтар алып жатыр

биіктігі	Негізгі жер бедері пішіндері
2000м-ден жоғ	Биік таулар
1000-2000	Орташа таулар
500-1000	Аласа таулар
200-300	үстірт
0-200	жазық
0-ден төмен	ойпат

Оқушыларға тапсырмалар:

Негізгі жер бедері пішіндері	Олардың аттары
Ойпаттар	Тұран, Каспий маңы
Жазықтар	Батыс Сібір, Балқаш маңы
Үстірттер	Үстірт, торғай үстірті, Орал алды, Бетпақдала
Қырат	Жалпы Сырт
Таулар: аласа биік	Сарыарқа, Мұғалжар, Маңғыстау Алтай, Сауыр-Табағатай, Жоңғар Алатауы, Тянь-шань,

2. Қазақстанның физ. Картасын пайдаланып аталған номенклатураны к/к-ға түсіру

Бекіту: қандай ерекшеліктері бар?

Үйге: 41 бет. өздерін тұратын

Сабақ: №11

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §11. Геологиялық жыл санау және геохронологиялық кесте

Сабақтың оқыту мақсаты:

Білімділік:Жердің және жер қыртысының даму уақытын анықтаудағы ғаламшарлық уақыт және геологиялық кезеңдер туралы түсініктер беру. Жердің жасын, геологиялық даму тарихын анықтаудағы салыстырмалы және абсолюттік есептеу әдістерімен таныстыру. Геохронологиялық жержылнамалық кестенің мазмұнын және құрылымын түсіндіру.

Дамытушылық: алған білімдерін практикалық бағытта қолдана алуға ойларын дамытып, өзіндік көзқарастарын дамыту

Тәрбиелік: Отаңын сүюге, еңбексүйгіштікке, экологиялық мәдениетті қалыптастыру.

Оқыту құралдары: Қазақстанның геол. картасы

Үй тапсырмасын сұрау кезеңі:

Негізгі жер бедері пішіндері	Олардың аттары
Ойпаттар
Жазықтар
Үстірттер
Таулар аласа орташа биік

2. Қазақстанның физ. Картасын пайдаланып аталған номенклатураны к/к-ға түсіру

Жаңа тақырып:

Жердің даму тарихын екі кезеңге бөледі:

1. ғаламшарлық кезең 7млрд жыл бұрын басталып 4,5млрд жыл бұрын алғашқы атмосфера мен гидросфера құрылуымен аяқталды. И.Канттың гипотезасы бойынша жер және басқа ғаламшарлар Күннің қызып тұрған алғашқы ауасынан пайда болған. Кейін олар суып жеке ғаламшарларға айналған. Геофизиктер бұны жоққа шығарады.

2. О.Ю.Шмидттың гипотезасы бойынша Жер суық ғарыш газдар мен шан тозандардың бұлттарынан пайда болған. Олар бір бағытта айналып біртіндеп біріккен.

Жер қыртысының алғашқы нышандары пайда бола бастағаннан жердің геологиялық даму кезеңі басталды. Ол қазіргі кез уақыт аралығын да қамтиды. Осы уақытта әртүрлі тау жыныстары пайда болды. Жер қыртысы ішкі күштердің әсерінен сан рет күшті қозғалыстарға ұшырап отырған. (7сынып Гонвана) Қозғалмалы аймақтардағы жанартаулардың сыртқа төккен лава жыныстары – эффузиялық т.ж.

Интрузиялық т.ж.- жер бетіне шықпай суынып қатайған магмалық тау ж.

Тж геологиялық жасын анықтау радиоактивті елементтерінің табиғи тұнуынан анықтайды. Тау жыныстарда осы радиоактивті елементтер болады. Табиғитта үнемі уран, тория және басқа радиоактивті елементтердің ыдырауы байқалады. Мысалы, 100грамм ураннан 74 млн. жылда 1грамм қорғасын бөлінеді.

Бекіту: Тау жыныстардың жасын қалай анықтауға болады

Үйге: 12- кесте жаттау

Сабақ: №12

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §12. Қазақстанның геологиялық даму тарихы мен

тектоникалық құрылымы

Сабақтың оқыту мақсаты: Қазақстанның геологиялық даму тарихы мен геологиялық даму барысында республика аумағының табиғат жағдайларының бірнеше рет өзгергені жайлы түсініктер беру. Тектоника ғылымы туралы ұғымды қалыптастыру. Оқушыларды Қазақстанның тектоникалық құрылымы және тектоникалық картаның мазмұнымен таныстыру.

Оқыту құралдары: Қазақстанның физ. және тект картасы геохронол. жержылнамалық кесте

Үй тапсырмасын сұрау кезеңі:

Жердің даму тарихын екі кезеңге бөледі: (Кант пен Шмидт)

3. интрузиялық тж

4. тж жасын анықтау

5. 45 бет 4 тапс.

Жаңа тақырып

Геология нені зерттейді?

Тектоника – жер қыртысындағы қозғалыстар және олардың нәтижесінде түзілетін тау жыныстарының жату формалары туралы ғылым, геологияның бір саласы.

1. физ. және тект карта бойынша жазықтар мен таулар қандай тектоникалық құрылымдарға сай келетінін анықта. Мысал келтір

2. Оқулық мәтінін және атластың физ. тек.карталарын пайдалана отырып кестені толтыруды жалғастыр

Тау түзілу кезеңі	Эралар мен дәуірлер	Геол. оқиғалар
Байкал	Архей, протерозой	Тұтас су басып жатты. Геосинклинальды аймақ болды. Шығыс еуропа платф. Пайда болды.
Каледон
Герцин
мезозой
альпілік

3. геосинклиналь д/з не

4. тектоника ғылымы нені зерттейді

5. Ежелгі және жас платф. Олардың айырмашылығы

Бекіту: Тектоника нені зерттейтін ғылым?

Қандай тектоникалық құрлымдар білеміз?

Үйге: 13 к/к белгілеу

Бағалау

Сабақ: №13

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §13. Қазақстан аумағының геологиялық құрылысы

Сабақтың оқыту мақсаты: Тау жыныстаның жасын анықтаудағы палеонтологиялық зерттеу тәсілі мен геологиялық карта туралы ұғым қалыптастыру

Үй тапсырмасын сұрау кезеңі:

Тау түзілу кезеңі	Эралар мен дәуірлер	Геол. оқиғалар
Байкал	Архей, протерозой	Тұтас су басып жатты. Геосинклинальды аймақ болды. Шығыс еуропа платф. Пайда болды.
Каледон
Герцин
мезозой
альпілік

Тақтаға шығып Қ салып белгілі бір әрада болған өзгерісті көрсет мыс АR

Жаңа тақырып:

геология ғылымы бірнеше салалардан тұрады:

Петрография	Минералогия	Тарихи геология	Палеонтология
Тж-ң минералдық және хим. Құрамын зерттейді	Минералдардың хим. Құрамы мен физ қас	Жер қыртысы құрлысы геолог-қ уақытта өзгеру заңдылықтарын зерттейді	Жер бетінде органикалық дүниенің пайда болуымен дамуын зерттейтін ғылым

Тау жыныстарының жүйесі деген термин бар – Геологияда бұл ұғым белге бір дәуірде шөгінді тау жыныстары қабаттарының жиынтығын бейнелейді.

2. Физ, тект. Және геол. карталарды салғастыра отырып кестені толтыр.

Жер бедері	Қандай тектоникалық құрлымдарға жатады	Беткі қабаты қандай әраның жыныстарынан түзілген
Каспий маңы ойпаты
Сарыарқа
Тянь-Шань

Бекіту: Қазақстанның геологиялық картасы қалай жасалынды

Үйге: 51 сұрақтар ауызша

Сабақ: №14

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §14. Жер бедерінің дамуы мен қалыптасуы

Сабақтың оқыту мақсаты: Қазақстан аумағы жер бедерінің ішкі және сыртқы күштердің әсерәнен дамуы мен қалыптасуын түсіндіру. Сыртқы және ішкі күштер туралы ұғымдарды қалыптастыруды одан әрі дамыту.

Оқыту құралдары: Қазақстанның физик. Және тектоникалық карталары

Негізгі ұғымдар: Экзогенді, эндогенді күштер, тектоникалық қозғалыстар, сейсмология, эрозия, сел тасқыны.

Үй тапсырмасын сұрау

1. геология ғылымы қандай салалардан тұрады?

2. оқушыларды 5 топқа бөліп к/к-ға тж таралған жері, олар қандай тау жыныстардан, оларда қандай кендер кездеседі?

Жаңа тақырып: Қазіргі жер бедері жердің ішкі және сыртқы күштердің

әрекеті нәтижесінде қалыптасып отыр.

Жер бедерінің қалыптасуы Тектоникалық құрлым мен тж-дың құрамы мен пайдалы қазбаларға тікелей байланысты.

Ішкі күштер-эндогендік	Сыртқы күштер-экзогендік
Ғасырлық тербелмелі	мұз басу	ағын сулар, жер асты сулары, теңіз толқындары	Жел
жер сілкіну, қатпарлы-жақпарлы таулардың қалыптасуы, жарықтардың пайда болуы, жас өзен аңғарлары	Карлар, астау тәрізді аңғарлар, мореналық тобелер	Эрозиядан (шаюдан) жер беті тілемденді, жыралар мен сайлар пайда болады аңғарлар бұзылады, олар ойпаң жерлерге толтырылады. сырғыма	Жел эрозиясынан Жер бедері мүсінденеді, күмбезді жоталар, ойыстар тегістеледі, үгілу өнімдерінің тасымалы,
	сель

Тектоникалық қозғалыстар – жер қойнауындағы қозғалыстар.

Жаңа ТҚ – неоген және төрттік дәуірдегі қозғалыстар.

Қатпарлы- жақпарлы таулар суреті

Жер сілкіну- жер қыртысы мен жоғарғы мантиядағы кенет ығысу және ыдыраулардың әсерінен туатын жер асты дүмпулері мен жер бетінің тербеле қозғалуы.

Жер сілкіну ошақтары литосфералық тақталардың шеттеріндегі жер қабығының қозғалмалы алқаптарына шоғырланғандығы байқалады. Жер сілкіну жие қайталанып тұратын аймақтар сейсмикалық аймақтар д.а.

Бекіту: Қазіргі кезде жер бедері қандай күштердің әсерінен қалыптасты?

56 беттегі 5тапсырма

Үйге: 15, кестені, жаңа терминдерді жаттау

1 нұсқа I.

1. Жердің даму тарихындағы геологиялық эралар мен дәуірлерді ата. Қазіргі кезде қандай әра мен дәуір жалғасып жатыр?

2. Биік таулар олардың орналасу ерекшелігі туралы не айта аласың

II.қолдану .

1. Жер бедері және жер қыртысы құрлысымен табиғатта қандай апатты құбылыстар байланысты? Олардың алдын алу және болжау үшін қандай шаралар қолданады?

Анализ-талдау

2..Платформаның бірініші және екінші қабаттарындағы геологиялық құрлысының айырмашылық себебін түсіндір

3.геосинклиналь облыстары мен платформалық құрлымдардың пайдалы қазбаларының құрамын салыстыр

III.

Синтез

1. Қазақстанда қай жерде жаңғыш пайдалы қазбаларды өндіреді? Олар қандай тектоникалық құрлымдарға және жер бедерінің қандай түріне жатады?

Бағалау 2.Жергілікті жерде қандай қазба байлық өндіретінін оның халық шаруашылығының қандай саласында қолданылатынын анықтаңдар

2 нұсқа

1. Қазақстанның таулы өлкелері қандай пайдалы қазбаларға бай

2. Аласа тауларға қандай таулар жатады? Олардың қазіргі жер бедері пішіндерін қалай түсіндіруге болады?

II.қолдану .

Анализ-талдау.

1.Каспий маңы мен Тұран ойпатының өзара қандай ұқсастығы бар?

2 Неге Сарыарқа мен Тянь-Шань тау жүйелерінің қатпарлары герциндік тау түзілу кезінде қалыптасса да қазіргі кезде биіктіктері әртүрлі?

3. Батыс сібір ойпаты мен Тұран ойпаты аумағында жанартау немесе тау түзілу процестері не себепті болмағанын түсіндір

III. Синтез

Қазақстанның қай жерінде кенді пқ (алюминий, мыс, полиметалл)өндіреді? Олар қандай тектоникалық құрлымдарға және жер бедерінің қандай түріне жатады?

Бағалау 1. Пайдалы қазбалардың сарқылатын байлық екенін білесіңдер, табиғаттан қандай сарқылмайтын қазба түрін өндіруге болады? өз ойларыңмен жоба жасауға дағдыланыңдар.

3.көне мұз басудың жер бедерінің дамуына әсері неден байқалады?

Жер бедері табиғаттың басқа компоненттеріне қалай әсер етеді

Қазақстан халқының орналасуына және оның шаруашылық әрекетіне жер бедерінің әсерлері туралы мысал келтір. Сен таулы аймақта тұрғын келе ма әлде жазықта ма неге?

Биік таулар неге сейсикалық зонада орналасты

Платформада неге жер сілкінісі болмайды

Жаңғыш пайдалы қазбалар қайда орнал бұл территорияның бұрынғы геологиясымен қалай байланысты

Сарыарқа неге пайдалы қазбаларға бай

Жер бедері (оның әртүрлері) халық щаруашылығында қалай пайдаланады

Сабақ: №15

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §15. Қазақстан жазықтары

Мақсаттары:

Білімділік- ҚР жазықтары жөнінде көзқарасты қалыптастыру

Дамытушылық-ақпаратты кесте түрінде жүйелеуге үйрету және сурет арқылы оқушының елестету қабілетін дамыту.

Тәрбиелік: терең білімге деген қажеттілікті тәрбиелеу және туған жер табиғатына деген махаббат дарыту

Көрнекіліктер: «Қазақстан жазықтары» суреттер, «жер қартысын құрлымы» картасы және Қ физ картасы

I. ұйымдастыру

II.Білім тексеру

кластер бойынша мазмұндау және сұрақтарға жауап

1. Қазіргі жер бедері қандай күштердің әсерінен қалыптасты? Жер сілкінісін зерттейтін ғылым қалай аталады?

2. 54бет сызбаны қарап, біздің жерде бұзатын жер сілкіністері болады ма?

3. «эндогенді, экзогенді, эрозионды үрдістер», «тектоникалық емес қозғалыстар» нені білдіреді

4. экзогенді үрдістерге мысал келтір

III. Тірек білімдерін өзекті ету және сабақтың мақсатын хабарлау

жазықтар қалай пайда болады?

а) денудациялық

ә) алғашқы (көне теңіздер түбінде)

б)аккумулятивті (өзен, көлдердің тасымалдануынан)

IV. жаңа материалды меңгеру сабағы:

тақтада жазықтар тізбесі жазылған: Түран, Торғай, Каспий маңы, Бетпақдала, Үстірт, Солтүстік Қазақстан, Жалпы Сырт, Орал алды (Ембі), Балқаш маңы

Кестені толтыру: оқушылар жұппен кестені толтырады, әрқайсы өзінің атын жазады.

Ойпаттар мен жазықтар
аты	биіктігі	Пайда болуы	Неден құрылған	Қай тектоникалық құрлым шегінде орналасты	ерекшеліктері
Каспий маңы	-27м ден 100м дейін	Еж. Платф Көне теңіз түбінде	Теңіз шөгінділерінен құм, саз,	Шығыс еуропа платформасы	Нарын құмы. Тегіс, бэр тобешіктері
Тұран о		денудациялық	Лесс тәрізді шөгін саздауыт, құмайт, құм		Қызықұм, Қарақұм Үлкен, кіші Борсық
Батыс сібір ж					Ертіс маңы, Есіл Тобыл жаз
Балқаш маңы ж

Үстірттер мен қыраттар
аты	биіктігі	Пайда болуы	Неден құрылған	Қай тектоникалық құрлым шегінде орналасты	ерекшеліктері
Орал алды ү		Еж. Платф
үстір
Торғай үстірті
Жалпы Сырт
Бетпақдала ү

4.2. оқушылар ақпаратпен алмасады

V. оқыған материалды бекіту: 5.1 оның сипатты белгілері бойынша жазықтың сыртқы көрінісін салу (тақтаны бөлу)

VI. Бағалау

VII. Үй тапсырмасын беру: 16п. Кестені аяқтап жаттау, картада жазықтарды көрсете білу. 48-49 беттерді қайталау

Сабақ: №16

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §16. Аласа таулы өлкелер

Мақсаттары:

Білімділік: Қазақстанның аласа таулы өлкелерімен таныстыру

Дамытушылық: тауларды жіктеу және олардың ерекшеліктерін анықтай білуді дамыту

Тәрбиелік: Жаңа білімді қалыптастыруда топпен жұмыс істеу барысында жауапкешілікті тәрбиелеу

Көрнекіліктер: Қ физ. картасы, таулар-суреттер, карточка-тапсырмалар.

I. Ұйымдастыру

II. Сабақтың мақсатын хабарлау

3. Үй тапсырмасын сұрау кезеңі:

3.1. іріктеп кестені тексеру

3.2. Картада ойпаттарды көрсету, қандай тектоникалық құрлымдар оларға сай келеді?

3.3. Үстірттер мен қыраттар – Жалпы Сырт, Балқаш маңы, қандай тектоникалық құрлымдар оларға сай келеді?

3.4. Плато? қандай тектоникалық құрлымдар оларға сай келеді?

IV. Тірек білімдерін өзекті ету

4.1. Қазақстанның қандай аласа таулы өлкелерін сендер атай аласыңдар?

V. Жаңа материалды меңгеру

5.1. карточка-тапсырманы талдап Қазақстан территориясында аласа таулы өлкелер қалай пайда болғанын түсіндір. Дәптерге суретін салып ал.

5.2. 62 беттегі «Сарыарқа таулары» жаттап алу. Сұрақтараға жауап беру.

1. Солт.Қаз-да қандай таулар орналасты? Жезқазғаннан батысқа қарай, Сарыарқаның ең биік нүктесі? Аякөз өзенінің жанындағы таулар?

Қ-ң аласа таулары

2. сызбаны жаса

5.3. п.17 оқып Таулардың ерекшеліктерін сыз. Бірінші нөмірде – Сарыарқа, екінші- Мұғалжар, үшінші-Маңғыстау таулары. әрқайсы әрқайсысын оқытады.

VI. Бекіту 6.1. Сұрақтарға жауап беру: Сарыарқа, Мұғалжар, Маңғыстау тауларының ерекшеліктері, биік шыңдары? Нақты оқушылардың білімін тексеру

VII. Рефлексия, Бағалау

VIII. п.17 мазмұндау, 62бет жоталарды жаттау. Дәптер бойынша аласа таулардың пайда болуын түсіндіру

1.жазықтар қалай пайда болады?

а) денудациялық қатты кристалдық жыныстардың бұзулуынан пб мыс

б)аккумулятивті (өзен, көлдердің тасымалдануынан) Каспий маңы ойпаты

2.Кестені толтыру: оқушылар жұппен кестені толтырады, әрқайсы өзінің атын жазады. Пайда болуына 46 бетті пайдаланады

ойпаттар
аты	биіктігі	Пайда болуы	Неден құрылған	Қай тектоникалық құрлым шегінде орналасты	ерекшеліктері
Каспий маңы	-27м ден 100м дейін	Еж. Платф Көне теңіз түбінде	Теңіз шөгінділерінен құм, саз,	Шығыс еуропа платформасы	Тегіс, бэр тобешіктері
Тұран о		денудациялық
Батыс сібір ж
Балқаш маңы ж

Үстірттер мен қыраттар
аты	биіктігі	Пайда болуы	Неден құрылған	Қай тектоникалық құрлым шегінде орналасты	ерекшеліктері
Орал алды ү		Еж. Платф
үстір
Торғай үстірті
Жалпы Сырт
Бетпақдала ү

3. оқушылар ақпаратпен алмасады

Дефляция – желдің бұзу әрекеті

Эоолдық аккумуляция-

4. оқыған материалды бекіту: 5.1 оның сипатты белгілері бойынша жазықтың сыртқы көрінісін салу (тақтаны бөлу)

Аласа таулы өлкелер

Мақсаттары:

Білімділік: Қазақстанның аласа таулы өлкелерімен таныстыру

Дамытушылық: тауларды жіктеу және олардың ерекшеліктерін анықтай білуді дамыту

Тәрбиелік: Жаңа білімді қалыптастыруда топпен жұмыс істеу барысында жауапкешілікті тәрбиелеу

Көрнекіліктер: Қ физ. картасы, таулар-суреттер, карточка-тапсырмалар.

Үй тапсырмасын сұрау кезеңі: 1.жазықтар қалай пайда болады?

а) денудациялық қатты кристалдық жыныстардың бұзулуынан пб мыс

б)аккумулятивті (өзен, көлдердің тасымалдануынан) Каспий маңы ойпаты

ойпаттар
аты	биіктігі	Пайда болуы	Неден құрылған	Қай тектоникалық құрлым шегінде орналасты	ерекшеліктері
Каспий маңы	-27м ден 100м дейін	Еж. Платф Көне теңіз түбінде	Теңіз шөгінділерінен құм, саз,	Шығыс еуропа платформасы	Тегіс, бэр тобешіктері
Тұран о		денудациялық
Батыс сібір ж
Балқаш маңы ж

Үстірттер мен қыраттар
аты	биіктігі	Пайда болуы	Неден құрылған	Қай тектоникалық құрлым шегінде орналасты	ерекшеліктері
Орал алды ү		Еж. Платф
үстір
Торғай үстірті
Жалпы Сырт
Бетпақдала ү

3. оқушылар ақпаратпен алмасады

Дефляция – желдің бұзу әрекеті

Эоолдық аккумуляция-

бекіту: 5.1 оның сипатты белгілері бойынша жазықтың сыртқы көрінісін салу (тақтаны бөлу)

IV. Тірек білімдерін өзекті ету

4.1. Қазақстанның қандай аласа таулы өлкелерін сендер атай аласыңдар?

V. Жаңа материалды меңгеру

Таулар неге аласарады? Аласа тауларға қандай биіктік жатады 500-1000м д

Сарыарқа қашан пайда болды? Солт. батыс бөлігі каледоншығысы- герцин қ қалыптасқан 46бет 5.1. карточка-тапсырманы талдап Қазақстан территориясында аласа таулы өлкелер қалай пайда болғанын түсіндір. Дәптерге суретін салып ал.

Қ-ң аласа таулары

2. сызбаны жаса

Таулы өлке	Оған кіретін тау жоталары	Ең биік нүктесі. Аты, биіктігі
Сарыарқа	Кокшетау Айыртау Қызыларай Едіге Ұлытау Сарыжал Шадыралы Аймысық Ортау Арқарлы Қарқаралы Баянауыл Шыңғыстау Дегелең	947м Ақсораң 1565м 1133 1403м Ақбет 950 1300
Мұғалжар		Үлкен Боқтыбай 657
Маңғыстау	Қаратау, Ақтау	Бесшоқы556

5.2. 62 беттегі «Сарыарқа таулары» жаттап алу. Сұрақтараға жауап беру.

IX. Рефлексия, Бағалау

X. п.17 мазмұндау, 62бет жоталарды жаттау. Дәптер бойынша аласа таулардың пайда болуын түсіндіру

Сабақ: №17

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §17. Биік таулы өлкелер

Мақсаттары:

Білімділік: Қазақстанның биік таулы өлкелерімен таныстыру

Дамытушылық: жаңа ақпаратты меңгеру қабілетін, бастысын анықтап қатесіз жеткізуін дамыту

Тәрбиелік: Жаңа білімді қалыптастыруда топпен жұмыс істеу барысында жауапкешілікті тәрбиелеу

Көрнекіліктер: Қ физ. картасы, таулар-суреттер, карточка-тапсырмалар

I. Ұйымдастыру кезеңі

II. сабақтың мақсатын хабарлау

III. Үй тапсырмаларын тексеру:

к/к аласа таулардың ГО, кесте тексеру

аласа таулар қалай қалыптасты?* даму тарихын суретін сал (Рz- Солт. батыс бөлігі каледон, шығысы- герцин қ қалыптасқан 64 бет 1сұрақ)

Қарқаралы және Көкшетау тауларының ерекшеліктері?

IV. Тірек білімдерін өзекті ету

4.1. Қазақстанның қандай биік таулы өлкелерін сендер атай аласыңдар?

V. Жаңа материалды меңгеру: Биік тауларға биіктігі қанша метр болатын таулар жатады?

Биік таулар Қазақстанның қай бөлігін алып жатыр?

таулардың барлығы палеозой қатпарлығында қалыптасқанымен биік болуы не себепті?

ҚР биік таулар қалыптасты:

1 кезең – Pz (пайда болуы) (литосф. Тақталардың соқтығысуы, қатпарлану, тау түзілу)

2 кезең- Mz (бұзылу жазықтар) төмен жерлерді су басады, түбінде шөгінді тау жыныстарың жамылғысы пайда болады.

3 кезең – Кz (жасару) кейбір жерлер көтерілді, кейбір жерлер төмен түсті.

5.1. карточка-тапсырманы талдап Қазақстан территориясында биік таулы өлкелер қалай пайда болғанын түсіндір. Дәптерге суретін салып ал.

Биік таулы аймақтар бүгінгі күнге дейін қалыптасып, дамып жатқандығын қалай дәлелдейміз?

Оқушылар 3-ке бөлініп

Таулы өлке	Оған кіретін тау жоталары	Ең биік нүктесі. Аты, биіктігі
1 топ Алтай	Оңтүстік Алтай Батыс н/е Кенді Алтай Қалба	Мұзтау (белуха) 4506 1606 Сарышоқы
2 топ Сауыр- Тарбағатай		Мұзтау 3816 Тастау 2992
Жөңғар Алатау		Бесбақан 4622
3 топ Орталық Тянь-Шань Солтүстік Тянь-Шань Батыс Тянь-Шань	Кетпен, Күнгей Алатауы, Іле Алатауы қырғыз А Талас алатауы Өгем, піскем, Қаратау	Хантәңірі 6995 Небесная 3652 Иманбұлақ 4647 Талғар шыңы 4973 2176

5.2. п.18 оқу - Алтай, Сауыр- Тарбағатай. Бірінші нөмірде – Оңт. Алтай, екінші- Батыс, үшінші-Қалба жотасы, төртінші-Сауыр-Тарбағатай. Ең бастысын белгілеп 1-ден 4 нөмірге дейін мазмұнда.

Үйге: 5.3. п.18 Жөңғар Алатау оқу. Мәтіннен үш сұрақ құрастыр.

5.4. 68 бет. Тянь-Шань сызбасын талда.

VI. Бекіту 6.1 Картадан биік таулы өлкелерді және шыңдарын көрсету

VII. Үй тапсырмасы: п.18 мазмұндау, 68бет жоталарды жаттау,

Дәптер бойынша биік таулардың пайда болуын түсіндіру

Сабақ: №18

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §18. Қазақстанның пайдалы қазбалары

Мақсаттары:

Білімділік: Қ. пайдалы қазбаларымен таныстыру

Дамытушылық: жүйелеп жіктеу дағдысын дамыту: орналасу заңдылықтары, минералды ресурстардың әртүрлілігі және оларды тиімді пайдалану мәселесі,

ресурстардың адамның өміріне және шаруашылық әрекетіне әсері.

Тәрбиелік: коммуникативті дағдылары мен икемдерін тәрбиелеу

Көрнекілік: Қ. физ. картасы, Жер қыртысының құрлымы картасы, карточка-тапсырмалар

I. Ұйымдастыру

I. Үй тапсырмасын тексеру:

1.1. номенклатураны тексеру (Қ. биік, аласа таулары) к/к бойынша

12. п.18 Жөңғар Алатау оқу. Мәтіннен үш сұрақ құрастыр.

1.3. 68 бет. Тянь-Шань сызбасын талда.

1.4 тест

1. сарыарқа мен Тянь-Шаньның солтүстіктерінің бір кезеңдерде қалыптасқанына қарамастан Тянь-Шаньның биік болу себебі а/ қатты мүжілген ә/қайта жаңғырған б/сыртқы күштердің әсері аз болған

2.Қай тау арқылы Қырғызстан мен Қазақстан шекарасы өтеді?

а/ Тянь-Шань ә/ Жөңғар Алатау б/Қырғыз Алатауы

3. Бесбақан шыңы қай таудың ең биік нүктесі а/ Жөңғар Алатау ә/Іле Алатауы б/Сауыр

4. Маңғыстау тауының жоталары а/ Ұлытау, Сарыжал ә/Қаратау, Ақтау б/шыңғыстау, қаратау

5. Хантәңірі (6995м) шыңы қай тау жотасында орналасты

а/ Солтүстік Тянь-Шань ә/ Іле Алатауы б/ Орталық Тянь-Шань

IV. Тірек білімдерін өзекті ету

4.1. пайда болуы бойынша қандай тау жыныстарды білеміз?

Магмалық Ж	шөгінді жыныс-құр	метаморфтық
гранит, базальт, жанартаулық туф, диорит, андезит, базальт, обсидиан, пемза, диабаз	құм, саз, бор, әктас, гипс, тұз, мұнай мен тас көмір, боксит, фосфорит, темір, марганец, ұлутас	Мәрмәр, кварцит, кристалды тақтатас,гнейс

Пайдалы қазбалар дегеніміз – адамзаттың шаруашылықта пайдаланатын минералдар мен тау жыныстарды айтамыз. Пайдалы қазбалардың топтасып жинақталған жерін кен орны деп атаймыз.

4.2. пайдалы қазбалардың қандай топтарын білесін?

Жаңғыш-кенді-кенді емес

Өндіру барысында метал алатын тау жыныстар мен минералды кенді пайдалы қд.а

Өндіру барысында метал алмайтын тау жыныстар мен минералды кенді емес пайдалы қ д.а.

Бұл пайдалы қазбалардың әрқайсысын қайдан іздейміз?

Шогінді (суық)	Магмалық (ыстық)	Метаморфтық (ыстық)
Жаңғыш, тек қана кендер ішінен: темір, мыс, алюминий, марганец, алтын кездеседі	Кенді, кенді емес	Кенді, кенді емес
Платформалар, тақталар, тау шеті иілістер	Аласа таулар, қалқандар, плато-жазық	Аласа таулар, қалқандар, плато-жазық

V.жаңа материалды меңгеру

5.1. 19п. Оқу –Қ-ның пайдалы қазбаларына жалпы сипаттама беру

(1-ші топ) Қазақстанда қай жерде жаңғыш пайдалы қазбаларды өндіреді? Олар қандай тектоникалық құрлымдарға және жер бедерінің қандай түріне жатады?

2-ші топ мына сұраққа жауап береді: Қазақстанның қай жерінде кенді пқ (темір, марганец, хром, никель)өндіреді? Олар қандай тектоникалық құрлымдарға және жер бедерінің қандай түріне жатады?

3-ші топ Қазақстанның қай жерінде кенді пқ (алюминий, мыс, полиметалл)өндіреді? Олар қандай тектоникалық құрлымдарға және жер бедерінің қандай түріне жатады?

4-ші топ Қазақстанның қай жерінде кенді пқазба (алтын, сирек кездесетін металлдар) өндіреді? Олар қандай тектоникалық құрлымдарға және жер бедерінің қандай түріне жатады?

5-ші топ Қазақстанның қай жерінде кенді емес пқ (асбест, фосфорит, тұз) өндіреді? Олар қандай тектоникалық құрлымдарға және жер бедерінің қандай түріне жатады?

6-ші топ Қазақстанның қай жерінде кенді емес пқ (құрылыс)өндіреді? Олар қандай тектоникалық құрлымдарға және жер бедерінің қандай түріне жатады?

VI. Бекіту: 6.1. кестені толтыр. Ірі кен орындарын ата

VII. Үй тапсырмасын беру: 19п. Мазмұндау, ірі кен орындарды және шартты белгілерді жаттау, кесте

Пайдалы қазба түрі, қоры	Дүние жүзі бойынша алатын орны	ТМД бойынша алатын орны
вольфрам	1
Хромит пен фосфор	2
марганец	3
молибден	4
темір	8	3
алтын	6	3

3 топқа бөлу

Пайдалы қазба түрі, қоры	Ірі кен орындары	маңызы
Көмір, 162млрд т

IV. Тірек білімдерін өзекті ету

4.1. пайда болуы бойынша қандай тау жыныстарды білеміз?

шөгінді жыныс-құрылы	Магмалық Ж	метаморфтық
құм, саз, бор, әктас, гипс, тұз, мұнай мен тас көмір, боксит, фосфорит, темір, марганец, ұлутас	гранит, базальт, жанартаулық туф, диорит, андезит, базальт, обсидиан, пемза, диабаз	Мәрмәр, кварцит, кристалды тақтатас,гнейс

Пайдалы қазбалар дегеніміз не? кен орны дегеніміз не?

пайдалы қазбалардың қандай топтарын білесін?

Өндіру барысында метал алатын тау жыныстар мен минералды кенді пайдалы қазба д.а

Өндіру барысында метал алмайтын тау жыныстар мен минералды кенді емес пайдалы қазба д.а.

Бұл пайдалы қазбалардың әрқайсысын қайдан іздейміз?

Шогінді (суық)

Магмалық (ыстық)

Метаморфтық (ыстық)

Жаңғыш, тек қана кендер ішінен: темір, мыс, алюминий, марганец, алтын кездеседі

Кенді, кенді емес

V.жаңа материалды меңгеру

5.1. 19п. Оқу –Қ-ның пайдалы қазбаларына жалпы сипаттама беру

VI. Бекіту: 6.1. кестені толтыр. Ірі кен орындарын ата

VII. Үй тапсырмасын беру: 19п. Мазмұндау, ірі кен орындарды және шартты белгілерді жаттау, кесте

Пайдалы қазба түрі, қоры	Дүние жүзі бойынша алатын орны	ТМД бойынша алатын орны
вольфрам	1
Хромит пен фосфор	2
марганец	3
молибден	4
темір	8	3
алтын	6	3

Сабақ: №19

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §19. Қазақстанның климаты. Климат қалыптастырушы факторлар,

Күн радиациясы

I. Оқу модулінің құрылымымен танысу

II. Мақсат мен міндеттерді анықтау

- Қазақстан климатының ерекшеліктерін ашу, Климат құрушы факторлар. Күн радиациясы, атмосфераның алмасуы, халықтың шаруашылық өміріне, табиғатқа климаттың әсерімен танысу

- Объектілер мен құбылыстарды топтастыра білуге жетілдіру, ерекшеліктерін айқындап, салыстыру, қорытынды жасау.

Оқушылар білуге міндетті:

- Климат қалыптастырушы факторларды

- Қазақстан территориясында температура мен жауын-шашынның таралуын

- Желдің және атмосфера алмасуының қалыптасу жағдай және территорияның ылғалдануы

- Климаттың халықтың шаруашылық өміріне, табиғатқа әсерін таныстыру

III. Оқушылар жасай алу керек:

1. материал мазмұнында бағдарлау

2. негізгісін ашу

3. оқу міндеттерін шешу үшін қажетті картаны дұрыс таңдау, картаны оқу.

4. себеп-салдарын анықтау

5. карта бойынша табиғат құбылыстарына қысқаша сипаттама беру, айырмашылықтарын түсіндіру

IV. Жаңа материалды меңгеру

4.1. Лекция, тақырыпты қысқаша баяндау

4.2. Тірек-сызбаны салып, белгіленген мәтінге түсінік беру

4.3. Өзара бағалау түрінде сұрақтар және құрлымдық элементтер бойынша тақырыпты талқылау.

4.4 Өзара бағалаудың сұрақтары

1 сабақтың сұрақтары

1. Жергілікті жердің климатына әсер ететін қандай себептер бар? Климат қалыптастырушы фактор деген не, оларды қалай топтауға болады?

2. Жер бетінің жылынуы неге байланысты?

3. Күн радиациясы деген не?

4. Неге атмосфера үнемі қозғалыста болады?

5. Қазақстан территориясы қандай климаттық белдеуде орналасты?

6. Қазақстан Респуликасы территориясында қандай ауа массалары қалыптасады?

7. Атмосфералық қысым неге тәуелді?

8. Жоғарғы және төменгі қысым облыстары қалай аталады

9. Жауын-шашын неге түседі, ол үшін қандай жағдайлар болу керек?

10. Жергілікті желдерді ата?

11. ҚР территориясында жауын-шашын және температура қалай таралған?

12. Ылғалдану коэфициенті деген не?

13. Климатты білу және оқу не үшін керек?

V. Оқыған материалды бекіту

5.1. Мұғалімнің сұрақ бойынша меңгерілуін іріктеп тексеруі

VI. Үй тапсырмасы п. 20, лекцияны оқу, 83 бет 2тапс

Лекция Климат

1. Климаттың қалыптасу жағдайын анықтау үшін оның себебін анықтау керек

ғарыштық

Климат қалыптастырушы факторлар

ғаламшарлық

Күн радиациясының деңгейі (Дж/м2/сек)

географиялық

Ауа массаларының алмасуы

Географиялық ендік

Жердің төсеніш беті

Материтер мұхиттар әсері

Географиялық орнына байланысты жылу мөлшері түседі. Күннен шығатын сәулелі энергия -

Күн радиациясы деп аталады. Жер беті жұтылған радиация арқылы жылынады.

1 сурет

2 сурет. Қар Күн радиациясының 85%, құм -30%, ал су 5% шағылыстырады.

2. Атмосфера әрқашан қозғалыста болады. Жылы ауа ылғалға қанығады және жоғары көтеріледі, ал суық төмен түседі. Құрлық бетінде жылы немесе суық құрғақ ауа массасы қалыптасады, ал теңіздер мен мұхиттар бетінде суық пен ыстықты жұмсартатын ылғалды ауа массасы қалыптасады.

Ауа массасы бір-бірінен ең біріншіден температура арқылы айрықшаланады. Температура биіктеген сайын төмендейді. Яғни, ауа жоғарыдан жылынбайды. Ауаның жылыту көзі күн радиациясы емес, Жер беті табылады. Ал жер бетінің жылынуы неге байланысты ?

Жер беті арқылы жылынған ауа кеңейіп жылынады, өзімен бірге жылуды жоғары көтереді. Бұны конвекция деп атайды (тасу)

Табиғатта осыған қарсы үрдіс те болады. Жер беті ауаны суытады, бұндай жағдайда ауаның төмен түсуі байқалады.

3. Қазақстан территориясында қоңыржай континенталды ауа массасы басым немесе Атлант мұхитынан қоңыржай теңіздік ауа массасы келеді. Солтүстіктен континенталды арктикалық, ал оңтүстіктен – континенталды тропикалық ауа массасы келеді.

Стрелка: вниз: Континенттік
Арктикалық
ауа массасы Стрелка: вниз: конт.
қоңыржай
ауа теңіздік қоңыржай ауа

3 сурет

4. Тұрақты және жергілікті желдердің, ауа массаларының қозғалысына қалыптасуына , жауын-шашынның түсуіне атмосфералық қысым әсер етеді. Қысым жергілікті жердің биіктігіне байланысты, әрбір 1000м сайын қысым 100мм немесе температураға байланысты, себебі суық ауа ауыр (сығылып, төмен түседі), ал жылы ауа жеңіл, кеңеіп жоғары көтеріледі.

5. Екі түрлі қасиеті бар ауа массалары соқтығысқанда жылы және суық фронт қалыптасады. Ені ондаған км, ұзындығы жүздеген км алады. Бұл ауа массаларының шекаралары ешқашан тік болмайды, олар толқын тәрізді Жылы фронттың келу үрдісі баяу, созынқы ақжауынмен, қыста-қармен жүреді. Суық фронт келгенде құбылыстар тез болады, жазда найзағайлатқан жаңбыр, бұршақ, қыста боран, күшті желдер.

Атмосфералық фронт—екі түрлі қасиеттері бар ауа массаларының соқтығысқан жолағы

ЖА- жылы фронт Т- төмен қысым

СА – суық фронт Ж- жоғарғы қысым

Суық фронт

Жылы фронт

1. Суық ауа жылы ауа орналасқан облысқа енгенде пайда болады

2. Жылы ауаны жоғары ығыстырып танап кіреді

3. Ауа райы күрт өзгереді. Жазда найзағайлатқан жаңбыр, бұршақ, қыста боран, күшті желдер.

4. Фронт өткеннен кейін ауа райы суытады

1. Жылы фронт келгенде суық ауа шекарасында ылғалға қаныққан жылы ауа, біртіндеп баяу жоғары көтеріледі

2. Жылы ауа аймағында төменгі қысым мен бұлттар пайда болады

3. ауа райы біртіндеп өзгереді. Бұлттар біртіндеп төмен түседі, жазда сөзылған ақ жауындар, ал қыста қар, баяу желдер болады

4. Фронт өткеннен кейін – біртіндеп жылы, ашық ауа райы қалыптасады

Қазақстан территориясында арктикалық және қоңыржай ауа массаларының соқтығусуынан арктикалық фронт қалыптасады, ал қоңыржай мен тропикалық а.м.-қоңыржай фронт қалыптасады.

6. Жоғарғы қысымы бар облысты антициклон, ал төменгі- циклон д.а. Циклон грек тілінен аударғанда айналу дегенді білдіреді

ЦИКЛОН—бұл ортасында төмен қысымы бар атмосфералық құйын

5 сурет

Циклон қалай пайда болады? Фронттан бөлініп, суық ауаның ішінде төменгі қысым қалыптасады. Оның диаметрі 2000-3000км,ал биіктігі 20км. Циклонның жылы әрі жеңіл ауасы жан-жағынан суық ауамен қысылып біртіндеп жоғары көтеріледі. Биікте ол суып ылғалдан босайды. Суық ауа оның орнын басып циклон жоғалады.

6 сурет

Циклон ортасында қандай қысым?

Циклонда ауаның айналым қозғалыстары қалай жүзеге асады?

Циклон ортасында тік бағытта ауа қалай қозғалады?

Циклонмен қандай ауа райы байланысты?

Антициклон ортасында қандай қысым қалаыптасады?

Антицилонда ауаның сыртқа тебетін қозғалыстары немен байланысты?

Антициклон ортасында тік бағытта ауа қалай қозғалады?

Антициклонмен қандай ауа райы байланысты?

Циклондар	Антициклондар
Ортасында төмен қысымы бар атмосфералық құйын	Ортасында жоғары қысымы бар атмосфералық құйын
Ауаның қозғалыстары шетінен ортасына қарай, сағат тіліне қарсы	Ауаның сыртқа тебетін қозғалыстары жоғарғы атм. қысыммен байланысты, сағат тіліне бағыттас
Ортасында - ауаның қозғалыстары өрлеген	Ортасында — ауаның қозғалыстары төмендеген,
Ауа райы құбылмалы, желді, бұлынғыр және жауын-шашын әкеледі, жазда ыстықты, қыста суықты басады.	Құрғақ ашық жазда ыстық, қыста аязды, көктем күзде үсіктер

7. Жыл бойы Қазақстанда батыс ауа массасының тасымалы басым болады, бірақ жергілікті желдер де болады. Олардың бағыттары жер беті жамылғысының әртүрлі жылуына, әртүрлі атмосфералық қысымның қалыптасуына, рельеф түріне, жоталардың бағыттарына байланысты. Ебі, Сайқан, Шілік, Арыстанды-қарабас, Мұғалжар.

8. Температураның таралуы географиялық ендікке, жергілікті жердің биіктігіне (әрбір 1000м сайын темп. 6гр.С төмендейді), рельеф формаларына (тұйық қазаншұқырларда суық ауа тұнып тұрады), суық немесе жылы а.м-дың өтуіне кедергі болатын тау жоталардың орналасуына байланысты. Ең суық ай-қаңтар, жылы –шілде.

Көрсеткіштер	солтүстік	оңтүстік
Орташа жылдық температура	+0,4грС	+13,7гр.С
Қаңтар айының орташа температурасы	-19	-1,5
Шілде айының орташа температурасы	+19	+28,30

Ең төменгі темпер. Солт-шығыста -54грС Атбасарда-57грС

9. Жауын-шашынның таралуы Қ.территориясында солтүстіктен оңтүстікке, батыстан шығысқа қарай бірдей емес. Таулы аудандар әсіресе жел жақ беткейлерінде жазыққа қарағанда көп түседі. Жазда қысқы мезгілге қарағанда ж-шашын көптеу түседі. Ең көп шілдеде түседі. Жазықты аласа таулы аудандарда солтүстіктен оңт-ке, батыстан-шығысқа қарай ж-шашын азаяды. Бірақ Алтайда жылына 1600мм -ең көп ж-шашын түседі.(бұлттар тауға тіреледі) Қыста қар жамылғысының биіктігі солтүстіктен оңтүстікке қарай азаяды, ал тауда көбееді.

10. Қ. тер-ғы ылғалдану жауын-шашынға ғана емес сонымен қоса булануға байланысты. Булану-белгілі температурада буланатын судың мөлшері. Булану солтүстіктен оңтүстікке қарай өседі. К=ж/б

К> 1 болса, ылғалдану артық(батпақ пайда болады)

К= 1 болса, ылғалдану жеткілікті

К<1 болса, ылғалдану жеткіліксіз (құрғақ)

11. Климат өсімдіктер мен жануарлар өміріне, топырақтың түзілуіне, ішкі сулардың пайда болуына, адамның шаруашылық әрекетіне, оның ішінде ауыл шаруашылығына көп әсер етеді.

Сабақ: №20

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §20. Күн радиациясы. Атмосфераның алмасуы

I. Ұйымдастыру

II. Мақсат мен міндеттерді анықтау

- Қазақстан климатының ерекшеліктерін ашу, Климат қалыптастырушы факторлар, Күн радиациясы, атмосфераның алмасуы,

Оқушылар білуге міндетті:

- Климат қалыптастырушы факторларды

Оқушылар жасай алу керек:

1. материал мазмұнында бағдарлау

2. негізгісін ашу

3. оқу міндеттерін шешу үшін қажетті картаны дұрыс таңдау, картаны оқу, сурет, сызбаларды дұрыс қолдана білу.

4. себеп-салдарын анықтау

5. табиғат құбылыстарына қысқаша сипаттама беру

«Күн радиациясы. Атмосфераның алмасуы» тақырыптары бойынша тапсырмалар

III деңгей

1. Атмосфераның алмасуы деген не?

2. Күн радиациясы деген не?

3. Жамылғы бет деген не?

4. Атмосфералық фронт деген не?

II деңгей

1. Жиынтық радиация деген не және жер бетін қандай радиация жылытады? _____________________________________________________________________________________Кестені толтыр

Көрсеткіштер	солтүстік	оңтүстік
1. Күн сәулесінің түсу ұзақтығы
2. ашық күндер саны
3. бұлтты күндер саны
4. жиынтық радиация

Қорытынды: жер бетінің жылынуы неге байланысты?

I деңгей

1. Лекцияның суреттерін пайдаланып жер беті қалай жылынатынын сипатта, жер бетінінің жылынуына әсер ететін факторлар жөнінде қорытынды жаса.

2. Лекцияның суреттерін пайдаланып Қазақстан территорисындағы ауа масаларының алмасуын сипатта, олар жазда және қыста қандай ауа райыны әкеледі? Неге Қазақстан территориясына теңіздік арктикалық және тропикалық ауа массалары келмейді?

3. Сөз тіркестерден суық және жылы фронттардың бірізділік барысының логикалық тізбегін құра (суретті пайдалан)

Жылы фронт	д/ж	Суық фронт	д/ж
1. жылы, ашық ауа райы қалыптасады		1. ылғалға қаныққан жылы ауа жоғарыға тез көтеріліп бұлт түзеді.
2.Жылы ауа аймағында төменгі қысым мен бұлттар пайда болады		2.Сосын суық ашық ауа райы орнығады
3.Жылы фронт келгенде суық ауа шекарасында ылғалға қаныққан жылы ауа, біртіндеп жоғары көтеріледі.		3.Жазда найзағайлатқан жаңбыр, бұршақ, қыста боран.
4. бұлттар біртіндеп төмен түседі, жазда сөзылған ақ жауындар, ал қыста қар, баяу желдер болады		4.Бұлттар күрт жоғары көтеріліп немесе төмен түседі, ұйтқы желдер
		5. ауыр ауа жер бетінің төмен жағында үйкелеседі, қысым күрт өзгереді (біресе көтеріліп, біресе түседі)

Ағынды бақылау «Климат»

1 нұсқа

1. Күн радиациясы деген не?

2. Географиялық климат қалыптастырушы факторларды ата

3. Күздк және көктемде үсік әкелетін ауа массасы қалай аталады?

4. Қандай ауа массалары жазда ыстықты басады, ал қыста аязды жұмсартады?

5. Тура радиация деген не?

6. Жер бетін қандай радиация жылытады?

7. Неге қар нашар жылынады?

8. Қазақстан қандай климаттық белдеуде орналасты?

2 нұсқа

1. Атмосфераның алмасуы деген не?

2. Ғарыштық және ғаламшарлық климат қалыптастырушы факторларды ата

3. Жазда қуаншылық, ал қыста (оттепели)-жылу әкелетін ауа массалары қалай аталады?

4. Теңіздік ауа массалары қандай мұхиттан келеді?

5. Шашыранды радиация деген не?

6. Жиынтық радиация деген не?

7. Неге құм жақсы қызады?

8. Қай мұхиттан Қазақстан территориясына ауа массалары келмейді?

Сабақ: №21

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §21. Ауаның қысымы және желдер

Мақсат пен міндеттерді анықтау

Қазақстан территориясындағы атмосфералық қысым мен желдердің таралу ерекшеліктерін анықтау, оқыған материалды жүйелеу қабілеттерін дамыту, салыстыру, қорытынды жасау

«Ауаның қысымы және желдер» тақырыбына тапсырмалар

III деңгей. 1. Жел дегеніміз не?

2. Қазақстан территориясында тауда және жазықта қысым қалай таралған?

3. Қазақстан территориясында қыста және жазда қысым қалай таралған?

4. Тұрақты желдер қай бағытта соғады?

5. Воейков білігі деген не?

6. 86беттегі «жергілікті желдер» мәтінін оқы.

7. Циклон антициклон қалыптасу суретін салып ал.

II деңгей

1. «Суық және жылы фронттар» суретін талда және табиғат құбылыстардың логикалық бірізділігін құра. _________

2. Желдің күші неге байланысты _____________________________________

3. 84беттегі, 82бет арктикалық ауа массасы мәтіндерді алдын ала оқып және «циклон мен антициклон» суреттерін талдап кестені толтыр

циклон

антициклон

1.суыққа жылы ауа массаларының кіргенде пайда болады

2.ауаның иірімді қозғалыстары төмен атмосфералық қысыммен байланысты

3.ауаның қозғалыстары өрлеген, сағат тіліне қарсы

4.өте қозғалмалы, бұлынғыр және желді ауа райыны әкеледі, жазда ыстықты және қыста суықты басады.

Бағалау: жартысы-«3», 3сұрақ-«4», толық –«5»

4. Кескін картаға Қазақстан территориясында желдің таралуымен байланысты географиялық объектілерді белгіле, желдің бағытын көрсетіп аттарын жазып қой

Iдеңгей

1.Қазақстанда желдің таралуында қандай заңдылықтарды байқауға болады, жауабында дәйекте_______________________________________________________________________________3.Желдердің қандай зияндылықтары немесе пайдасы бар, жауабынды дәйекте, желдің күшін қалай пайдалануға болады?

Iдеңгей

Суық және жылы фронттардың жүру барысының логикалық тізбегін құра (суретті пайдалан)

Жылы фронт	д/ж	Суық фронт	д/ж
1. жылы, ашық ауа райы қалыптасады	4	1. ылғалға қаныққан жылы ауа жоғарыға тез көтеріліп бұлт түзеді.	1
2.Жылы ауа аймағында төменгі қысым мен бұлттар пайда болады	2	2.Сосын суық ашық ауа райы орнығады	5
3.Жылы фронт келгенде суық ауа шекарасында ылғалға қаныққан жылы ауа, біртіндеп жоғары көтеріледі.	1	3.Жазда найзағайлатқан жаңбыр, бұршақ, қыста боран.	4
4. бұлттар біртіндеп төмен түседі, жазда сөзылған ақ жауындар, ал қыста қар, баяу желдер болады	3	4.Бұлттар күрт жоғары көтеріліп немесе төмен түседі, ұйтқы желдер	3
		5. ауыр ауа жер бетінің төмен жағында үйкелеседі, қысым күрт өзгереді (біресе көтеріліп, біресе түседі)	2

Дұрыс жауап: жартысы-«3», 7-8-«4», толық -5

Жылы фронт келгенде суық ауа шекарасында ылғалға қаныққан жылы ауа, біртіндеп жоғары көтеріледі.. Жылы ауа аймағында төменгі қысым мен бұлттар пайда болады, олар біртіндеп төмен түседі, жазда сөзылған ақ жауындар, ал қыста қар, баяу желдер болады. Сосын жылы, ашық ауа райы қалыптасады

Суық фронт келгенде ылғалға қаныққан жылы ауа жоғарыға тез көтеріліп бұлт түзеді. Ауыр ауа жер бетінің төмен жағында үйкелеседі, қысым күрт өзгереді (біресе көтеріліп, біресе түседі). Бұлттар күрт жоғары көтеріліп немесе төмен түседі, ұйтқы желдер. Жазда найзағайлатқан жаңбыр, бұршақ, қыста боран. Сосын суық ашық ауа райы орнығады

2.Қазақстанда желдің таралуында қандай заңдылықтарды байқауға болады, жауабында дәйекте

3.Желдердің қандай зияндылықтары немесе пайдасы бар, жауабынды дәйекте, желдің күшін қалай пайдалануға болады?

Бекіту:

1. кітап бойынша карточка-тапсырмалармен жұмыс жасау

2. жеке-топтық жұмыс:

-әлсіз оқушылар жұппен 3-2 деңгейлі тапсырмалармен жұмыс жасайды

- 2деңгейлі тапсырманы жеке, ал 3 деңгейліні топпен

Тау аңғарлық желдер неге пайда болады?

6 қатар топпен олар Кескін картаға Қазақстан территориясында желдердің таралуымен байланысты географиялық объектілерді, олардың бағытын белгіле және аттарын жаз.

Тексеру: мұғалім іріктеу арқылы білімдерін тексереді

Үй тапсырмасы: 22п. Оқу, негізгісін дәптер мен кітаптан жаттау, атлас пен к/к әкелу

Бағалау

(1..Қазақстанда желдің таралуында қандай заңдылықтарды байқауға болады, жауабында дәйекте

2.Желдердің қандай зияндылықтары немесе пайдасы бар, жауабынды дәйекте, желдің күшін қалай пайдалануға болады

3.Кескін картаға Қазақстан территориясында желдердің таралуымен байланысты географиялық объектілерді, олардың бағытын белгіле және аттарын жаз.

4.Желдің күші неге байланысты )

III деңгей

Кестені толтыр

Көрсеткіштер	солтүстік	оңтүстік
1. Күн сәулесінің түсу ұзақтығы
2. ашық күндер саны
3. бұлтты күндер саны
4. жиынтық радиация

Қорытынды: Жер бетінің жылынуы неге байланысты?

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1 нұсқа II деңгей оқушының аты-жөні _______________________________________

84беттегі, 82бет арктикалық ауа массасы мәтіндерді алдын ала оқып және циклон мен антициклон суреттерін талдап кестені толтыр

циклон

антициклон

1.суыққа жылы ауа массаларының кіргенде пайда болады

2.ауаның иірімді қозғалыстары төмен атмосфералық қысыммен байланысты

3.ауаның қозғалыстары өрлеген, сағат тіліне қарсы

4.өте қозғалмалы, бұлынғыр және желді ауа райыны әкеледі, жазда ыстықты және қыста суықты басады.

1 нұсқа II деңгей оқушының аты-жөні _______________________________________

циклон

антициклон

1.суыққа жылы ауа массаларының кіргенде пайда болады

2.ауаның иірімді қозғалыстары төмен атмосфералық қысыммен байланысты

3.ауаның қозғалыстары өрлеген, сағат тіліне қарсы

4.өте қозғалмалы, бұлынғыр және желді ауа райыны әкеледі, жазда ыстықты және қыста суықты басады.

2 нұсқа II деңгей оқушының аты-жөні _______________________________________

Суық және жылы фронттардың жүру барысының логикалық тізбегін құра (суретті пайдалан)

Жылы фронт	д/ж	Суық фронт	д/ж
1. жылы, ашық ауа райы қалыптасады		1. ылғалға қаныққан жылы ауа жоғарыға тез көтеріліп бұлт түзеді.
2.Жылы ауа аймағында төменгі қысым мен бұлттар пайда болады		2.Сосын суық ашық ауа райы орнығады
3.Жылы фронт келгенде суық ауа шекарасында ылғалға қаныққан жылы ауа, біртіндеп жоғары көтеріледі.		3.Жазда найзағайлатқан жаңбыр, бұршақ, қыста боран.
4. бұлттар біртіндеп төмен түседі, жазда сөзылған ақ жауындар, ал қыста қар, баяу желдер болады		4.Бұлттар күрт жоғары көтеріліп немесе төмен түседі, ұйтқы желдер
		5. ауыр ауа жер бетінің төмен жағында үйкелеседі, қысым күрт өзгереді (біресе көтеріліп, біресе түседі)

2 нұсқа II деңгей оқушының аты-жөні _______________________________________

Суық және жылы фронттардың жүру барысының логикалық тізбегін құра (суретті пайдалан)

Жылы фронт	д/ж	Суық фронт	д/ж
1. жылы, ашық ауа райы қалыптасады		1. ылғалға қаныққан жылы ауа жоғарыға тез көтеріліп бұлт түзеді.
2.Жылы ауа аймағында төменгі қысым мен бұлттар пайда болады		2.Сосын суық ашық ауа райы орнығады
3.Жылы фронт келгенде суық ауа шекарасында ылғалға қаныққан жылы ауа, біртіндеп жоғары көтеріледі.		3.Жазда найзағайлатқан жаңбыр, бұршақ, қыста боран.
4. бұлттар біртіндеп төмен түседі, жазда сөзылған ақ жауындар, ал қыста қар, баяу желдер болады		4.Бұлттар күрт жоғары көтеріліп немесе төмен түседі, ұйтқы желдер
		5. ауыр ауа жер бетінің төмен жағында үйкелеседі, қысым күрт өзгереді (біресе көтеріліп, біресе түседі)

Циклон мен антициклон Бағалау: жартысы-«3», 3сұрақ-«4», толық –«5»

Дұрыс жауап 1. жылыға суық ауа массаларының кіргенде п.б.

2. ауаның сыртқа тебетін қозғалыстары жоғарғы атм. қысыммен байланысты

3. ауаның қозғалыстары төмендеген, сағат тіліне бағыттас

4. құрғақ ашық жазда ыстық, қыста аязды, көктем күзде үсіктер

Фронттар Дұрыс жауап: жартысы-«3», 7-«4», толық немесе 8 дұрыс болса –«5»

Климат

1 нұсқа

1. Күн радиациясы деген не?

2. географиялық климат қалыптастырушы факторларды ата

3. күздк және көктемде үсік әкелетін ауа массасы қалай аталады?

4. қанадай ауа массалары жазда ыстықты басады, ал қыста аязды жұмсартады?

5. тура радиация деген не?

6. жер бетін қандай радиация жылытады?

7. неге қар нашар жылынады?

8. Қазақстан қандай климаттық белдеуде орналасты?

2 нұсқа

1. атмосфераның алмасуы деген не?

2. ғарыштық және ғаламшарлық климат қалыптастырушы факторларды ата

3. жазда қуаншылық, ал қыста жылу әкелетін ауа массалары қалай аталады?

4. теңіздік ауа массалары қандай мұхиттан келеді?

5. шашыранды радиация деген не?

6. жиынтық радиация деген не?

7. неге құм жақсы қызады?

8. Қай мұхиттан Қазақстан территориясына ауа массалары келмейді?

Сабақ: №22

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §22. Қазақстан аумағында ауа температурасының таралуы

Мақсаттары

I. Қазақстан аумағында ауа температурасының таралу ерекшеліктерін түсіндіру

II. әр түрлі күрделік бойынша сұрақтарға жауап беру, маусым және биіктік бойынша температураның таралу заңдылықтары туралы білімдерін тереңдету,

III. коммуникативті дағдылар мен жауапкершілікті тәрбиелеу

Оқыту құралы: оқулық, қантар және шілде орташа температураларының карталары

Ұймдастыру:

үй тапсырмасын сұрау: 1.Ауаның қысымы мен температурасының арасында қандай байланыс бар?

87бет 2тапс.

3. 87бет 3тапс.

4.Жел деген не? Қазақстанда желдің таралуында қандай заңдылықтарды байқауға болады, жауабында дәйекте, Желдің күші неге байланысты

5.Желдердің қандай зияндылықтары немесе пайдасы бар, жауабынды дәйекте, желдің күшін қалай пайдалануға болады

6.Кескін картаға Қазақстан территориясында желдердің таралуымен байланысты географиялық объектілерді, олардың бағытын белгіле және аттарын жаз.

Жаңа тақырып:

Көлемінің үлкендігіне, жер бедерінің әртүрлілігіне байланысты температураның таралуы әркелкі. Жазық, аласа таулы бөлікте жылдық және айлық орта температура солтүстіктен оңтүстік бағытқа қарай өзгерсе(оқулықтағы 89бет карта), биік таулы аймақтарда биікке көтерілген сайын өзгереді.

Оқушыларға тапсырмаларды оқу.

III. деңгей

1. Қазақстан территориясында қай ай ең жылы, ал қай ай ең суық?

2. Қазақстан жазықтарында ауа температурасының өзгеруі кестесін толтыр:

Көрсеткіштер	солтүстік	оңтүстік
Орташа жылдық температура	+0,4грС	+13,7гр.С
Қаңтар айының орташа температурасы	-19	-1,5
Шілде айының орташа температурасы	+19	+28,30

3.Қазақстан территориясында қыста және жазда қысым қалай таралады? Сібір антициклоны басым, ауаның төменгі қабатында теріс температуралы жоғарғы қысым орнайды. Жазда жылы ауаға байланысты қысымның төмен болатыны байқалады.

4.Қазақстанның ең суық жері қай жерде орналасты? Оның температурасы қанша? Атбасар - -57гр.С

5.Тауда орташа жылдық температура қалай өзгереді? Неге? Қыста биіктеген сайын тауда температура көтеріледі(суық ауа төменде, күн сәулелері алдымен жер бетін қыздырады, содан кейін барып жылу ауаға таралады), жазда төмендейді (тау беткейлеріне түсетін жарық мөлшерінің әр түрлілігіне байланысты)

II деңгей 1. температураның ауытқуы деген не, оның шамасы нені білдіреді? (Ауытқу айырмашылығы)

2. Қазақстан жазығындағы ауа температурасының қаңтар айындағы өзгеруін кесте түрінде жазып, кескін картаға белгіле.

Көрсеткіштер	солтүстік	оңтүстік
Қаңтар айының орташа температурасы	-19	-1,5
Ең төмен температура	-57	-30
Ауа температурасы ның жылынуы	+5	+10

3. Температура инверсиясы деген не? (-бұзылу, күрт өзгеру)

4.жаз айының орташа тәулік амплитудасын есептеп шығар, егер күндіз ауаның температурасы +32гр., ал түнде +18гр. (14гр)

5. Еегер жазда тау етегіндегі ауа температурасы +28гр.С болса, 2500м тау биіктігіндегі температура қанша болады? (әрбір 100м биікке көтерілген сайын 0,6гр.С төмендейді. 1000метрде 6гр бар, 2000-12гр 500м-2,5гр =14,5 Ж:28-14,5=+13,5гр.С

I деңгей

1. Наурыз бен қыркүйек айларында күн сәулелерінің түсу бұрышы бірдей дерлік, яғни күн радиацияның мөлшері де ұқсас болады, бірақ қыркүйекте наурызға қарағанда біршама жылы. Оны немен түсіндіруге болады?

2. Неге қыста республикада құрғақ, ашық аязды күндер басым?

3. тәулік ішіндегі ең төмен температура неліктен түн ортасында емес, Күн шығар алдындағы уақытқа тура келеді?

Бекіту:

1.Оқулық бойынша карточка-тапсырмалармен жұмыс жасау

3. жеке-топтық жұмыс:

-әлсіз оқушылар жұппен 3-2 деңгейлі тапсырмалармен жұмыс жасайды

- 2деңгейлі тапсырманы жеке, ал 3 деңгейліні жұппенпен

Мәтінмен дәлелдеу, өз сөзімен толықтыру:

Жер бетінде температураның жылдық өзгерісіне қандай факторлар әсер етеді?

Бір тәулік ішінде температура қандай себептерге байланысты өзгереді?

Биіктеген сайын температура қалай өзгереді?

Тексеру: мұғалім іріктеу арқылы білімдерін тексереді

Үй тапсырмасы: 23п. 91бет 1-6 сұрақтар

Бағалау

Сабақ: №23

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §23. Қазақстан аумағында атмосфералық жауын-шашынның таралуы

Мақсаттары

I. Қазақстан аумағында ылғалдылықтың маусым бойынша таралу заңдылықтары туралы білімдерін тереңдету. Ылғалдану коэфициенті туралы ұғым қалыптастыру.

II. Қазақстан аумағында ылғалдылықтың маусым бойынша таралу заңдылықтары туралы білімдерін жүйелеу және тереңдету. Ылғалданудың табиғат зоналарының таралуындағы рөлін көрсету. Жауын-шашын мен температураның өзгеру графиктеріне сипаттама беруге және ылғалдану коэфициенттерін есептеу іскерліктерін қалыптастыру. Әр түрлі күрделік бойынша сұрақтарға жауап беру, маусым және биіктік бойынша температураның таралу заңдылықтары туралы білімдерін тереңдету,

III. коммуникативті дағдылар мен жауапкершілікті тәрбиелеу

Оқыту құралы: оқулық, атластың жауын-шашын картасы

Ұймдастыру:

Жаңа тақырып:

Тірек білімдерін өзекті ету:

Қазақстан аумағында ауа температурасы неге әркелкі таралған?

Ал осы жауын-шашынның таралуына әсер ете ма? Бұл ауаның қозғалысын тудырады, яғни циклон мен антициклондар, оларда белгілі бір ауа райы қалыптасады.

Карточка №1

п. 24 оқып, мына сұрақтараға жауап бер:

1. Қазақстан территориясында жауын-шашын неге аз? Мұхиттардан қашық жатуы

2. Солтүстіктен оңтүстікке және батыстан шығысқа қарай жүрген сайын қар жамылғысының биіктігі нешеге тең? С-20-30см, о-10-15см,

3. Ылғалдану неге байланысты?(жауын-шашынмен булануға байланысты)

Карточка №2 п. 24 оқып, мына сұрақтараға жауап бер:

1.Қазақстан территориясындағы максималды және минималды орташа жылдық жауын-шашын мөлшері неге тең? 130мм-1600

2.Ылғалдану коэффициенті деген не, ол қандай факторларға байланысты? К=ж/б Егер жауын-шашынның жылдық мөлшері буланушылықпен шамалас болса , онда ы.к 1-ге тең болады.

Неге биік таулы олкелер жазық аудандарға қарағанда жауын-шашын мөлшерін неге көп алады?

Жел жақта 500мм-1600мм, көтерілген жылы ауа тау беткейлерінде суынып қаныққан ауаға айналады, конденсация-артық будың су тамшысына айналуы.

Карточка №3 п. 24 оқып, климаттық диаграммаларға қарап мына сұрақтараға жауап бер:

Қазақстан территориясының климаттық картасын, климаттық диаграммаларды қарап Қазақстанның әр бөліктерінде жауын-шашының түсу режимін анықта (қай жыл мезгілдерінде жауын-шашын басым

түседі)

Қазақстанның жазықты-аласа таулы аймақтарында жауын-шашын мөлшері қалай өзгереді? Солт. оңт-ке қарай кемиді.с-400мм, орт-275мм, оңт-130мм. Батыстан шығысқа қарай кемиді б-374мм, ш-200мм

3. Жауын-шашынның таралу картасынан жауын-шашынның батыстан шығысқа қарай қалай таралатынын анықтаңдар. Өз ойыңды дәлелде: Қазақстан аумағына жауын-шашын негізінен батыстан келеді. Ал картадан шығыс аймақтарға жауын-шашынның көп түсетінін көруге болады, оның себебін түсіндіріңдер.

Карточка №4 п. 24 оқып, мына сұрақтараға жауап бер:

Республика территориясында қар жамылғысының жату ұзақтығы қанша? Солт-те-125-165күн, оңт-40-60күн, тауда-230күн

Петропавл, Қарағанды, Өскемен, Қызылорда қалаларындағы ылғалдану коэфициентін анықта? (93бет карта)

Неге шөлді аймақтарда жауын-шашын жылдың суық мезгілінде түседі? Циклондық әрекеттерге байланысты

Бекіту: 95бет. 1сұрақ, 96бет. 4сұрақ

Республика жерінің ылғалдылығы неге байланысты? (ж-ш, булану)

Үйге:

Әр мәтінге кілт сөз дайындап келесі сабақ соған сүйеніп тақырыпты мазмұндайды.

Осы тақырыпқа байланысты тақпақ шығару немесе біреудің сипаттау әңгімесін табу

Бағалау

Сабақ: №24

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §24. Климаттың адам өмірі мен оның шаруашылық

әрекетіне тигізетін әсері. Агроклиматтық қорлар

Мақсаттары

I. Қазақстан аумағында ауыл шаруашылығына қауіпті атмосфералық құбылыстар, Агроклиматтық қорлардың таралуы туралы білімдерін тереңдету.

II. Қазақстан аумағында Агроклиматтық қорлардың таралуы таралу заңдылықтары туралы білімдерін жүйелеу және тереңдету. Әр түрлі күрделік бойынша сұрақтарға жауап беру

III. коммуникативті дағдылар мен жауапкершілікті тәрбиелеу

Оқыту құралы: оқулық, атластың климаттық картасы

Ұймдастыру:

Жаңа тақырып:

Агро-Жер (топырақ)

Агроклиматтық ресурстар а/ш өнімінің өндірісін қамтамасыз ететін климаттың қасиеттері. Оларға мыналар жатады:

Орта тәуліктік темп.10гр жоғары кезеңнің ұзақтығы (вегетация кезеңінің ұзақтығы)

Осы кезендегі температура жиынтығы

Жылу мен ылғал мөлшерінің қатынасы (ылғалдану коэфициенті)

Қар жамылғысының қалындығы мен жату ұзақтығы

Тапсырмалар:

П.26. оқып кестені толтыр

Көрсеткіштер	солтүстік	Орталық	Оңтүстік
Жылу ресурстары	2000-2100	2400-2800	4300-4600
Вегетация кезеңі	130-135	150-160күн	180күн
Ауыл/ш мәдениеттері	Бидай, зығыр

Қорытынды ретінде мына сұраққа жауап бер: Республиканың оңтүстігінде қандай типті дақылдар өсіріледі, себебі?

2. Қазақтанның ауыл шаруашылығына қандай қауіпті, қолайсыз атмосфералық құбылыстар бар? Сызба жаса (98бет 2сұрақ п.25)

3. П. 25 Қуаншылық, аңызақ, шаңды дауыл қандай жағдайда пайда болады? ауыл шаруашылығына қандай зиян келтіреді?

4. Күздік бидайды қазақстанның қай жерлерінде өсіреді, неге?

2. Өздерің тұратын жерлерде қандай қауіпті атмосфералық құбылыстар кездеседі?

3. П. 25 Көктайғақ және үсік қандай жағдайда пайда болады? ауыл шаруашылығына қандай зиян келтіреді?

4. Күздік бидайды қазақстанның қай жерлерінде өсіреді, неге?

Бекіту: 98бет. 1сұрақ, 100бет 1сұрақ

Үйге: қар- адамның досы, қар адамның жауы тақырыпта дискуссияға дайындалу

Карточка №1

П.26. оқып кестені толтыр

Көрсеткіштер	солтүстік	Орталық	Оңтүстік
Жылу ресурстары
Вегетация кезеңі
Ауыл/ш мәдениеттері

3. П. 25 Қуаншылық, аңызақ, шаңды дауыл қандай жағдайда пайда болады? ауыл шаруашылығына қандай зиян келтіреді?

4. Күздік бидайды қазақстанның қай жерлерінде өсіреді, неге?

Карточка №2

П.26. оқып кестені толтыр

Көрсеткіштер	солтүстік	Орталық	Оңтүстік
Жылу ресурстары
Вегетация кезеңі
Ауыл/ш мәдениеттері

Қорытынды ретінде мына сұраққа жауап бер: Республиканың солтүстігінде қандай типті дақылдар өсіріледі, себебі?

2. Өздерің тұратын жерлерде қандай қауіпті атмосфералық құбылыстар кездеседі?

3. П. 25 Көктайғақ және үсік қандай жағдайда пайда болады? ауыл шаруашылығына қандай зиян келтіреді?

4. Күздік бидайды қазақстанның қай жерлерінде өсіреді, неге?

Ауа массасы

Олар бір-бірінен ең біріншіден температура арқылы айрықшаланады. Температура биіктеген сайын төмендейді. Яғни, ауа жоғарыдан жылынбайды. Ауаның жылыту көзі күн радиациясы емес, Жер беті табылады. Ал жер бетінің жылынуы неге байланысты ?

Табиғатта осыған қарсы үрдіс те болады. Жер беті ауаны суытады, бұндай жағдайда ауаның төмен түсуі байқалады.

Сонымен әртүрлі ауа массаларының қалыптасу себебі неде?

Атмосфералық фронт әртүрлі ауа массаларының шекарасындағы ауа массаларының алмасуы. Ені ондаған км, ұзындығы жүздеген км алады. Бұл ауа массаларының шекаралары ешқашан тік болмайды, олар толқын тәрізді

Жылы фронт	Суық фронт
Жылы фронт келгенде суық ауа шекарасында ылғалға қаныққан жылы ауа, біртіндеп жоғары көтеріледі.	ылғалға қаныққан жылы ауа жоғарыға тез көтеріліп бұлт түзеді.
Жылы ауа аймағында төменгі қысым мен бұлттар пайда болады	ауыр ауа жер бетінің төмен жағында үйкелеседі, қысым күрт өзгереді (біресе көтеріліп, біресе түседі)
бұлттар біртіндеп төмен түседі, жазда сөзылған ақ жауындар, ал қыста қар, баяу желдер болады	Бұлттар күрт жоғары көтеріліп немесе төмен түседі, ұйтқы желдер
жылы, ашық ауа райы қалыптасады	Жазда найзағайлатқан жаңбыр, бұршақ, қыста боран.
	Сосын суық ашық ауа райы орнығады

Циклон қалай пайда болады?

Фронттан бөлініп, суық ауаның ішінде төменгі қысым қалыптасады. Оның диаметрі 2000-3000км,ал биіктігі 20км. Циклонның жылы әрі жеңіл ауасы жан-жағынан суық ауамен қысылып біртіндеп жоғары көтеріледі. Биікте ол суып ылғалдан босайды. Суық ауа оның орнын басып циклон жоғалады.

циклон

антициклон

1.суыққа жылы ауа массаларының кіргенде пайда болады

2.ауаның иірімді қозғалыстары төмен атмосфералық қысыммен байланысты

3.ауаның қозғалыстары өрлеген, сағат тіліне қарсы

4.өте қозғалмалы, бұлынғыр және желді ауа райыны әкеледі, жазда ыстықты және қыста суықты басады.

1. жылыға суық ауа массаларының кіргенде п.б.

2. ауаның сыртқа тебетін қозғалыстары жоғарғы атм. қысыммен байланысты

3. ауаның қозғалыстары төмендеген, сағат тіліне бағыттас

4. құрғақ ашық жазда ыстық, қыста аязды, көктем күзде үсіктер

Антициклонмен байланысты табиғи апаттар-үсік,

циклонмен байланысты табиғи апаттар

Климаттың шұғыл континенталдық негізгі белгілерін ата

Антициклондағы ауа райы

Өзен жүйесі- ол барлық салаларымен қосылған басты өзен. Жайылма –өзен суының деңгейі көтерілген уақытта аңғардың су басатын жайпақ түбі

Су тасу-жыл сайын қайталанатын өзен суының көтерілуі.

Межень-төменгі деңгей-өзендегі судың ең төмен деңгейі.

Қазақстанның 85мың ірі және кіші өзендері

(өзен жүйесінің біркелкі орналаспауы)

Қазақстанның ішкі сулары

Өзен жүйесінің таралуы жасына, рельефіне, климатына байланысты.

Су шығыны-өзеннің су қимасынан бір секунд ішінде ағып өтетін су мөлшері.(мкуб/с). Жылдық ағын климатқа, булану мен рельефке байланысты. Q = Fмкв(аудан) х Vм/с(жылдамд.)

Өзеннің жылдық ағыны –жыл бойындағы ағып шыққан су шығыны.

Өзен құламасы -өзен басы мен сағасы арасындағы биіктік айырмасы (м). J =(H-H)

J -Еністік мөлшері

H- басталар жердегі абс. Биіктік

H- сағадағы абс. биіктік

Z-Өзеннің ұзындығы

Өзеннің еңісі - өзен құламасының өзеннің ұзындығына бөлгендегі көлбеулілігі. J =(H-H)см: Z км

Қатты ағын-1куб. метр судағы граммен берілген қатты тау жыныстардың мөлшері. Ең лайлы өзен-Сырдария.

Уақыт бойынша өзен жағдайының өзгеруі- өзеннің режимі деп аталады.

Режим
Табиғи		Реттелген
Температураның өзгеруінен байқалады	Деңгейінің өзгеруінен байқалады	Бөгендер арқылы жүзеге асады
Мұз басу, еруінен көрінеді	Тәуліктік, жыл мезгілдері ішінде өзгереді	Энергетикалық, ирригациялық, өнеркәсіптік мақсатта пайдалану үшін жасалған

1. жазықтағы өзендердің қоректенуі. Қарлы-жаңбырлы және қарлы басым(қазақстандық тип). Таулы өзендерде қарлы -мұзды қоректену

2. Өзендердің су режимі: жазықты өзендердің суының тасуы көктемде, ал таулы-жазда. Қазақстандық өзендерде межень-қыста.

3. Өзендердің мұздық режимі: Қыста жазықты өзендердің бетін 2-4айға мұз жабады. ың тасуы

II. Көлдер

Қазақстанның 48мың көлдер

(климат және рельефке байланысты таралған)

карлы

Ескі арна

ағынды

Қазақстандағы ең үлкен әрі терең көл каспий, содан кейін Арал. Балқаш –ағынсыз көл

Су қоймалары-тұщы суды жинау үшін плотина арқылы құрылған жасанды көл.

Жер асты сулары

III. Жер асты сулары: тұщы, минералды

VI. Көпжылдық тоң-жер қыртысының мұздануы. Мұздықтар-биік тауларда қар сызығынан жоғарыда жиналған тұщы су(темп. 0гр.-та) Қар сызығы-жыл бойы қар сақталатын шекараның жоғарғы жағы. Қар сызығы тянь-шаньда-3800м, Алтайда-2600м. Ең ірі Коржнев мұздық ғы Тянь-шаньда орналасты. Тегістелген төбе мұздықтары биік таулардың басында пайда болады. Тау беткейлерінің мұздықтары беткейлердегі аспалы мұздықтар. Альпі типтес мұздықтар аңғарлардың 66% ауданын алып жатыр.

Жалпы Қазақстан тұщы су ресурстарына кедей, әсіресе Орталық және Батыс , сондықтан тұщы су ресурстарын сақтау және Қазақстан суларын қорғау мәселесі өзекті.

V. Оқыған материалды бекіту,

өзара сұрақтар құрастыру, өзара бағалау

5.1. Солтүстік Мұзды мұхит алабына жататын өзендердің бағыты мен ағысына жер бедерінің әсері қандай?

5.2. Қазақстанның физикалық картасынан суы теңіз бен көлдерге барып қймайтын өзендерді көрсет.

VI. Үй тапсырмасы п. 27, лекцияны оқу

Сабақ: №28

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §28. Алаптар бойынша ірі өзендерге сипаттама

Білімділік мақсаты: Қазақстан территориясы бойынша өзен жүйесінің біркелкі таралмау ерекшеліктерін анықтау, өзендердің климат пен рельефке тәуелділігі мысалында ТК компоненттерінің өзара байланысы жөнінде түсініктерін жалғастыру. Өзен алабы, өзеннің су шығыны, жылдық ағысы, еністігі, қоректену мен режимі жөнінде түсінік қалыптастыру.

Дамытушылық мақсаты:Тақырыптық карталармен жұмыс тәсілдерін, картометриялық жұмыстарды жасауын жетілдіру. Объектілер мен құбылыстарды топтастыра білуге жетілдіру, ерекшеліктерін айқындап, салыстыру, қорытынды жасау.

Жаңа ақпаратты меңгеру қабілетін, бастысын анықтап қатесіз жеткізуін дамыту, әр түрлі күрделік бойынша сұрақтарға жауап беру, сурет арқылы оқушының елестету, есте сақтау қабілетін дамыту.

Тәрбиелік мақсаты: Коммуникативті дағдылар мен жауапкершілікті тәрбиелеу. Өзен су ресурстарын пайдалану, оны қорғау, сумен байланысты қауіпті құбылыстар жөнінде білімдерін тереңдету

Оқыту құралы: мультимедиялық тақта-экран, презентация слайдтары, атластың физикалық, климаттық, ішкі сулары картасы, бекітуге арналған тапсырмалар, қорытынды карточкалары.

Сабақ түрі: Білімді бекіту, қолдану және дағды мен іскерлікті қалыптастыру сабағы, мультимедия лекция сабақ

Әдісі: Иллюстративті түсіндірмелі, зерттеушілік

Танымдық әрекеттерін ұйымдастыру түрі - топтық жұмыс

Ұйымдастыру:

I. Қызығушылықты ояту

№1 кесте «Оқу журналы»

Бұл тақырып жөнінде мен не білемін

Бұл тақырып бойынша не білгім келеді?

Оқу барысында не алдым? Қандай қиындықтармен кездестім?

85мың өзен,

өзеннің құрлымы,

су шығыны, құламасы

қатты ағын

өзендердің біркелкі таралмауының, өзен режимінің, өзен аңғарлары қалыптасуының, климатқа, рельефке тәулділігін, шаруашылық маңызын, экологиясын, есептеу әдістерін білу.

Қане балалар 5-7 сыныптардан өзендер жөнінде еске түсірейік

1. Өзен қалай пайда болады? (тұрақты, жеткілікті қоректену көздері болғандықтан пайда болған.)

2. Ал енді өсы жазықты және таулы өзендердің қандай айырмашылығы бар екенін білеміз бе?. ......

3. А суретінде -өзеннің қай юбөлігі бейнеленген? таудағы өзен аңғары қандай болады?

4. В. Өзен аңғарының құрлымы жақсы көрінген .....

5. С төменгі ағысындағы көрініс – жазықты өзен

Сурет арқылы біз өзендер жөнінде білімдерімізді еске түсірдік.

Осы жерде қандай сұрақтар туды: Бұл тақырып бойынша не білгім келеді?

Гиролог: Қазақстанда өзендер қалай таралған? Қандай өзендер бар?

Гидрометеоролог: Неге өзен суы деңгейі көтеріледі,

Гидрогеолог: Өзен аңғарларының тік немесе жайпақ болу себептерін білгіміз келеді?

Гидрометрологтар: Есептеу жұмыстарын жүргізуді үйренгіміз келеді

Экономист: Судың құламалық күшін, өзеннің суын шаруашылықта қалай пайдалануға болатынын білгіміз келеді

Экологтар: Адамның су ресурстарына жағымсыз әсері және бұл мәселені шешу жолдарын үйренгіміз келеді.

Тақтадағы мақсаттарды оқушыға оқытқызу

Осы мақсатқа жету үшін не істеу керек?

Оқушылардың міндеттері:

1. Материал мазмұнында бағдарлау

2.Негізгісін ашу

3.Берілген тапсырмаға қажетті картаны дұрыс таңдау, оқу, сурет сызбаларды қолдана білу

4.Себеп-салдарын анықтау

5. Табиғат құбылыстарына қысқаша сипаттама беру

Жаңа тақырып:

Сіздерге алдын ала жұмыс парақтары таратылған. Бұл парақтағы тапсырмаларға жауапты қазіргі кішігірім бейнефильм лекциясын мұқият тыңдап табу.

Лекцияның түрі - өзара сөйлесу

Себебі менің көмекшім, сіздерге кеңесші болады, әрі бағалаушы.

Жоспар

1. Өзендердің таралуы

2. Кеңістікте өзгеруі

3. Уақыт бойынша өзен жағдайының өзгеруі

1. Гидролог

1. Қазақстанның өзендері қандай алаптарға жатады? (Кескін картаға белгілеу)

2. 102 бет соңғы мәтін, атластың 16 бетіндегі гидрографиялық тор картасын оқып өзен торының жиілігі неге әртүрлі екенін түсіндір.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Гидрометеоролог

1. П.27 104 беттегі мәтінді оқып кестені толтыр.

Өзендердің режимі

	Орманды дала, дала	Шөл, шөлейт	Биік таулы
Қоректену
Басты өзендері
Тасуы
Ең төменгі деңгей
Мұздың қалындығы
Мұздың еруі

2. Атластың 16бетіндегі судың тасу атты картаны пайдаланып Ертіс және Нұра өзендерінің режим диаграммасын салыстыр. Қазақстандық режим типі дегенді қалай түсінесін ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Қазақстанның қай өзендері жазда суы мол болады және неге? Неге Алтай тауы өзендерінің деңгейі көктемнің бірінші жартысында көтерілмейді? (тауда қар мен мұздық кеш ериді)

3. Гидрометролог:

1. Өзеннің су шығының анықтау: Ертіс өзенінің көлденең қимасы 600мкв., ал судың ағыс жылдамдығы секундына 1,6мкв болса өзеннің су шығыны қанша болады __________________

_____________________________________________________________________________

2.Өзеннің құламасы мен еністігін анықтау: J =(H-H): Z

Өзенің басталар жердегі абс. биіктік 4500м. Сағадағы биіктігі-200м. Ұзындығы -720км. _____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

3. Қазақстанның физикалық картасынан Ертіс өзенінің ұзындығын есепте. (жіппен өлшеп атаулық масштабқа көбейту) ___________________________________________________

4. Атластың 16бетіндегі гидрографиялық тор картасын пайдаланып ірі өзендердің су шығының анықта

Сырдарья _____________________________________________________________________

Өзен құламасы-Еділ өзенінің бастау мұхит деңгейінен 226м. биіктікте орналасты, ал сағасы мұхит деңгейінен 28м төмен жатыр. Еділ өзенінің ылдилылығы : _________________________________

3. Еністік: Еділдің ұзындығы 3531км. Орташа құламалық 254м : 3531км =7,2см 1км-ге. Бұндай еністікте ағынның жылдамдығы қатты емес-0,5м/с. Бұл жазықты өзен.

1. Өзеннің су шығының анықтау: Егер өзеннің ені 350мкв, орташа тереңдігі 5м, ағын жылдамдығы 2м/с. Q = F х V

_____________________________________________________________________________

Өзеннің жылдық ағыны қандай себептерге байланысты?

_____________________________________________________________________________

4. Экономист:

1. 103 беттегі соңғы мәтінді оқып, 17беттегі судың тасу картасын қарап өзендердің таралу мәселесін қалай шешуге болатыны жөнінде не айта аласың? ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

2. Плотина салғанға дейін (өңкей сызықтар) және плотинаны салғаннан кейін, яғни су қоймасы пайда болғаннан кейін(штрих сызықтары) өзен суы деңгейінің өзгеруі. Су қоймасын салғаннан кейін өзен суының деңгейінін өзгеруін немен түсіндіруге болады?

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. 105беттегі соңғы мәтінді, 111беттегі 3 мәтінді оқып Өзен суларымен байланысты қандай қауіпті құбылыстар бар, оларды болжау және алдын алу жөнінде қандай шаралар қолданылады?

_____________________________________________________________________________________

5. Гидрогеолог :

Өзеннің әрекеті неден байқалады және өзен аңғарларын дамытуда қалай көрінеді?

А-____________ Б-_______________ В-_______________

Жас кезінде өзен арнасының үлкен құламалдылығына байланысты оның ағысы______________ болады. Аккумуляциямен салыстырғанда _______ күштірек байқалады. Арнасы кесіледі. Тар әрі терең аңғарлар-каньондар, шатқалдар пайда болады. Бұл кезең әсіресе таулы өзендерде байқалады.

Келесі стадияларда аңғардың тереңдеуіне байланысты _______________ және ағын ___________ азаяды, эрозия азаяды, негізінен жағалаулары шайылады. Бүйірлік шаю әсерінен өзен аңғарлары кеңейіп, ал ______________ жатынқы болады. Көне кезеңінде өзен «адаса» бастайды, кейін меандрлар пайда болады. Меандрларда өзеннің жылдам ағысы шығынқы ________ беткейді шаяды, ал ___________ ішке кіріп жатқан жағасында аллювий -өзен тұнбалары (құм, саз, қой тастар-жұмыр тастар және т.б. борпылдақ тау жыныстар)жиналады. Көктемгі су ______ кезінде меандрдың тік жағалауларының ______ қосылып өзен жаңа ______ арнамен аға бастайды. Ал оның ескі арнасы старица-көлдерге айналады. Кейін ол батпаққа, сосын шалғанға айналады.

Террасалар- біркездегі өзеннің биік деңгейде аққан бұрынғы аңғар түбі.

Меандрлар дегеніміз не? __________________________________________________________

ескі арна -көлдер қалай пайда болады? _________________________________________________

Өзеннің бұзу әрекетін -өзен _______________, ал жасаушы әрекеті-өзен _________________деп атайды.

Өзен эрозиясы мен аккумуляция деген не? Сызбада өзен эрозиясы мен аккумуляция орнын анықта

Эколог 1. Адамның су ресурстарына жағымсыз әсер еткен мысалдарын келтіріңдер?

_____________________________________________________________________________________

2. Өзен суын тиімді пайдалану жолдарын айтыңыз

Ертіс өзенінің экологиялық жағдайына тоқтал

Үйге:1) Өзендер: Тобыл, Ырғыз, Ембі, Аягөз, Шу

Физикалық пайдалана отырып өзендердің бастауын, құяр жерін анықтаңдар, контур картаға белгіле

2) 112беттегі 2сұрақ

Контур картадан өзендердің аттарын табыңдар.

Өзендер: Тобыл, Ырғыз, Ембі, Аягөз, Шу, Қара Ертіс

Жауаптары:

1 _____________

2 ______________

3 ______________

4 ______________

5 ______________

6 ______________

Сабақ: №29

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §29. Көлдері және бөгендері

Мақсаты: Қазақстандағы көлдердің республика аумағында орналасуы және пайда болуы жөнінде оқушылардың білімін кеңейту. Көлдерді шаруашылыққа пайдалану туралы түсінік беру.

Тапсырмалар:

п.29 оқып сұрақтарға жауап бер

1. Қазақстанның барлық көлдерін қандай белгі бойынша екі топқа бөлуге болады? Бұл топтардың пайыздық қатынасы қанша? _____________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қазақстан көлдерінің екі ерекшеліктерін ата.

А) олардың біркелкі таралмауы қандай факторларға байланысты? Кестені қарап, қорытынды жаса

Қазақстанның көлдері
Көлдердің ГО	саны	Саны, %	Ауданы, %
1.Солтүстікте
2.Орталық ж/е оңтүстік

Қазақстанның көлдері

Табиғат зоналары	саны	Саны, %	Тұщы/тұзды көлдердің қатынасы
Орманды дала		25,2
Дала		63
Шөлейт		7
Шөл		4,8

Б) көлдердің жасы қандай факторларға байланысты? Кестені толтырып қорытынды шығыр

Даму кезеңдері	Көлдердің ГО	Көлдердің қазіргі жағдайы
1. жас
2. ежелгі

көлдің су балансы қандай факторларға тәуелді? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
кестені толтыр

Пайда болуы бойынша	Пайда болу сипаттамасы	Мысал
тектоникалық
мұздық
карлы
Ескі арна
суффозионды

Су қойманың тоғаннан айырмашылығы қандай? Көлдер мен су қоймалардың табиғат және адам үшін маңызы қандай ______________________________________________________________________________________
оқулықтың 245бетіндегі кестені талдап кестені толтыр

Аудан бойынша су қоймалардың жіктелуі	Су қоймалар	Орналасқан өзен
өте ірі -1000кмкв. Үлкен
Ірі-1000-250км кв.
Орта-250-50км кв.

Үй тапсырмасы:

Көлдердің таралуында қандай заңдылық бар?
Тұзды және тұщы көлдер қалай таралған?

Сабақ: №30

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §30. Каспий теңізі

Мақсаты:

Білімділік: Каспий теңізі жөнінде көзқарастарын қалыптастыру.

Дамытушылық: талдап жіктеуге, қорытынды шығара білуге дамыту

Жаңа тақырып:

Географтар: п.30 оқып 117 бетті оқып кестені толтыр

Ауданы мың км кв.

Солтүстіктен оңт-ке созылуы (км)

Батыстан шығысқа қарай созылуы (км)

Жағалау сызығының ұзындығы

Қазақастан %

Ресей %

Әзербайжан %

Түрікменстан %

Иран %

Геологтар: п.30 оқып 117 бетті оқып кестені толтыр

Тереңдігі, м	Қазаншұңқыры түбінің жер бедері
Тереңдігі, м	солтүстік	орталық	оңтүстік
орташа
максималды

	Аралдар	Түбектер	Шығанақтар
орташа
максималды

Климатологтар: п.30 оқып 118 бетті оқып кестені толтыр

Климаттық белдеулер	Қаңтар айының температурасы			Шілде айының температурасы
	солтүстік	орталық	оңтүстік	солтүстік	орталық	оңтүстік

Гидрологтар п.30 оқып 118 бетті оқып кестені толтыр

Каспий теңізі суының тұздылығы
солтүстік	орталық	оңтүстік

1. теңіздің қай бөлігі қатады? ___________________________________________________________

2. мұздың қалындығы қанша? ____________________________________________________________

3. теңіздегі судың деңгейі қалай өзгереді және неге? (118-119бет) _____________________________

Экономистер (119бет)

1. Теңіздің шаруашылық маңызын бағала ___________________________________________________

_____________________________________________________________________

Экологтар

1. Теңізді шаруашылықта пайдаланумен байланысты экологиялық мәселесін бағала.

Ескерпе: Каспий теңізінің суы жағалауды және жағалауда орналасқан мұнай кен орындарын басуда, сондықтан мұнай теңізге жие түседі. _______________________________________________________________________________________________________________________________________

Жалпылау: Жаңадан не үйрендін?

Сабақ: №32

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §32. Арал теңізі

Білімділік: Оқушыларды Арал теңізінің ФГ сипаттамасымен және экологиялық мәселелерімен таныстыру, АТ тартылуына байланысты әлеуметтік-экономикалық жағдайлардың нашарлауы жөнінде түсінік қалыптастыру.

Дамытушылық: сын тұрғыдан ойлауды дамыту, себеп-салдардың байланысын анықтауды үйрету

Тәрбиелік: экологиялық мәдениетті қалыптастыру

Қызығушылықты ояту кезеңі: Арал теңізі жөнінде не білеміз? Пайда болу бойынша қандай көлге жатады:жер қыртысының тектоникалық майысуынан пайда б.

Проблемалық сұрақ қояды: Теңіздің жойылуына байланысты қандай мәселелер туды және бұларды шешу жолдары бар ма?

Білемін

Үйренемін

Мазмұнын ашу кезеңі:

Мұғалім мәтіннің бірінші бөлімін оқуға ұсынады. Оқып болғаннан кейін мұғалім сұрайды: Бұл тақырып бойынша жаңадан не білдіңдер? Мәтінде жаңа ақпарат бар ма және бұл қойылған сұраққа жауап бере ала ма? Бұл мәселені шешуге сіздерге атластың картасын талдау көмектесе ала ма?

Содан кейін мәтіннің екінші бөлімін оқиды.

Бұл мәтін бойынша сұрақтар туды ма? Не түсініксіз болды? Кім проблемалық сұраққа жауап бере алады? Келесі мәтінде қандай ақпарат беріледі деп ойласыңдар?

Атлас картасын талдай отырып қосымша қандай мәліметтерді ала аламыз?

Оқушылар 3-ші мәтінді оқиды. Себеп салдарын ашып, плакаттарды талдайды.

Соңғы мәтінді оқыр алдында мұғалім: өздерінің көзқарастарынды білдіруге, мәтін немен аяқталады және неге -деп сұрайды

Оқушылар соңғы мәтінді оқиды

Рефлексия және бағдарланған практика кезеңі:

Мұғалім проблемалық сұраққа оралады, және тақтадағы «үйренемін» колонкасына, ал балалар дәптерлеріне жазады: оқушылармен бірге логикалық тізбектеп, және шешу жолдарын да қарастыралы.

Үй тапсырмасы: §31 оқу, ауызша сұрақтарға

Эссе жазу «мен және Арал теңізі»

Арал теңізі тақырыбы бойынша мәтін

Арал маңы өңіріне 400км радиуста жатқан территориялар енеді, бұнда Қазақстанның Қызылорда, Ақтобе, Маңғыстау облыстары, Өзбекстан, Түрікменстан территориялары кіреді. Геологиялық тарихы бойынша ол Каспийден едәуір жас, жасы 8-10мың жыл. Неоген кезеңінде Арал қазаншұңқыры алғаш рет суға толған. Сол кезде Амударьяның ескі арнасы арқылы ьірнеше рет Каспий теңізімен жалғасып, үзіліп отырған. 20ғ. 50-ші жылдары судың деңгейі күрт көтеріліп отырған, сондықтан жағалаудағы құрылыстарды сақтау үшін дамба салынды.

1 аялдама

Жазда судың температурасы +27гр. дейін жеткен, ал қыста теңіздің солтүстік және солтүстік-шығыс бөліктері 100-140күнге қатқан. Арал теңізі орналасқан өңірдің климаты шөлді шұғыл континентті, өте құрғақ, орташа жылдық жауын-шашын мөлшері 100-130мм. Теңіз суының түсі қара көк, мөлдірлігі 25м. тұздылығы 9-11‰, ал қазір 35‰ дейін көтерілді. Теңізде балықтың 20-дай түрі бар. Бұл бекіре, сазан, қаяз, шабақ, ақмарқа. 1939жылы Барсакелмес аралында қорығы ұйымдастырылған, бұнда жануарлардың 20 түрі (оның ішінде жойылып бара жатқан құландар) құстардың 3 түрі, өсімдіктердің 250түрі қорғалған.

2 аялдама

90 жылдарыбұл өңірдегі тұрғындардың саны 35 млн. адам болды. Тұрғындардың негізгі шаруашылығы –егіншілік болды. Өңірдің дәстүрлі саласының бірі-мақта және күріш егу. Бұлар суармалы мәдениеттер болып табылады. Республикалардың мақта тәуелсіздігіне деген талпыныс, мақтаны Орта Азиядағы жалғыз ауыл шаруашылық мәдениетіне айналдырды. 75% егістіктерде мақта өсірілді. Мақта плантациялар үшін бау-бақшалар кесілді, жем-шөп мәдениеттері қысқартылды. Бұл мәдениеттер үшін аудандарды үлкейту көп суды қажет етті.

3 аялдама

Нәтижесінде Әмудария мен мен Сырдария сулары суаруға жұмсалып, Арал теңізіне құйылмайтын болды.

Теңіз жағалаулары 100-150км-ге шегінді. Кеуіп кеткен теңіз түбінен жылына 200млн. тонна ауыл шаруашылық химикаттармен араласқан улы тұз ауаға көтеріліп, қатты желдермен мыңдаған км –ге таралады. Осы өңірде қышқыл жаңбыр жиі жауатын болды. Шілде айының температурасы жоғарлады, ал қаңтардың Т керісінше төмендеді, ерте күзгі және кеш көктемгі үсіктер әдеттегі құбылысқа айналды.

4 аялдама

Қазіргі кезде Арал өңірінің ауылдық жерлерде бірнеше миллион жұмыссыздар бар. Жұмыссыз 40% мектеп түлектері қалады, мыңдаған теңізшілер және балықшылар жұмыстарынан айырылды. Сары ауру күнделікті жағдайға айналды, арал маңындағы бала өлімі Жапониядан 20 есе көп. Арал теңізінің опатқа ұшырауы адам қолынан жасаған қиянаттың бір кішкене ғана бөлігі.

Үй тапсырмасы: 1 нұсқа Арал теңізінде теңіз суының төмендеу себебі

2нұсқа Арал теңізі суының деңгейі төмендеуіне байланысты табиғатта қандай өзгерістер пайда болды

Сабақ: №31

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §31. Балқаш көлі

Мақсаттары:

Білімділік:Балқаш көлі және оған құятын өзендермен таныстыру. Балқаштың табиғат байлықтарына сипаттама беру. Балқаш көлінің экологиялық жағдайына тоқталу.

Дамытушылық: Талдау білуді, жіктеп қорытында жасауды дамыту

Тірек білімдерін өзекті ету:

Балқаш көлінің қазаншұңқыры қалай пайда болды, қандай климаттық белдеуде орналасты? Жаңа тақырып:

Балқаш –реликті көл (тетис)

Қазіргі Алтай тілінде Балқаш сөзі балшық дегенді білдіреді. Іле өзені маңы батпақты, ал көлдің шығысы сортаң болып келеді. Көл өз атауын осы ойпатына қарай иеленген.

III деңгей

1. §32 оқы және кестені толтыр

	Шығыс бөлігі	Батыс бөлігі
Тереңдігі
Өзендері
Өзендердің ағын мөлшері, %
Тұздылығы, ‰

2. Балқаш көлінде қандай климат? Көлдің қандай шаруашылық маңызы бар?

II деңгей

1. III деңгей тапсырмасындағы §32 оқы және кестені толтыр. Қорытынды жаса. Неге Балқаш көлінің батыс бөлігіндегі суы тұщы, ал шығыстағы- тұзды? Балқаш көліндегі су деңгейінің төмендеу себебін түсіндір. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

I деңгей

1. Қазақстан тұрғындарының шаруашылық әрекеті және табиғат үшін Балқаш көлінің маңызын бағала.

Бекіту: дұрыс жауаптар арқылы өзара тексеру, бағалау

Балқаш көлінің экологиялық мәселелері қандай, олар неге пайда болды?

Үйге: Жазбаша жұмыстарды талдау:

1.Балқаш проблемасы Арал теңізі проблемасымен үндес

2. Шығыс бөлігі неге тұзды?

3. Көлдің су деңгейі неге төмендеп жатыр

Сабақ: №33

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §33. Жер асты сулары, Қазақстан мұздықтары. Көпжылдық тоң

Мақсаттары

Білімділік: Жер асты суларына сипаттама беру, Қазақстан жеріндегі таралған аудандарын, пайда болу жолдары мен мұздықтардың типтерін түсіндіру

Дамытушылық: ақпаратты жүйелеу қабілеттерін дамыту

Тірек білімдерін өзекті ету

1.Қандай тау жыныстар суды өткізеді, қай тау жыныстар су өткізбейтін тау жыныстарға жатады?

Жаңа материалды меңгеру:

1. Жер асты суларының түрлері

Жарықшақтық	Жарықшақтың қат-қабатты	Қат-қабатты	грунт
Биік таулар мен сарыарқа PZ тау жыныстарында

Артезиан сулары қайда кездеседі? ___________________________________________________________

Минералды сулар қайда кездеседі?___________________________________________________________

Қар сызығының биіктігін анықта

Таулар	Қар сызығының биіктігі	температура	Ендіктер
Алтай		+15,6 ºС	50 ºс.ш.
Сауыр		-19,8 º С	47 º30'сш
Ж.Алатауы		+21ºС	45 ºсш
Тянь-Шань		29,8 ºС	42 º30'сш

Мұздықтар түрлерігің суретін сал

тегістелген тобе м тау беткейлерінің м аңғарлық м

Мұздықтардың тауларда таралуы	Мұздықтардың саны
1 Ж.Алатауы
2. Тянь-Шань
3. Алтай
4. Сауыр

Мәңгі тоң- көп жылдар бойы құрамында мұз ерімей жатқан тау жыныстардың қалын массасы

Бекіту: мұздықтардың маңызы, жер асты суларының маңызы

Мұздықтар мен жер асты суларының ластану мәселесі неге туып отыр?

Сабақ: №35

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §35. Қазақстанның топырақ типтері

Мақсаттары:

Білімділік: Қазақстан аумағында кездесетін топырақ типтеріне тоқталу, олар қандай табиғат зонасында жатқанын анықтау. Топырақ құнарлылығын кемітетін топырақ эрозиясының түрлерін айтып, топырақты қорғау шараларын түсіндіру.

Дамытушылық: ақпаратты жүйелеу қабілеттерін дамыту

Үй тапсырмасын сұрау кезеңі:

1. 134 беттегі сұрақтар

2. суретті әңгімелеу

Жаңа тақырып: табиғат зоналары бойынша топырақтың таралуы

Қара топырақ 52гр. с.е. солт-де	Қара қоңыр 52-48 с.е.	Қоңыр, сұр қоңыр 52-48с.е.
25,5млн га, 9,5%	Орталық қазақстан, Каспий маңы солт, Шығыс Қ-н жазықтарын 90,6млн га, 34%	120млн га, республика жерінің 44% алады. Гумусы-2,0-1,0%

Қара топырақ 52гр. с.е. солт-де

Сілтісізденген қара топ –орманды дала з. оңт-де гумусы-6-8%

Кәдімгі қара топырақ 6-8%

Қуан даланың қара топырағы 4-6%

Қара қоңыр 52-48 с.е.

Қуаң даланың күңгірт қара қоңыр топырақты өңірі 4,5-3,0%

Қуаң даланың жай қара қоңыр топырақты өңірі 4,5-3,0%

Шөлейт жердің ашық қара қоңыр топырақты өңірі 3,0-2,0%

Топырақ эрозиясының түрлері
Жел эрозиясы		Су эрозиясы
Беттік	Сызықтық	Беттік	Сызықтық
		Еріген қар, жаңбыр суларының ұзақ ағыстарынан бірқалыпты шаяды	Кішігірім орлар мен ірі жыралардың пайда болуына әкеледі

Топырақтың күресу шаралары:

Бекіту: 137 беттегі 1-6 сұрақтар

Үйге: 36п. Мазмұндау

(Солончак)сортаң профилінде немесе беткі қабатында көп мөлшерде суға еритін тұзы-0,5,3% бар

Сор-бетінде ақ түсті тұз қабығы бар ойпаң жер.

(Солонцы)кебірлер-сіңіру кешенінде алмасты натрий катионы басым .

Топырақ мелиорациясының негізгі бағыттары

Эрозияға қарсы шаралар	химиялық	рекультивациялар	агротехникалық
1. Егістік қорғайтын орман жолақтары	12. Органикалық тыңайтқыштар	20. Карьерлер мен үйінділерді толтыру, тегістеу	22. тоғандар
2. Топырақты аудармай жырту	13. Минералды тыңайтқыштар	21. Карьерлер мен үйінділерде ағаш отырғызу	23. темірбетонды жаймалар
3.Топырақ қорғайтын ауыспалы егу	14. Әктеу		24. Беткейлерді террасалау
4. Беткейлерді көлденең жырту	15. Гипстеу
5. Беткейлерге ағаш отырғызу	16. Құм себу
6. Жыраларды толтыру	17. Торф енгізу
7. Құмдарды бекіту	18. Суару
8. Өзен, су қоймалардың жағаларын бекіту	19. Құрғату
9. Мал жаюды реттеу
10. Қар тоқтату
11. Мәдениеттерді жолақпен орналастыру

1. Тапсырма: топырақтың шекараларын түсіру

Сілтісізденген, Кәдімгі қара топырақ , Қуан даланың қара топырағы, күңгірт қара қоңыр, жай қара қоңыр, ашық қара қоңыр

Жаңа тақырып

1. Қазақстан өсімдіктері жамылғысының және жануарлар дүниесінің қалыптасу тарихы. :

Палеогенде, неогенде, қазіргі өсімдік түрлері-137-139бет 141бет

2. Таулы аймақтағы өсімдіктер мен жануарлар 139-144бет

3. Орманды дала, дала мен шөл зоналарындағы өсімдік жамылғысы

4. Орманды дала, дала мен шөл зоналарындағы жануарлар жамылғысы

5. Қызыл кітап -өсімдіктер мен жануарлар (140бет-145бет)

Солончак-сортаң профилінде немесе беткі қабатында көп мөлшерде суға еритін тұзы-0,5,3% бар

Сор-бетінде ақ түсті тұз қабығы бар ойпаң жер.

Солонцы-кебірлер-сіңіру кешенінде алмасты натрий катионы басым Т.

Топырақ мелиорациясының негізгі бағыттары

Эрозияға қарсы шаралар	химиялық	рекультивациялар	агротехникалық
1. Егістік қорғайтын орман жолақтары	12. Органикалық тыңайтқыштар	20. Карьерлер мен үйінділерді толтыру, тегістеу	22. тоғандар
2. Топырақты аудармай жырту	13. Минералды тыңайтқыштар	21. Карьерлер мен үйінділерде ағаш отырғызу	23. темірбетонды жаймалар
3.Топырақ қорғайтын ауыспалы егу	14. Әктеу		24. Беткейлерді террасалау
4. Беткейлерді көлденең жырту	15. Гипстеу
5. Беткейлерге ағаш отырғызу	16. Құм себу
6. Жыраларды толтыру	17. Торф енгізу
7. Құмдарды бекіту	18. Суару
8. Өзен, су қоймалардың жағаларын бекіту	19. Құрғату
9. Мал жаюды реттеу
10. Қар тоқтату
11. Мәдениеттерді жолақпен орналастыру

2. Тапсырма: топырақтың шекараларын түсіру

Сарамандық жұмыс

Мақсаты: кескін картаға топырақтың және өсімдіктердің шекараларын түсіру

1. Қазақстанның шекараларын түсіру

2. Топырақтың шекараларын түсіру

сілтісізденген, Кәдімгі қара топырақ , Қуан даланың қара топырағы, күңгірт қара қоңыр, жай қара қоңыр, ашық қара қоңыр

Сабақ: №36

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §36. Қазақстанның өсімдіктері мен жануарлар дүниесі

Мақсаты: Қазақстан аймағындағы өсімдік және жануарлар дүниесінің таралу аймақтарын сипаттау. Өсімдік және жануарлар дүниесін зона бойынша таралу аймақтарын сипаттау. «Қазақстан қызыл кітабына» енгізілген өсімдік пен жануарлар дүниесіне тоқталу.

Үй тапсырмасын сұрау:

Солончак-сортаң профилінде немесе беткі қабатында көп мөлшерде суға еритін тұзы-0,5,3% бар

Сор-бетінде ақ түсті тұз қабығы бар ойпаң жер.

Солонцы-кебірлер-сіңіру кешенінде алмасты натрий катионы басым Т.

3. Топырақтың шекараларын түсіру

2. Эрозияға қарсы шаралар (кесте)

Жаңа тақырып

1. Қазақстан өсімдіктері жамылғысының және жануарлар дүниесінің қалыптасу тарихы. :

Палеогенде, неогенде, қазіргі өсімдік түрлері-137-139бет 141бет

2. Таулы аймақтағы өсімдіктер мен жануарлар 139-144бет

3. Орманды дала, дала мен шөл зоналарындағы өсімдік жамылғысы

4. Орманды дала, дала мен шөл зоналарындағы жануарлар жамылғысы

5. Қызыл кітап -өсімдіктер мен жануарлар (140бет-145бет)

Бекіту: оқушылар мәтіннен сұрақтар құрастырады

Үйге: 37 мазмұндау

Сабақ: №37

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §37. Орманды дала және дала зоналары

Мақсаты: Қазақстанның орманды дала және дала зоналары бойынша оқушыларға осы екі зонаның жер бедері мен климаты табиғат зоналарының қалыптасуына қалай әсер ететінін түсіндіру.

Үй тапсырмасын сұрау: ең үздік жоспарды таңдау

Жаңа тақырып:

ТЗ зоналардың таралуына қандай факторлар әсер етеді?

Оқушыларды екі топқа бөлу:

ТЗ	ГО	Алып жатқан аймағы	Климаты	Топырағы	Өсімдігі	Жануарлары	Шаруашылықта пайд-у	Қорғау шаралары
Орманды дала
Дала

2.Табиғат зоналардың таралу заңдылықтарын анықта

Бекіту: Оқушылар өз зоналарын қорғайды

Үйге:152 бет кескін картаға түсіру

Сабақ: №38

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §38. Шөлейт және шөл зоналары

Мақсаты: Зоналардың таралу ерекшеліктері, зоналардағы табиғат компоненттердің өзара байланыстылығы, экологиялық жағдайы туралы түсінік қалыптастыру

Үй тапсырмасын сұрау: ең үздік жоспарды таңдау

2. кесте

3. 161 беттегі сұрақтар

4. кескін картадағы жұмыстары

Жаңа тақырып:

Табиғат зоналардың таралуына қандай факторлар әсер етеді?

1. Үш түрлі шөлдерді оқушылар оқып ерекшелігін анықтайды, олардың аттарын дәптерге жазады, картадан анықтайды.

Құмды шөл	Сазды шөл	Тасты шөл
Қызылқұм, Арал маңы, Мойынқұм, Сарыесік Атырау, Каспий маңы ойпаты(нарын, Тайсойған, Қарақұм)	Үстірт, Бетпақдала, Сырдария өз. оңт	Сарыарқаның оңт, Бетпақдаланың шығысында, Үстіртте
Өсімдігі
Топырағы

Қорытындыы

Оқушыларды екі топқа бөлу:

ТЗ	ГО	Алып жатқан аймағы	Климаты	Топырағы	Өсімдігі	Жануарлары	Шаруашылықта пайд-у	Қорғау шаралары
Шөлейт
Шөл

2.Табиғат зоналардың таралу заңдылықтарын анықта

Бекіту: Оқушылар өз зоналарын қорғайды

Үйге:168 бет кескін картаға түсіру

168 беттегі 2-ші тапсырманы орындау

Сабақ: №41

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §41. Солтүстік Қазақ жазығы

Мақсаты: Солтүстік Қазақ жазығының Қазақстанға енетін бөлігінің географиялыө орны, тектоникалық құрлымы, геологиялық құрлысы, жер бедерінің климатының қалыптасуы, ішкі суы, фаунасы, табиғат зоналары, оны қорғау жөнінде мағлұматтар беру.

Оқыту құралы: Қазақстанның физикалық картасы

Жаңа тақырып:

Аудан	Жер б, гео құрл	Пайд.қ	климаты	өзен, көлд	Таб зона
Есілдің жазық орманды д
Тобыл-Обаған жд
Есіл-Ертіс д
Ертіс-Құлынды ж

Қорытынды: 177 бет 3,4,8

Бекіту:

Сабақ: №42

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §42. Сарыарқа

Мақсаты:

Қазақтың ұсақ шоқысының географиялық орнын анықтай алуға, картадан көрсетіп сипаттай білуге, геологиялық құрлысын, ондағы пайдалы қазбалардың таралу заңдылықтарын, климатының ерекшеліктерін, ішкі суын, жер бедері, климаты, ішкі суы арасындағы себеп-салдарлы байланысты аша білуге дағдыландыру. Зоналық табиғат кешеніне табиғат қорғау ісіне назарларын аудару; табиғаттың құрамдас бөліктері арасындағы байланысты логикалық бейнелеуге үйлестіру.

Оқыту құралы: Қазақстанның физикалық картасы

Үй тапсырмасы: тест-5мин

Қайталау -2мин

Топ ішінде ең жақсы деңгейлік тапсырмаларды таңдап басқа топпен ауысу

Жауап дайындалу 15 мин

Сөйлеу- 15

Үй тапсырмасы:

3 топқа бөлініп деңгейлік тапсырмалар 44-45 бойынша құрастыру

Сабақ: №43

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §43. Орал

Мақсаты: Орал тауына физикалық тұрғыдан сипаттама беруді қалыптастыру

Сабақ түрі : аралас

Үй тапсырмасын сұрау:

Таулы өлке

Оған кіретін тау жоталары

Ең биік нүктесі. Аты, биіктігі

Сарыарқа

Кокшетау

Айыртау

Қызыларай

Едіге

Ұлытау

Сарыжал

Шадыралы

Аймысық

Ортау

Арқарлы

Қарқаралы

Баянауыл

Шыңғыстау

Дегелең

947м

Ақсораң 1565м

1133

1403м

Ақбет 950

1300

Мұғалжар

Үлкен Боқтыбай 657

Жаңа тақырып:

Географиялық орны:

Жер бедері батысы жарқабақты ___Біршоғыр ойысы___ шығысы көлбеу

Мұғалжар герцин қатпарлануында пайда болған палеозойлық таулы өлке.

Батыс Мұғалжар таудың бас жотасы саналады. Ол солтүстіктен оңтүстікке қарай биіктей беретін тау тізбегі.

Мұғалжар тауының қойнауы никель, кобальт, хромит, мыс, қара және түсті металға бай.

Біршоғыр бойында көмір кені бар. Бор дәуірінің аяғында пайда болған мергельді әктас цемент өндірісінде пайдаланылады.

Климаты құрғақ, континеннтті. 300мм, жазы ыстық, қысы боарнды, аязды.

Су қоры тапгы. өзендер Жем, Ырғыз, Тобыл, Талды таудан ағып шығады.

Үй тапсырмасы: 44 мазмұндау

Қорытынды

Бағалау

Сабақ: №44

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §44. Алтай

Мақсаты: Оқушыларға Алтайдың географиялық орны, оның табиғат жағдайлары жайлы сипаттама беру.

Үй тапсырмасын сұрау

1. деңгейлік тапсырмаларды іріктеу, басқа топпен алмасу

2. сөйлеу

3. бағалау

Жаңа тақырып:

Тапсырмалар:

Оңтүстік Алтай

Кенді Алтай

Қалба жотасы

109беттегі 3,4,5 сұрақтарға жауап табу

109беттегі 6, 2(қара), экологиялық шаралар

Сөйлеу бөлімі: 15минут

Қорытынды

Бағалау

Сабақ: №45

Сыныптар:

Күні:

Тақырыбы: §45. Тянь-Шань

Мақсаты: тянь-Шань тауының құрамдас бөліктері, оның географиялық орны, геологиялық құрлысының ерекшеліктері, қазба байлықтарының таралу заңдылықтары, мұздықтары, климаты мен өзен-көлдерінің ерекшеліктері, зоналық табиғат кешені, қорықтар туралы білім беру.

Үй тапсырмасын сұрау кезеңі:

1. кесте: Сауыр-Тарбағатаймен салыстыру

	Алтай	Ж.Алатауы
Го
геологиясы	+	-

Жаңа тақырып: Тянь-Шань- аспанмен тілдескен

Тянь-Шань Қазақстанның 4 облысында жатыр. 68 беттегі сурет арқылы жоталармен танысу.

Алатаулар- мәңгі қар мен мұздықтар жалаңаш жартастармен, құз беткейлермен бірлесе ала-ала болып жатады.

Қаратау- жазда шөптері қурап, жалаңаштанып қарайып көрінеді.

Солт Т-Ш- каледон

Батыс- герцин

Мезозойда тегістеліп

Палеоген мен неоген дәуірлерінде алпілік тау түзілуге ұшыраған.

Биіктік белдеуді зерттеген Семенов-Т-Ш, Ш. Уәлиханов

Жер сілкінісі, қар көшкіні, сель тасқыны тәрізді апатты табиғат құбылыстары болады.

П. Қазбалары әлі толық зерттелмеген.

8 топқа бөлу

жота

орны

геологиясы

П.қазбасы

Бекіту: тыңдаған бойынша қорытынды шығару

10сөзді мимика арқылы түсіндіру

Үйге: Тянь-Шань оқу, бақылауға дайындық

Скачать материал

Скачать материал "География 8 сынып сабақ жоспар"

Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 651 836 материалов в базе

Найти материалы

Скачать материал

Другие материалы

docx

Дидактикалық материалдар 6-7 сынып

14.11.2015
4344
39

docx

Дидактикалык материалдар 8 класс

14.11.2015
2703
13

docx

9 сынып сабақ жоспар

Рейтинг: 2 из 5

14.11.2015
13812
37

pptx

Тарих-география пәндерінен әдістер мен стратегиялар

14.11.2015
1603
2

docx

Коучинг на тему "Сын тұрғысынан ойлау"

14.11.2015
2446
21

docx

География пәні 8 сынып Орта мерзімді сабақ жоспары

14.11.2015
2849
10

docx

География пәнінен тест жұмыстары

14.11.2015
1585
4

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

Скачать материал
- 14.11.2015 21371
- DOCX 20.8 мбайт
- 22 скачивания
- Оцените материал:
Настоящий материал опубликован пользователем Искакова Акбопе Ташкембаевна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Автор материала

Искакова Акбопе Ташкембаевна
- На сайте: 8 лет и 5 месяцев
- Подписчики: 2
- Всего просмотров: 161276
- Всего материалов: 21