"Географиялық есептер" (8 сынып)

Карта бетіндегі Қазақстанның қашықтықтарын есептеу

1. Карта бетінде Алматы мен Астана қаласына дейінгі (1020 км) арақашықтық 8,5 см құрайды. Картаның масштабын анықтаныз ? 1020 км : 8,5 см =120 (км -00000)      Жауабы: Картаның масштабы 1:12 000 000 

2. Астана мен Қарағанды қаласының арасы 172 км болса, масштабы 1: 4 000 000 болатын картада арақашыктығы қанша болады ? 172 км : 40 (00000) = 4,3 см         Жауабы: Картаның арақашықтыгы 4,3 см

3. Егер туристер тәулігіне 30 км/сағ жаяу жүретін болса, онда Казақстан Республикасының батысынан шығысқа қарай қанша күн жүреді ? 3 000 км : 30 км = 100 күн (3,3 ай)               Жауабы : 100 күн (3,3 ай) жүреді

Қазақстан аумағындағы уақыт айырмасы. Сағаттық белдеулер

Есептеу жолы:

1. Кез келген елді мекеннің уақытын есептеп шығару үшін, сол елді мекен қай сағаттық белдеуде екенін білу керек, яғни Жер шеңберінің меридиан уақытын Жердің өз білігінен айналып шығатын уақытына бөлу (360°:24=15°).

2. Жергілікті уақытты анықтау үшін 1° меридиан бір-бірінен қанша уакыт айырма жасайтын табу керек (60мин:15°=4мин).

3. Екі       қаланың уақыт айырмасын білу үшін сол қалалардың орналасқан бойлықтарын градус есебімен арақашықтығын 4мин-қа көбейтіп, 60 мин-қа болсе, екі нүктенің арасындағы уақыт уақыт айырмасы шығады.

Ескерту: егер қалалар батыс және шығыс бойлықтарда орналасса, градустарын бір-біріне қосасың, ал егер бір бойлықта орналасса, градустарын бір-бірінен аласың.

Тапсырмалар:

1.77° ш.б.орналасқан Алматы қаласында 1600 болғанда 74°б.б. орналасқан Нью-Йоркте сағат неше болады ?  770 ш.б.+ 740б.б.х 4 мин. :60 мин = 10 сағ.  1600-1000= 600      Жауабы: Нью-Иоркте танғы сағат 6⁰⁰

2. 7°ш.б. орналасқан Алматы қаласында 10 қазанда таңғы сағат 8°° болғанда 117° б.б. Сан-Диего қаласында қай күннің қай уақыты болады ? 77°ш.б.+ 117° б.б.х 4 мин. : 60 мин = 11 сағ. 8 ⁰⁰ - 11⁰⁰ = 21⁰⁰                                         Жауабы: Сан-Диегода 9 қыркүйек кешкі сағат 21

3. Ұшақ Астанадан Киевке сағат 11⁰⁰-де ұшып шықты, сонда Киевке сағат қаншада жетеді ?

71 °ш.б. - 31 °ш.б. = 40 х4 мин.= 180 мин : 60 мин ~ 3 сағ. 11 ⁰⁰ - 3 = 8        8 + 3 = 11⁰⁰                 Жауабы: Киевке ұшақ сағат 11⁰⁰ болады

3. Тараз қаласында сағат түскі 13⁰⁰ болғанда Атырауда, Бішкекте, Бакуде, Берлинде, Лондонда сағат неше болады ? 71° - 52° = 19x4 = 76 : 60 = 1 сағат    13°° - 1 сағат = 12 ⁰⁰                                  Атырауда сағат 12 ⁰⁰  Бишкекте сағат 13⁰⁰ Бакуде сағат 12⁰⁰ Берлинде 9⁰⁰ Лондонда сағат 8⁰⁰

Қазақстанның климаты

Есептеу жолы:

Ауаның салмағы 1 см² - 1 кг 33 грамм (1,33 кг); 100 см ² -133 кг. Ауа температурасы әрбір 100 метр биікке көтерілгенде 0,6 °С-қа төмендейді.

Атмосфералық қысым әрбір 10 метрге көтерілгенде 1 мм-ге төмендейді.  Мұхит деңгейіндегі атмосфералык қысым 45 ⁰ солт. ендіктегі теңіз деңгейімен қысым 760 мм сын.бағанасы, құрлықта 1мб = 0,75 мм с.б. тең.  760 мм : 0,75 мм = 113,3   760 мм сынап бағанасы = 113,3 мб тен

Тапсырмалар:

1. Сынып бөлмесінің ұзындығы 8 м, ені 5 м, биіктігі 3 м болса, осы бөлмедегі ауаның салмағы қанша болады ?  (8м х 5м х 3м) х 1,33 кг = 160 кг  Жауабы: ауаның салмағы 1 см² -160 кг

2. Тау етегіндегі атмосфералық қысым 670 мм с.б. , ал оның басындағы қысым 440 мм с.б. болса, осы таудың биіктігі қанша ? (670-440 мм) х 10 м = 2300 м   Жауабы: таудың биіктігі 2300 м

3. Егер төбенің биіктігі 40 м. , атмосфералық қысым 759 мм с.б. көрсетсе, онда төбенің етегінде атмосфералық қысым қанша ? 40 :10 м = 4 м          758 мм + 4 = 762 мм с.б.      Жауабы: төбе етегінде 762 мм с.б.

4. Жер бетінде атм. қысым 750 мм с.б. болса, 5000 м биіктікте ұшып бара жатқан ұшақ бортының сыртында қандай атмосфералық қысым болады ?  5000 м : 10 м = 500 м       750 мм - 500 м = 250 мм              Жауабы: ұшақ бортында атмосфералық қысым 250 мм с.б.

5. Жер бетінде ауа температурасы +20⁰ С болса, 3000 м биіктіктегі температура қанша болады ?

6⁰ х 3000 = 18⁰ С        20⁰-18⁰ = +2⁰С   Жауабы: +2 ⁰ С

6. Егер барометр төбенің табанында 762 мм с.б., ал төбенің басында 757 мм көрсетіп тұрса, онда төбенің биіктігі қанша ?        762 -757 = 5 мм с.б.         5х10 = 50м     Жауабы: төбе биіктігі 10 метр

7. Таудың етегінде температура + 20 ⁰ С, ал шыңында -16 ⁰ С болса, таудың биіктігі қандай ?    

(+20 °С) + (-16 °С) = 36 °С            36 : 6 = 6000 м          Жауабы: таудың биіктігі 6000 м

8. Джомолунгма биіктігі 8848 метр, тау етегінде температура + 16° С, ал тау шыңында қандай ?

8848 : 1000 х 0,6° С = 5,3         (+16) - 5,3 = + 10,7 ⁰ С      Жауабы: шыңында температура + 10 ⁰ С

9. Егер бір күнгі ауа қысымы 1040 мб болса, ол қанша мм сын. бағ. тең болады ?  1040 мб х 0,75 мб = 780,0         Жауабы: 780 мм сын. баг.

10. Астанада ауа қысымы 977 мб, ал оның атмосфералық қысымы қанша мм сын.бағ. болады ?   977 мб х 0,75 = 732,75       Жауабы: ~ 733 мм сын. бағ.

11. Атырауда ауа қысымы 1022 мб, ал оның атмосфералық қысымы қанша мм сын.бағ. болады ? 1022 мб х 0,75 = 766,5      Жауабы: 766 мм сын. бағ.

12. Таразда ауа қысымы 9372 мб ал оның атмосфералық қысымы қанша мм сын.бағ. болады ?  9372 мб х 0,75 = 729            Жауабы: 729 мм сын. бағ.

13. Қызылорда ауа қысымы 1003 мб ал оның атмосфералық қысымы қанма мм сын.бағ. болады ? 1003 мб х 0,75 = 752,25   Жауабы: 752 мм сын. бағ.

14. Петропавл қаласында буланушылық мөлшері 500 мм, жауын-шашын 500 мм болса, ылғалдану коэффициенті қаншаға тең болады ?  

К = 500 : 500 = 1               Жауабы: Петропавлда ылғалдану коэфициенті 1-ге тең К = 1

15. Қызылорда        қаласында буланушылық мөлшері 900 мм, жауын-шашын 150 мм болса, ылғалдану коэффициенті қаншаға тең болады ?  

К = 900 : 150 = 0,17                    Жауабы: Қызылордада ылғалдану коэффициенті 0,17-ге тең  К > 1

Тапсырма. Есептер.

1. Қаныққан ауадағы су буы мөлшерін, яғни, төменде көрсетілген t-ра тәуелділігі неше грамм ?

-20 С-? (1) ОС-? (5) +20 С-? (17)+10 С ? (9)

2. Жел өрнегін сызыңдар.

Ш-6 күн        О-7                          СБ-9 күн                     ОШ-4 күн               ОБ-3 күн                    Б-4 күн                С-8 күн                       СШ-7 күн                                    

Жауабы; 1 күн=0,5 см.

Ш-6=3 см      О-7 күн=3,5 см    СБ-9 күн=4,5 см     ОШ-4 күн=2 см    ОБ-3 күн=1,5 см    Б-4 күн =2 см   С-8 күн = 4 см         СШ-7 күн = 3,5 см

                     

Тапсырма-1. Биіктігі 40 м төбенің ба- сында барометр 758 мм с.б көрсетіп түрса,  онда  төбенің  етегіндегі    атмосфералық   қысым қанша  мм с.б тең болады ?      Жауабы: 40:10=4758+4=762  Төбенің етегіндегі атмосфералық қысым 762 мб тең.

Тапсырма-2.    Жылдық орташа t-ны есептеп шығарып, графигін сызыңдар.

І

ІІ

ІІІ

ІҮ

Ү

ҮІ

ҮІІ

ҮІІІ

ІХ

Х

ХІ

ХІІ

Жылдық орташа t

-150

-120

+30

+40

+50

+120

+160

+140

+80

+10

-50

-140

-15-12-5-14 =-46.       3+4+5+12+16+14+8+1=63         63-46= 17:12= 1,4 жылдық орташа  t-ра

Тапсырма-3.

Мына мәлімет бойынша ауа температурасының өзгеру графигін сыз.

Және орташа температураны анықтаңдар.

Сағ 1-де -6° С,  сағ 7-1°С,  сағ 13+2°С,  сағ 19 0°С.

-6-1=-7                       -7-2=9

2+0=2                         9:4=2,2 орт-а ~ 2,2° С.

6. Тапсырма.

Қалалар	Айлар												Жылдық орташа t	Жыл ампл
	Қ	А	Н	С	М	М	Ш	Т	Қ	Қ	Қ	Ж
Аден	24	25	26	28	30	31	31	30	30	28	26	25	3,1	7
Москва	-10	-9	-4	5	13	16	18	17	11	5	-2	-8	4,3	28

1. Аден 24+25+26+28+30+31+30+30+28+26+25=362:12«3,1 жыл- дық орташа температура ~3,1 жылдық амплитуда=7.

2. Москва -10-9-4-2-8=-33°.                  5+13+16+18+17+11+5=85°.

(85-33): 12~4,3 жылдық орташа температура ~4,3°С, жылдық амплитуда =28°С.