"ХХІ ғасыр көшбасшысы" - үш тілді интеллектуалды ойын

                                ММ  «Социалистік  Еңбек  Ері –

                                 Байдалы  Уразалин  атындағы

                                         Веселое орта мектебі»

     «ХХІ  ғасыр  көшбасшысы»

                      интеллектуалдық ойыны

                         ( 7 – 9  сыныптар  арасында )

                                               Өткізген: ағылшын тілі мұғалімі

                                            Искендирова Мақпал Балтабайқызы.

                                                           2016 жыл

            Тақырыбы: «Ана тілім – ардақты»
            Мақсаты: Оқушыларға мемлекеттік тілдің өркендеп, оянуына, мемлекеттік тілімізді сүюге, мемлекеттік тілді аяққа баспай, мәртебесін биік ұстау жөнінде, әр ұлттың өзіндік ерекшеліктері, салт-дәстүрі, діні, тіл ерекшелігі болатынын түсіндіру. Оқушылардың ой-өрісін, дүниетанымын кеңейту, сөздік қорын молайту, жұрт алдында еркін ауыз екі сөйлеуге баулу.
            Әдісі: топ арасындағы сайыс
            Көрнекілігі: Слайдтар, тақырып бойынша плакаттар
                                                                Кіріспе бөлім:

Мұғалім сөзі:
            Тіл – әрбір ұлттың заңы сезімнің, ойдың жанды бейнесі. Қазақ халқы – сөзге шешен, ойы ұшқыр, мақалдап сөйлейтін халық. Кез-келген дауды атақты билеріміз бір ауыз сөзбен шеше білген. Осыншама жылдар бойы жеңілмей келе жатқан тіл. Ендеше ана тіліміз қазақ тілінің мерейін көтеру болашақ ұрпақ сіздердің еншілеріңізде.Кешіміз оқушылардың ана тіліне деген құрметін, қазақ тілін меңгеруін байқап, тіліне деген патриоттық сезімін арттыру мақсатында топтар арасындағы  жарысы түрінде өтеді. Әр топ 4 оқушыдан құралған. Жарыс алты сайыстан тұрады:
1. Мақал сөздің – мәйегі.
2. Сөз тапқанға қолқа жоқ.
3. Өлең – сөздің патшасы.
4. Сахналық көрініс.
5. Ана тілім – асыл қазынам.
6. Тіл болашағы – жастар қолында.
Жарысқа төрелік ететін әділ қазыны сайлап алу.

Ана тілім, дана тілім бақытым
Қазақ тілін білу менің парызым.
Тілім менің ұмытылмас тірлігім,
Кім біледі тіліміздің тағдырын.

Алаңдатты тіл тағдыры бүгінде.
Сен болмасаң болар ертең күнім не?
Қазақ тілін сүйемін мен жаныммен.
Қазақ болып қалу үшін түбінде.

Қазақ тілім бас иемін мен саған
Тілге деген болу керек кең талғам.
Мемлекеттік тілімізді сыйласақ,
Қазақ тілі біздер үшін жаралған.
Тіліміздің тарихы бар қол жетпес,
Айтсаң оның тарихына сөз жетпес,– демекші Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі – қазақ тілі өте бай әрі көркем. Ана тілін құрметтеген адам  Отанын да сүйеді.

Бірінші сайыс «Мақал сөздің мәйегі» деп аталады. Әр топтан бір оқушыдан шығып мақалдың басын бастаса екінші топтың ойыншысы мақалды аяқтауы тиісті. Мақалдар тақырыбы тіл, сөз қадірі жайлы болмақ.

Екінші сайыста өлең шумағының алғашқы екі жолы беріледі. Жалғасын  тауып өлеңді аяқтайды.
1. Мен ұйықтарда айтады
Ертегісін, әндерін
.................................

2. Жауды жаңбыр топ-топ
Шелек - шелек көп-көп!
......................................
3. Ана тілді сүйіп өтем,
Барлық тілден биік екен.
..................................
4. Неткен сұлу, неткен көркем
Осы менің туған өлкем!
.........................................
Өлең – сөздің патшасы деп аталатын сайыста әр топтан бір оқушыдан шығып Ана тілі жайында жазылған бір өлеңді мәнерлеп жатқа айтып шығуы тиіс.

Төртінші сайыста әр топ тілдің бүгінгі жағдайын бейнелейтін көрініс көрсетеді.
Бесінші сайыс сұрақ-жауап сайысы. Әр топтың білімі сыналады.

           1-топқа:
1. ҚР қашан тәуелсіздік алады? (1991 ж. 16 желтоқсан).
2. Қазақтың тұңғыш ғарышкері кім? (Тоқтар Әубәкіров).
3. Абайдың әжесі? (Зере).
4. Балаларды оқуға шақырған Ы.Алтынсариннің өлеңі қалай басталады? (Кел, балалар, оқылық)

2-топқа:
5. Қандай ұлттық тағамдарды білесің? (қазы-қарта, жал-жая, бесбармақ, қымыз, шұбат).
6. Күй атасы кім? (Құрманғазы).
7. Қазақ тілі қай тілдер тобына жатады? (түркі тілдес).
8. Қазақ халқының тұрмыс салтында қандай жырлар кездеседі?

           3-топқа:
1. Қазақ тілі алғаш мемлекеттік мәртебесін қай жылы алды? (1989).
2. Абайдың туған жылы? (1845).
4. Ақылды сөзінің түбірі? (ақыл).
5. Қазақ алфавитін жасаған ғалым кім? (А.Байтұрсынов).

4-топқа:
6. Ұлттық киімдер қалай аталады? (тақия, бешпент, қамзол, сәукеле, тон, ішік, кимешек т.б.).
7. Беташар қашан айтылады? (келін түскенде).
8. Қазақ халқының салт-дәстүрлерін ата? (шілдехана, бесік той, тұсау кесу, құда түсу, келін түсіру, қыз ұзату т.б.).

Соңғы сайыс сурет сайысы. Әр топ болашақтағы Қазақ тілінің мәртебесі қандай болатыны жайлы суретке қарап әңгімелейді.

Мақал-мәтелдер:
1. Тіл тас жарады, тас жармаса ... (бас жарады).
2. Дәлелсіз сөз ... (желмен тең).
3. Ине көзінен сынады, ... (шешен сөзінен сынады).
4. Піл көтермегенді, ... (тіл көтереді).
5. Сөз тапқанға ... (қолқа жоқ).
6. Жеті жұрттың тілін біл, (Жеті түрлі ілім біл).
7. Шебердің қолы ортақ, ... (шешеннің қолы ортақ).

8. Қаһарлы сөз ... (қамал бұзар).
9. Бас кеспек болса да, ... (тілкеспек жоқ).
10. Айтылған сөз, атылған ... (оқпен тең).
2-топ 
1. Бал тамған тілден ... (у тамған).
2. Тауды, тасты жел бұзар, ... (адамзатты сөз бұзар).
3. Жақсы сөз ... (жарым ырыс).
4. Жақсы байқап сөйлер, ... (жаман шайқап сөйлер).
5. Тіл қылыштан ... (өткір).
6. Ана сүті бой өсіреді, ана тілі ... (ой өсіреді).
7. Жыланның уы тісінде, адамның уы ... (тілінді).
8. Көре-көре көсем боларсың, сөйлей-сөйлей ... (шешен боларсың).
9. Тілден артық ... (қазына жоқ).
10. Сүңгі жарасы бітер, ... (тіл жарасы бітпес).

Жарыстың қорытындысы шығарылады. Оқушылар мақтау қағазы мен сыйлықтарға ие болады.