Химиядан презентация тақырыбы "Фосфор және оның қосылыстары"(9 сынып)

• 1 слайд

  Фосфор
  және оның қосылыстары
  
  

• 2 слайд

  Сабақтың жоспары
  Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесінде орналасуы;
  Атом құрылысы ;
  Табиғатта кездесуі ;
  Биологиялық рөлі
  Физикалық қасиеттері ;
  Алынуы ;
  Химилық қасиеттері ;
  Қолданылуы;
  Қосылыстары;
  Білімдерін тиянақтау;
  Есептер;
  

• 3 слайд

  Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесінде орналасуы
  P
  3 периодта
  ٧ топ, негізгі топшада
  

• 4 слайд

  Атом құрылысы
  Фосфор сыртқы энергетикалық дейгейінде 5 электрон бар.Ең жоғарғы тотығу дәрежесі + 5.
  Атомдағы электрондардың орналасуы
  +15P)2е )8е)5е
  Электрондық формуласы:1s2 2s2 2p6 3s2 2p3
  
  

• 5 слайд

  Табиғатта кездесуі
  Табиғатта фосфор тау жыныстары мен минералдарда қосылыс түрінде кездеседі.Мысалы,фосфарит және апатитте кальций фосфаты Ca3(PO4)2түрінде болады.Қазақстанда Жамбыл облсындағы Қаратау маңында фосфорит кенінің мол қоры бар екені 1935 жылдан белгілі.Қазір Қаратау бассейні негізінде ”Жаңатас байыту комбинаты” жұмыс істейді.Ақтөбе облыснда фосфорит кен орын игеру жоспарланып отыр.Осы кен орындары негізінде фосфорды өңдейтін зауыттар Таразда,Шымкентте және Ақтөбеде бар.
  

• 6 слайд

  Биологиялық рөлі
  Фосфор алғаш өсе бастаған өсімдіктерге аса қажет.Өсімдік тұқымында өте көп.Фосфор жетіспесе өсімдіктің өсуі баяулайды.Өсімдік фосфорды топырақтан алады,дәніне,сабағына жинап адамға,жануарға азық болады.Сөйтіп,топырақтың фосфоры азаяды,сондықтан топыраққа фосфор тыңайтқыштарын:суперфосфат,преципитет шашады.Оларды өсімдік тамыры арқылы сіңіріп жасушаларында жинайды.
  

• 7 слайд

  Физикалық қасиеттері :
  Фосфор элементі жай зат ретінде бірнеше аллотропиялық түр өзгерісін түзеді.Оның маңыздылары ақ және қызыл фосфор.Ақ фосфор улы және тез тұтанатын болғандықтан аса ұқыптылықты қажет етеді.Оның буымен демалуға болмайды.Ақ фосфорды шыны ыдыста су астында сыртынан құм салынған металл банкаға орналастырып сақтайды.Ақ фосфор ауасыз кеңістікте қыздырғанда қызыл фосфорға ,ал жоғары қысымда қара фосфорға айналады.Қара фосфор аз кездеседі
  

• 8 слайд

  Аллотропиясы
  Фосфор
  Ақ фосфор
  Қызыл фосфор
  P4
  

• 9 слайд

  Физикалық қасиеттері
  Ақ фосфор
  Қызыл фосфор
  1.Ақ түсті кристалдық зат,тығыздығы 1,83 г/cм3
  2.Қараңғыда жарқырайды.
  3.Кәдімгі жағдайда 30- 40ºC температурада ауадағы оттекпен тотығады.
  4.От алғыш қауіптілігіне байланысты су астында сақтайды.
  5.Суда ерімейді,(CS2)күкірткөміртекте ериді.
  6.Өте қауіпті,улы.
  7.44ºCта балқиды,280ºCта қайнайды.
  
  1.Аморфты зат,кристалды емес,тығыздығы2,20 г/см3
  2.Қараңғыда жарқырамайды.
  3.Ауадағы оттекпен 260ºC- та тотығады.
  4.Отқа қауіпті емес.Қыздырғанда от алады.
  5.Суда да,күкірт көміртекте (CS2)де ерімейді.
  6,Улы емес.
  7.400ºC-та балқиды
  
  

• 10 слайд

  Алынуы:
  Бос күйіндегі фосфорды алу үшін табиғи фосфатты электр пеште Si2 мен C қосып қыздырады.Бөлінген фосфордың буын су астында ақ фосфор түрінде бөліп алады.Реакция теңдеуі
  2Ca3(PO4)2+6SiO2+10C=P4+6CaSiO3+10CO
  Бөлініп шыққан фосфор буы салқындатылып , қатты
  куйге аударылған фосфор, судың астына жиналады
  

• 11 слайд

  Химилық қасиеттері:
  Фосфор тотықтырғыш және тотықсыздандырғыш қасиет көрсетеді.Тотықсыздандырғыш ретіңде оттекпен және белсенді бейметалдармен реакцияға түседі.
  1.Фосфор оттекте жанып,пентаоксид түзеді:
  4Pº+5Oº2 =2P2O5
  2.Фосфор металдармен фосфоридтер түзе әрекеттеседі.
  3Caº+2Pº=Ca3 P2 Кальций фосфиді
  3Znº+2Pº=Zn 3 P 2 Мырыш фосфиді
  
  

• 12 слайд

  3.Фосфор хлормен
  әрекеттесіп,фосфор үшхлоридін және 300ºC-та фосфор пентахлоридін түзеді.
  2P+3Cl2=2PCl3
  2P+5Cl2=2PCl5
  4.Фосфор сутекпен тікелей әрекеттесіп,фосфин түзеді.
  2P+3H2=2PH3
  5.Күрделі заттармен әрекеттесуі.
  5KClO3+6P=3P2O5+5KCl
  Шырпының басын қорапқа үйкегенде,қызыл фосфор бертолле тұзынан от алып,тез тұтанады.
  

• 13 слайд

  Қолданылуы:
  фосфор
  ауыл-шаруашылық зиянкестерімен күресу үшін
  Қызыл фосфор сіреңке өндірісінде
  Жарылғыш заттар алу үшін (ақ фосфор)
  улы химикаттар алу үшін
  

• 14 слайд

  Қосылыстары:
  Фосфордың оттекті қосылыстары.
  P2O5-ақ түсті ұнтақ зат.Кәдімгі жағдайда ылғал тартатын қасиетіне сәйкес оны газдар мен сұйықтарды ылғалдан құрғату үшін қолданады.P2O5 қышқылды қасит көрсетіп,сумен,сілтілермен және негіздік оксидтермен реакцияға түседі.
  Фосфор қышқылы.Сумен фосфор P2O5 әрекеттескенде,судың мөлшеріне қарай әртүрлі фосфор қышқылдары түзіледі.
  P2O5+H2O=2HPO3 Метафосфор қышқылы
  P205+2H2O=H4P2O7 Дифосфор қышқылы
  P2O5+3H2O=2H3PO4 Ортофосфор қышқылы
  Фосфор қышқылдарының ішіндегі аса маңыздысы,ортофосфор қышқылы H3PO4,оны көбіне фосфор қышқылы деп те атайды.
  
  

• 15 слайд

  Физикалық қасиеттері.Фосфор қышқылы-түссіз кристалды,улы емес зат.Суда жақсы ериді.Фосфор қышқылы орташа қышқыл қатарына жатады.
  Алынуы.Лабораторияда P205-ке су қосып,фосфор қышқылын алуға болады:
  P2O5+3H2O=2H3PO4
  Өнеркәсіпте кальций фосфатына күкірт қышқылын қосып қыздыру арқылы алады.
  Ca3(PO4)2+3H2SO4=3CaSO4 +2H3PO4
  Фосфор қышқылы суда ерігенде,сатылап диссоцияцияланады:
  H3PO4 H++H2PO-4 Дигидрофосфат ион
  H2PO4- H++HPO-24 Гидрофосфат ион
  HPO-24 H++PO-34 Фосфат ион
  

• 16 слайд

• 17 слайд

  Cұрақтар:
  1.Фосфордың алотропиялық түр өзгерістері ....., ....., ......
  2....фосфор өте улы,.....,..,..... фосфор улы емес.
  3.Фосфор ...... элементі.
  4.Фосфордың сутегімен қосылысы ...... деп аталады.
  5.Фосфор қышқылының тұздары.......деп аталады.
  
  

• 18 слайд

  Есептер :
  1.Массасы 3,1г фосфорды жағу үшін оттектің қандай көлемі (қ.ж) қажет болатынын есептеңдер.
  2.Массасы 12,4г фосфордан фосфор v оксидінің неше грамы түзілетінін табындар.
  3.Массасы 34,5г бертолле тұзы фосфордың қанша зат мөлшерімен әрекеттесе алады?
  

• 19 слайд

  Есептің шығарылуы
  1. Берілгені:
  m (P)=3,1г
  V (O) =?
  Шығарылуы:
  3,1г x л
  4Р + 5 O2 = 2P2O5
  4моль 5моль
  31г/моль 22,4г/моль
  124 г 112л
  124г ----------------112л
  3,1г-----------------x л
  х= 3,1* 112\ 124=2,8л
  Жауабы: V( O) = 2,8л
  

• 20 слайд

  2.Берілгені:
  m (P)=12,4г
  m (Р2O5) =?
  Шешуі:
  12,4г xг
  4Р + 5 O2 = 2P2O5
  124 г 220г
  12,4г ----------------хг
  124г-----------------220г
  х= 12,4* 220\ 124=22г
  
  
  
  Жауабы: m (Р2O5)=22г
  

• 21 слайд

  3.Берілгені:
  m (КСIO3)=34,5г
  
  V (P) =?
  Шешуі :
  34,5г xмоль
  5KClO3 + 6P=3P2O5+5KCI
  314,5 г 6моль
  34,5г ----------------хмоль
  314,5г-----------------6моль
  х= 34,5* 6\ 314.5=0.6моль
  
  Жауабы: V (P) =0,6моль