Сыныбы:
10 «ә»
|
Пәні:
химия
|
Күні:
18.11.15 ж.
|
Сабақ:
№29
|
Сабақтың
тақырыбы
|
Химиялық
тепе-теңдік. Химиялық тепе-теңдіктің ығысуы. Ле-Шателье принципі.
|
Сабақтың
мақсаты
|
химиялық
тепе-теңдік туралы түсініктерді қалыптастыру, тепе-
теңдіктің
динамикалық сипатын көрсету және әртүрлі
факторлардың
(концентрацияның,температураның және
қысымның) химиялық
тепе-теңдіктің ығысуына әсерін
қарастыру
|
Сілтеме
|
Оқулық
«Химия» 10 сынып, Н.Нұрахметов, Алматы «Мектеп» 2014ж
|
Сабақта
қолданылатын модульдер
|
Диалогтық
оқыту, Сыни тұрғыдан ойлау, Оқытуды бағалау(формативті)
|
Сабақтың
типі
|
Проблемалық-зерттеу
сабағы
|
Түйінді
идеялар
|
Концентрация,
температура, қысым, химиялық
тепе-теңдіктің ығысуы
|
Күтілетін
нәтиже
|
-
Тәжірибе жасау барысында талдау, қорытынды жасау дағдыларын жетілдіреді;
-
Топта бірлесіп жұмыс жасауға үйренеді;
-
Өзара диалогтік қарым – қатынас құруға үйренеді;
|
Сабақтың
барысы
|
Сабақтың
кезеңдері
|
Мұғалімнің
іс - әрекеті
|
Оқушының
іс - әрекеті
|
1.
Ұйымдастыру
(1мин)
|
Оқушылармен
амандасу,сабаққа дайындықтарын тексеру.
Ынтымақтастық
атмосферасын қалыптастыру
|
Оқушылар
мен мұғалім бір-біріне сәттілік тілейді
|
2.Негізгі
сүйенетін білімді қайталау (5 мин)
|
Катализ(өршіткі),
катализдің түрлері
- Тежегіштер
дегеніміз не?
-Катализдік
реакциялар
-Адсорбция,
адсорбат, промоторлар, катализдік улар, ферментерге қысқаша сипаттама
беріңіздер.
1-есеп.Егер реакцияның температуралық
коэффициенті үшке тең болса γ=3, температураны 150°С-дан 200°С-ға
көтергенде, реакцияның жылдамдығы қанша есе артады?
Шешуі:
υT2
(Т2-Т1)
(200-150)
———-=
γ ——————= 3 —————-=35
=243 есе
υT1
10
10
2-есеп .Егер А затының бастапқы концентрациясы 0,22
моль/л, ал 10 секундтан кейін 0,215 моль/л болса, А+В=2С
реакциясының орташа жылдамдығы қандай екенін есептеңіздер. Осы уақытта В затының концентрациясы қалай
өзгерді?
(0,22-0,215)
0,005
Шешуі:
υ(А) = —————— = —————— = 0,0005моль/л*с.
10
10
|
Оқушылар
сұрақтарға ауызша жауап береді, мысалдар келтіреді
|
3.Білімді
негіздеу
(5
мин)
|
Тек қана бір
бағытта жүретін және бастапқы әрекеттесуші соңғы заттарға толық айналуымен
аяқталатын реакцияны қайтымсыз реакция деп атайды.Қайтымсыз реакцияға
қыздырғанда (бертолле тұзы) калий хлораты мысал бола алады.
2KClO3
MnO2 t° 2 KCI + 3O2 ↑
Калий хлораты калий хлориді мен оттегіге толық айналғанда ғана реакция тоқтайды. Қайтымсыз реакциялар онша көп емес.Реакциялардың көбі қайтымды болады.
Қайтымды реакциялар деп өзара қарама-қарсы екі бағытта да жүретін реакцияларды айтады.
Қайтымды реакциялар теңдеулерінің оң және сол жақтарының арасына қарама-қарсы жаққа бағытталған екі стрелка қояды.Қайтымды реакцияға сутегімен азоттан аммиакты синтездеу мысал болады:
N2 + 3 Н2
2 NН3 + Q
|
Оқушы
қайтымды және қайтымсыз реакцияның анықтамасын айтып, мысалдар келтіреді
|
4.Жаңа сабақ (15 мин)
|
Тура және кері
реакциялардың жылдамдықтары тең болғандағы жүйенің күйін химиялық
тепе-теңдік деп атайды,оның басты сипаттамасы тепе- теңдік константасы (К)
болып табылады.
Мысалы:
А+В=C+D
реакциясы үшін
V(тура)
= k CA CB
V(кері)
= k CС CD
V(кері)/ V(тура)= K
2SO2+O2=2SO3
реакциясы үшін
K=
(SO3)2/(SO2)2*(O2)
Химиялық
тепе-теңдіктің ығысуы Ле Шателье-Браун принципі бойынша жүзеге асады:тепе-теңдікте
тұрған жүйеге қандай да бір әсер етсек, тепе-теңдік сол әсерді азайтатын
бағытқа ығысады.
1)концентрация
әсері Тәжірибе №1
Темір
(ІІІ) хлориді мен калий роданидін әрекеттестірейік
FeCl3+ KCNS Fe(CNS)3
+ KCl
Алынған
темір(ІІІ) роданидін 3 бөліп сынауыққа құйып , келесі тәжірибеге көшейік:
№2
FeCl3 конц арттырайық
№3
KCNS конц арттырайық
Қорытынды:
Тепе-теңдіктегі жүйедегі қандай да бір заттың концентрациясын арттырғанда ,
тепе-теңдік сол заттың кему жағына ығысады
2)
қысымның әсері (Тек газдар үшін)
2NO+O2 2NO2
Теңдеуі
үшін тура реакция жылдамдығы мен кері реакция жылдамдығының теңдеуін жазайық
(әрекеттесуші массалар заңы)
Vтура = k C(NO)2*C(O2)
Vкері =k C(NO2)2
k C(NO)2*C(O2)
k C(NO2)2
k2 C(NO)2*2C(O2) 4*2 8
k 2C(NO2)2 4 4
Қорытынды:
жүйенің қысымын көтергенде, тепе-теңдік газ молекуласы санының азаюы жағына,
кеміткенде газ молекуласы санының көбеюі жағына ығысады
3)
температураның әсері
N2+3H2 2NH3
H = -92,4 кДж
Бұл
экзотермиялық реакция, Ле шателье принципі бойынша температураны көтерсе,
реакция сол жаққа, яғни аммиактың ыдырау жағына ығысады.
Қорытынды:
Температураны арттырғанда, тепе-теңдік эндотермиялық, төмендеткенде,
экзотермиялық бағытқа ығысады.
|
Оқушылар
дәптерге реакция теңдеуін жазып, бақылау нәтижелерін қорытындылайды
|
5.Бекіту
(15
мин)
|
5-есеп .106 б. Қай фактордың (қысым, температура,катализатор)
әсері:
СО2 (г)+С
(к) ↔ 2CO (г) ∆Н°=172 кДж
Реакциясында
орнаған тепе-теңдікті СО түзілуі жағына ығыстырады.
Шешуі:
Көміртек (ІІ) оксидінің (СО) түзілуі реакциясы эндотермиялық реакция екендігі
оның энтальпиясының мәнінен көрініп тұр. Реакция нәтижесінде 1
моль газ тәрізді реагенттен 2 моль газ тәрізді өнім түзіліп тұр. Ле
–Шателье-Браун принципі бойынша эндотермиялық реакция кезінде орнаған
тепе-теңдік СО түзілуі жағына ығыстыру үшін температураны жоғарлату немесе
қысымды төмендету керек.
6-есеп. 102 бет, Келесі реакция теңдеулерінің
тепе-теңдік константаларының өрнектерін жазыңдар:
N2 + 3H2↔2NH3
H2+I2 2HI
CaCO3
(қ)↔ СаO (қ) +СО2 (г)
8-есеп.106
бет.
Егер белгілі бір температурада бастапқы
алынған 5 моль СО мен 4 моль Сl2 әрекеттесуі нәтижесінде 1,5 моль СОС12
түзілген болса,онда:
СО(г) +Сl2 (г) ↔ COCl2
Процесінің
тепе-теңдік константасы қандай болғаны?
Шешуі:
Химиялық
реакция теңдеуі бойынша пропорциялар құрып, реагенттердің реакцияға түскен
және артылып қалған мөлшерлерін, сонымен қатар түзілген өнімнің зат мөлшерін
тауып, төменгі кестені толтырамыз:
|
СО(г)
моль
|
+
|
Сl2 (г)
моль
|
↔
|
COCl2
моль
|
Бастапқысы
|
5
|
+
|
4
|
↔
|
-
|
Әрекеттескені
|
1,5
|
+
|
1,5
|
↔
|
1,5
|
Қалғаны
|
3,5
|
|
2,5
|
|
1,5
|
Тепе –теңдік
константасы:
kтура
[COCl2]
1.5
моль/ л
К= ———— =
————— = —————————- = 0.17(моль/ л)-1
Kкері
[CO] * [Cl2]
3.5 моль/ л* 2.5 моль/ л
|
|
6.Қорытындылау
(1
мин)
|
1. Қайтымды реакция дегеніміз не?
2. Қайтымсыз реакция дегеніміз не?
3. Химиялық тепе-теңдік дегеніміз не?
4.Химиялық тепе-теңдіктің ығысуына әсер ететін
жағдайлар қандай?
5. Ле
Шателье принципінің
тұжырымдамасы
|
|
7.Рефлексия
(1
мин)
|
БББ
кестесін толтыру
|
|
6.
Бағалау
(1мин)
|
Бақылаушылар
арқылы
|
Топтағы
оқушылар бір – бірлерін бағалайды
|
8.
Үйге
тапсырма
(1мин)
|
3.10,
3.11 6, 7
есеп 106 бет
|
|
|
|
|
|
|
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.