Хотой до5оро конспект урока

Учутал: Семенова Айталина Алексеевна

Оскуола: Н.Г.Золотарев – Якутскай аатынан харбалаах орто оскуолатын алын кылаас учуутала.

Предмет: саха тылынан литературнай аађыы

Тема: Н.Якутскай «Хотой дођоро»

Дьарык сыала:

Учуутал сыала	Үөрэнээччи сыала
Н.Якутскай «Хотой дођоро» айымньытын кытары билиһиннэрии. Өйдөөн аађар дьођурдарын сайыннарыы, Хамаанданан үлэлиир дьођурдарын сайыннарыы Талдьытынан үлэлэтэр.	Ситимнээх саңаны сайыннарар, ребуҺу таайа үөрэнэр, дьарык тематын таҺаарар суруйааччы олођун олугун хатылыыр бүгүңңү дьарыкка сыал туруорунар, Араас ньыманан айымньыны аађар дьођурун сайыннарар, Тыльдьытынан сатаан үлэлиир сатабылын сайыннарар, Хамаанданан үлэлиир,

Дьарык ыытыллар технологията: системно-деятельностный подход, проблемное обучение, игровая технология.

Туттуллар матырыйааллар: хотой ойуута, хотой саңата, иҺитиннэрэр тэрил, Н.Якутскай мэтириэтэ, аађар кинигэ.

№	Дьарык этаба	Учуутал дьарыкка дьайыыта	Үөрэнээччи дьарыга	Сатабыл
1	Тэрээһин чаас	Ыйытыыларга эппиэт көрүңүнэн кэпсэтии тэрийэр: - дођор диэн кимий? Тугуй? - эһиги дођордооххут дуо? (кыратык истиң дођоруң туҺунан кэпсээ) - кыыл киҺиэхэ дођор буолуон сөп дуо?	Ыйытыыларга эппиэттиир кэпсэтиигэ кыттыҺар. - бэйэтин санаатын ситимнээх саңанан этэр. - дођорун туҺунан кэпсиир. - дођор буолуон сөптөөх кыыллары ааттаталыыр.	Ситимнээх саңаны сайыннарар
2	Сыалы туруоруу уонна теманы таҺаарыы этаба. (айымньыны аађыах иннинээђи, айымньыны кытары билсиҺии этаба)	- Ођолор бүгүңңү дьарыкка биҺиги туох туһунан аађарбыт буолуой? - билигин мин эҺиэхэ ребус биэриэм. Бу ребус көмөтүнэн айымньыбыт аатын таҺаарыахпыт. - ођолор хайа суруйааччы айымньыта буолуой? - Н.Якутскай аатын ааттаабакка кылгастын олођун олуктарыттан кэпсиир. - ол аата ким айымньытын кытары бүгүңңү дьарыкка  билсиһэбитий? - ођолор айымньыны аађан баран ыйытыыларга эппиэттиэхпит онон болђомтолоохтук ис хоһоонун өйдүү – өйдүү аађабыт.	Бастакы этапка кэпсэппититтэн таҺаарар - дођор. - ребуҺу таайар «Хотой дођоро» диэн тахсар. Үөрэнээччи бүгүңңү дьарыкка аађыахтаах айымньытын аатын таҺаарар. - таайа сатыыр. - учуутал кэпсиириттэн таайар Н.Якутскай буоларын билэр. - Н.Якутскай олођун олуктарын тугу билэрин кылгастык кэпсиир - Н.Якутскай «Хотой дођоро» айымньытын аађабыт. - айымньыны аађарыгар сыал туруорунар.	ребуҺу таайа үөрэнэр, дьарык тематын таҺаарар суруйааччы олођун олугун хатылыыр бүгүңңү дьарыкка сыал туруорунар.
3	Дьарык сүрүн чааһа. (тиэкиҺи аађыы этааба)	- айымньыны аађарбытыгар ханнык ньымалары туттар этибитий? Айымньыны аахтарар (цепочканан аађыы, ботугураан аађыы)	- искэ аађыы, цепочканан аађыы, ботугураан аађыы, сирдэтэн ађыы. - айымньыны учуутал аахтарар ньымаларынан аађар.	Араас ньыманан айымньыны аађар дьођурун сайыннарар.
4	Айымньыны кытары үлэ	Ођолор билбэт өйдөөбөт тылларын дуоскађа суруйар. (баарт, отуу, үүтээн, кытыл, иэн, ардьах, чинэрий, тымтай, өҺүөннээх, сэмэлээ, дьохсойор, барбах, куруң, быстан олоруу, өрүҺүй) быҺаарыылаах тылдьытынан үлэлэтэр.	быҺаарыылаах тылдьытынан үлэлиир.	Тыльдьытынан сатаан үлэлиир сатабылын сайыннарар.
	Сынньалаң чааһа	«Чинэрий» - кэннинэн хаамар «Боотурђаа» - иннин диэки хардыылыыр боотурђуур «Дьохсойон оор» - чохчойор Болђомтођо оонньуу ыытар	Учуутал эппитин толорор. Ким саамай болђомтолоох ол кыайар.	Хамсанар, болђомтолоох буолууну сайыннарынар.
5	Тиэкиһи кытары үлэ Тиэкис ис хоҺоонунан ооньуу.	Икки хамаандађа араарар, икки ођону дьүүллүүр сүбэ гынар, «Брейн ринг» көрүңүнэн оонньуу ыытар. «Хотой дођоро» айымньыттан ыйытыы биэртэлиир. Оонньууну дьүүллүүр сүбэђэ олорбут ођолор ыыталлар	Хамаандађа арахсар, аат толкуйдуур, ыйытыыларга эппиэттиир. Айымньы ис хоһоонун чиңэттэр.	Хамаанданан үлэлиир
6	Дьиэђэ үлэ	Ођолор айымньыны өйдөөн хаалалларыгар, тылларын байытарга сорудах биэрэр.	Дневника сурунар: «Автор тылынан айымньыны кэпсииргэ бэлэмнэнии»	Дьиэђэ үлэлииригэр сыал туруорунар.
7	Рефлексия	Хотой туҺунан тугу биллигит? Булчут хайдах киҺи эбитий? Олоххо маннык буолуон сөп дуо? Дођордуулар хайдах буолуохтаахтар эбитий	Ыйытыыларга эппиэттиир. Айымньы ис хоҺоонугар санаатын этэр.	Ситимнээх саңаны сайыннарар.

Булчут хотойу көрсөрүгэр төҺө саастаах этэй?	Булчут тођо баартаах булчутуй?	Хотойтон ордук үөҺээ көтөр, хотойтон ордук ыраађы көрөр туох баарый?	Булчут ођонньор хана олорон хотой дођорун туҺунан кэпсиирий?
Ханнык өрүс кытылыгар үүтээннэрэ турбутуй?	Хотойу тугу гына баран иҺэн көрүстэ булчут?	Булчут хотойу тугунан саайаары гыммытай?	Булчут балыгын туохха сүгэн испитэй?
Хас хонугунан хотой булчуттан куттаммат буолбутай?	Сайын ортото диэн ханнык ый буоларый?	Хотой тођо чаңыргыы – чаңыргыы, үөҺэ кыырайан тахса – тахса  таңнары сурулаан түстэ?	Хотой тођо булчут харађар көстүбэт буолбутай?
Хотой хайдах көтөр диирий ођонньор?	Саас хотой төннөн кэлэн булчутка тугунан көмөлөстө?	Булчут ођонньор бүтэҺигэр туох диэн биҺигини үөрэттэ?