Игра " В стране сложного предложения"

Къугъун "БРЕЙН-РИНГ"(Сложный предложение)

Метлеб: лезги ч1алай аялриз авай чирвилер ахтармишун;  сложный предложенидай авай чирвилер мягькемарун; ч1ал гегьеншарун.

Тадаракар: эмблемаяр, карточкаяр,доска.

Къугъунин финиф.

Къе  чи кабинетда пуд команда гуьруьшмиш жезва. Гьуьрметлу дустар, буюр Лезги ч1алан вилаятдиз, сложный предложенидин к1вализ!

Чи къугъунин девиз:"Лезги ч1ал  дериндай чира!"

Къугъунин къайдаяр: суал гайила, ни фад гъил хкажайт1а, гьа командади жаваб гузва. Жаваб гьазуриз са декьикьа гузва.Гьи командади гзаф баллар къазанмишайт1а, гьам гъалиб жеда. Чкадилай гьарайдач(командадин балл ат1уда).

Ша чун командайрихъ галаз таниш жен.(командайри чпин девизар лугьузва, иштиракчийрин т1варар кьазва).

1. Ни фад лугьуда? (Гьи командади фад гъил хкажайт1а, гьада жаваб гуда. Гьар дуьз жавабдай са балл)

1.Синтаксисдин уьлчмеяр гьибур я?( Ибара ва предложение)

2. Сложный предложение квез лугьуда? (Кьвед ва я кьведалай гзаф предикативный паярикай ибарат тир, чпихъ кьилдин диб авай, виридахъ санал манадин, къурулушдин ва интонациядин жигьетдай садвал авай предложенидиз сложный предложение лугьуда)

3.Сложный предложенидинни простой предложенидин къурулушда авай тафаватлувилер.(Простой предложение жуьреба-жуьре формайра авай гафарикай ибарат я, сложный предложение-са шумуд уьлчмедикай(паюникай))

4.Предложенидин паярин арада авай алакъаяр къалурзавай такьатриз килигна, СП шумуд жуьрединбур жеда? (2: союзар квай СП, союзар квачир СП)

5. Сложный предложенидин паярин арада шумуд жуьре алакъа жеда?             ( Барабарвилин ва табийвилин)

6. Союзар квай СП  гьихьтинбур жеда?( Сложносочиненный ва сложноподчиненный)

7. Сложный предложенийрин паяр гьик1 алакъаламиш жеда? ( Интонациядин, союзрин, союзвилин гафарин ва глаголдин формайрин куьмекдалди)

8. ССП-рин паяр галк1урзавай союзрин жуьреяр гьибур я? ( Галк1урунин, паюнин, къаршивилин)

9. ССП квез лугьуда? (Кьвед ва я кьведалай артух паяр авай, са пай муькуьдалай аслу тушир, сад муькуьдаз табий тушир, чеб барабарвилин союзрин ва интонациядин куьмекдалди галк1урнавай сложный предложенидиз ССП лугьуда)

10. ССП-да авай   паярив гекъигайла, СПП-диз  гьихьтин тафаватлувилер  ава? (СПП  са пай муькуь паюнилай аслу жезва,са пай муькуь паюниз манадин ва грамматикадин жигьетдай табий жеда)

11.СПП табий предложенийрин  жуьреяр.(Ачухардай, определенидин, обстоятельстводин)

12. Обстоятельстводин  табий предложенийрин мисалар гъваш, жуьре тайинара.

13. Союзар квачир СП-да гьихьтин препинанидин лишанар эцигда?

 ( Запятой, точкани запятой, тире, кьве точка)

14.  Предложенидин жуьре тайинара. Нефсинин гарданда зунжур тун тавурт1а, кар жеда ч1ур (С.С.) (СПП)

15. Вахтунин табий предложение квай СПП мисал гъваш.

16. Гьавиляй, гьаниз килигна союзвилин гафарин куьмекдалди алакъаламиш жезвай  табий предложенидин жуьре? (Нетижадин)

17.Са шумуд табий предложение квай СПП мисал гъваш.

18.  СПП-кай ССП арадиз гъваш.  Булахдин яд гьикьван яргъаз акъатайт1ани, адан дад артух жедач.(И.Г.)  ( Булахдин яд яргъаз акъатда, амма адан дад артух жедач)

19. Ганвай предложенийрикай СПП туьк1уьра.  Аялри  лезги ч1алан тарс чирнавай. Муаллимди  хъсан къиметар  яна.

20. Предложенийриз баянар це.   

 Зун дарвиле туна вуна-

Зал душманар хъуьрезва(Е.Э.)

Зун дарвиле туна вуна, гьавиляй зал душманар хъуьрезва(Е.Э.)

(Синонимар тир СП, СП-дин са паюни муькуь паюна лугьузвай кардин нетижа къалурзава, 1 союзар квачир СП, 2 нетижадин табий предложение квай СПП)

2.Предложенидин кьат1 давамар хъия.    Гьар са командади акси  командадиз предложенидин кьат1 лугьузва, абуру адакай са ССП ва са СПП туьк1уьрда.(Дуьз жавабрай 2 балл)

3.Предложение къалура.  Муаллимди ганвай предложенияр аялри доскадал къалурна к1анзава. Ни фад ва дуьз къалурайт1а, гьам гъалиб жеда.(1балл)

Командада авай аялри чпин арада везифаяр тайинарзава.( кьилин предложение, табий предложение, препинанидин лишан, союз, союзвилин гаф, глаголдин форма)

Цава гьикьван гзаф гъетер  хьайит1а, ам гьакьван экуь жеда(Р.Гь.)

Куьчеда ахьтин циф авай хьи, кьве камунин яргъа авай зат1 аквадачир.

Зун хуьруьз т1имил хквезва лагьана, куьн инжиклу жемир.

4. Са гьарфуникай СП туьк1уьра.

Са гьарфунилай башламиш жезвай гафар кваз СП туьк1уьрна к1анзава. Нин предложенида гзаф гафар хьайит1а, гьам гъалиб жеда.

Нетижаяр кьун, гъалиб хьайибур тайинарун.