Игра-викторина «Бумбин орнур зуульчллһн» (3 класс)

Внеклассное мероприятие в 3 классе

Игра-викторина «Бумбин орнур зуульчллһн»

Учитель калмыцкого языка и литературы

 МБОУ «СОШ №21» г. Элисты

Нармаева Анна Николаевна

 (Самбрт ишкә герин,  хальмг  хувцта көвүн, күүкнә  зургуд өлгәтә.Тал дунднь наадн-викторина нерәдлһн бичәтә.  Көгҗм дахад,  наадна орлцачнр (2 баг)  классд орна. Ирсн гиичнртә мендлнә, ормдан сууна)

Багш: Мендвт, бичкдүд! Мендвт , ирсн гиичнр!

(самбрт слайдс һарна)

Хальмг улс амар келгддг  әвр ик урн үгин зөөртә, эврәннь дуудан, туульсан болн домгудан  хәәрлҗ  хадһлцхана, түүндән дуран өгцхәнә. Болв теднәс хамгин дурта, хамгин сәәхн ке, үнн һол седклән тәвсн баатрлг дуулвр  “Җаңһрнь” болдмн. Хальмг баһчуд  хаврин сөөд цуглрад, хальмг ишкә герт сууһад,  җаңһрчнр дуулсн  “Җаңһр”  соңсад, Бумбин орар зуульчллһ кедг бәәсмн.

Бумбин орн гидг орн-нутг йилһү орн-нутг болдмн: тер орн-нутгт бәәсн улс үкл уга мөңк, үрглҗд хөрн тавн насни дүрәр бәәдг улс гиҗ “Җаңһрт” келгднә.

1-гч умшач  “Бумбин орна магтал”

Күлгүдин  хурдн  хамгиг  цуглулсн,

Арслңгудын  чиирг  хамгиг  цуглулсн,

Дөрвн талан

дөчн   хаани  нутг  номдан  орулсн,

Үкл уга мөңкин орта,

Үрглҗд  хөрн  тавн  насни дүрәр бәәдг,

Үвл уга хаврин кевәр,

Зун уга  намрар,

Даарх  киитн угаһар,

Халх  халун  угаһар,

Сер-сер гисн  салькта,

Бүр-бүр  гисн  хурта

Бумбин  орн  болна.

Багш: Бумбин орнур  өшәтнрин  кесг олн цергүд- олн толһата маңһсмуд, шулмс дәәлхәр дәврцхәнә, болв Җаңһр хаана  баатрмуд  тер дәврсн хортдудыг  дәәләд, күүчәд уга кеһәд, кезәчн  диилвр бәрҗ  һарцхана.

(көгҗм дахад, баатрмудын хувцта, һартан җидтә  4 көвүд һарад, андһар  умшцхана)

1.     Баатр Җил  насн  хойран Җидин  үзүрт  өлгий Җилв  бах  хойран Һанцхн  Җаңһртан  өгий	2.Баатр Эзн деерән эргәд, эңгин олн  әмтнәни төлә байн  эмҗл  нертә элкән  йүүләд  өгий.
3.Баатр Бух нигт гиҗ, Хәрү  хәләгсн  бодң манд уга. Уул өндр гиҗ, өргл өөднь эс һаргсн күлг манд уга.	4. Баатр Улаһад  иргсн Зааһин  улан  түүмрәс  бичә әй, Агсад иргсн күчтә хаани Мөсн  шар зевин  үзүрәс  бичә әй, Эн йовх бийдән Буру уга зөвәр өңгрий.

Дун “Баатрмуд”(үгнь болн көгҗмнь Казанкина В.)

Багш: Эн җил, мана хальмг улс баатрлг дуулвр “Җанһрин” 575-җилин өөннь темдглҗәнә, кесг керг- үүл давулҗана. Эндр мадн, бас “Бумбин орнур зуульчллһн” гидг нертә соньн наад давулхмн. Мана нааднд хальмг келнд дурта, “Җанһр” сәәнәр меддг көвүд-күкдин   2 баг орлцҗана.

Багш: Тана  баг? (1-гч баг тал заана)

Цугтан: “Бичкн баатрмуд”

1багин Һардач: Мана дуудвр:

Цугтан: Ардан  хәләлго

              Ормдан зогслго

              Уралан йовхмн!

              Диилвр бәрхмн!

Багш: Тана  баг? (2-гч баг тал заана)

Цугтан: “Хоңһрин ачнр”

2багин Һардач: Мана дуудвр:

Цугтан: Хурдн көлтә

              Хурц нүдтә

              Уйхн үүрмүд

              Уралан йовхмн!

Багш: Мана наад  күндтә  жюрин  гешүд  шүүх:

Багш: Мана  наадна  түрүн  даалһвр “ Бумбин орна баатрмуд” гидг нертә. Команд болһн  зург хәләһәд, баатрин нерд  келх зөвтә.

1)    Эзн Богд Җаңһр

2)    Байн Күңкән Алтн Чееҗ

3)    Арслңгин Арг Улан Хоңһр

4)    Күнд Һарта Савр

5)    Орчлңгин Сәәхн Миңян

6)    Бульңһрин көвүн Догшн Хар Санл

    Ода болхла, би дараһар команд болһнд баатрмудын тускар сурврмуд тәвхв:

-Эзн Богд Җаңһр кедү көлтә ширә деерән сууна? (44 көлтә)

-Җаңһрин хатна нернь кемб? (Аһ Шавдл)

-Кедү баатрмуд бумбин оран харсна? (6012 баатрмуд)

-Җаңһрин барун  таласнь кен ахлҗ  сууна? (Байн  Күңкән Алтн Чееҗ)

-Җаңһрин зүн таласнь  кен ахлҗ  сууна? (Арслңгин Арг Улан Хоңһр)

-Кен гидг баатр дала күүнә  орм эзлнә?(Гүзән Гүмб)

Багш:  Йир сән! Ода мана бичкдүд баатрмудын  магтал  келх

2-гч умшач:

Энүг алдл уга дахдгнь

Кемб гихнь-

Эзн богд Җаңһрин

Эркн сән сөңгч,

Эрк Тугин көвүн

Орчлңгин Сәәхн Миңъян болдг болна.

3-гч умшач:

Барун бийинь ахлҗ  суудгнь-

Иргсн йирн йисн җилә юмиг

Тууҗҗ  келдг,

Ирәд уга йирн йисн җилә юмиг

Тааҗ меддг

Байн Күңкән Алтн Чееҗ,

Далн хаани нутгин төр шаҗн хойриг

Һар деерән бәрәд,

Ямр ик берк зарһ  ирв гиҗ

Түдл уга хаһлад,

Хар торһн дөрвлҗн деер суудг гинә.

4-гч умшач:

Зүн бийинь ахлдгнь-

Төвшүн Ширкгин  ууһин көвүн гинә,

Шилтә Зандн Герл хатни

Эркн хөрн хойр настаднь һарсн

Арслңгин Арг Улан Хоңһр гинә.

5-гч умшач:

Күңкән дару суудгнь-

Сай өркәр авсн

Күүкн күрң  һалзнта,

Найн нег алд

Хәәв балтнь ээмәснь хөөһдг уга,

Залу ямр чиирг болв гиҗ

Мөрн деер кү торһдг уга,

Күмни начн

Күнд Һарта Савр  болна.

6-гч умшач:

Зүн тал һурвдгчнь

Буйн төгс ааван

Көвүн уга хаяд,

Бурхн сәәхн ээҗән

Буй уга хаяд,

Бум өрк алвтан

Ной уга окад,

Арвн нәәмтә

Әңгр улан хатан

Һанц бийинь хаяд,

Буурл Һалзнарн  ирҗ

Эзн Богдыг дахгсн

Бульңһрин көвүн

Догшн Хар Санл болна.

Багш: Йир сән.

-Бумбин орнд  ямаран һурвн бичкн баатр билә? (Хошун Улан, Хар Җилһн, Аля Шоңхр)

-Кезәнә бичкдүд ю  нааддг  билә? (Шаһа нааддг билә)

-Чик. Түргүр туссн шаһа яһҗ нерәдгднә?(Спинка альчика выпуклой стороной вверх) ( Бөк)

- Гедргән туссн шаһа яһҗ нерәдгднә? (Спинкой вниз, вогнутой стороной вверх) (Чох)

-Хотхр бийәрн деегшән туссн шаһа яһҗ нерәдгднә?( Альчик, упавший  резной стороной вверх) (Алц)

-Тегш бийәрн деегшән туссн шаһа яһҗ нерәдгднә? (Альчик, упавший  ровной стороной  вверх) (Та)

-Ода мадн мергн көвүд-күүкд шүүҗ  авхмн. Хойрдгч  даалһвр “Шаһасар наадлһн”

Кен далаһар шаһас цокад унһахла, тер диилнә. (жюрин гешүд баг болһна цокҗ авсн шаһас  тоолцхана)

Багш: Йир сән. Бумбин орна баатрмуд  ямаран билә? (Баатрмуд  ухата, чидлтә, цаһан седклтә, шулун, мергн..).

Ода мадн  шулун-шудрмг  көвүд-күүкд  шүүҗ авхмн.  Һурвдгч  даалһвр “Хөөһән  хашад орулһн” гидг  марһан

Баг болһнас  түрүләд 7 бичкдүд орлцх.  Тадн гирлгәрн  эврәннь долан  “Хөөдән” ( контав эс гиҗ бодмас) хашадан  орулх зөвтәт. Кен түрүн хөөдән  хашад (бүслүрт) орулна, тер шүүнә. (наад 2 дәкҗ  наадх)   

Багш:  Бичкдүд, кезәнә  ямаран дөрвн зүсн мал өскдг бәәҗ? (Темән, хөн, үкр, мөрн)

-Чик. Цуг  дөрвн зүсн малас, баатрмуд мөрн  малд  дурта.   Бумбин орна баатрмудт  эврә күлг бәәнә. Ода болхла дөрвдгч  даалһвр “Баатрин  күлгинь олҗ автн” . Эн слайд хәләһәд, чик хәрү олҗ автн.

(слайд олзлх: Баатрин зургин өөр мөрдин  зургуд һарна)

1)Эзн богд Җаңһрин күлг...

А)Агсг Улан

Б)Арнзл Зеерд          ( рыжий)

2)Байн Күңкән Алтн Чееҗин күлг...

А)Хар  күлг

Б)Агсг Улан   (резвый  буланый)

3)Арслңгин Арг Улан Хоңһрин күлг...

А) Оцл Көк Һалзн  (сивый  лыско)

Б)Алтн Шарһ 

4)Орчлңгин сәәхн Миңъяна күлг...

А)Күүкн Күрң Һалзн

Б)Алтн Шарһ   (золотисто-соловый)

5)Бульңһрин Догшн Хар Санлын күлг...

А)Буурл Һалзн  (чалый лыско)

Б)Хар күлг

6)Күнд Һарта Саврин күлг...

А)Кер мөрн

Б) Күүкн Күрң Һалзн  (бурый лыско)

7)Гүзән  Гүмб баатрин күлг...

А) Цаһан күлг

Б)Хар күлг   (черный)

Багш: Йир сән! Дарук  даалһвр “Цалмар мөр бәртн”

Модар кесн мөрнә  толһа деер төөлгүд  хайх. Күн болһн  2 дәкҗ хайна. Төөлг  чикәр тусхла, мөрн  бәргдҗ  гиҗ  тоолгддг. (жюрин гешүд баг болһна бәрҗ авсн мөрдиг  тоолцхана)

Багш: Дарук  марһан “Хурдн мөрн” .

Баг болһнд мөрн бәәнә. Дараһар мөрәр довтлх кергтә.  Кенә баг шулуһар даалһвр күцәнә, тедн нааднд диилвр бәрнә.

Багш: Йир сән! Ода болхла дарук даалһвр “Кроссвордын  тәәлвринь олтн” Баг болһнд   цаас өгх. Сурһульчнр баг-багар кроссвордын тәәлвринь олна. (3 минут өгх)

1.б

и

ч

ү

р

2.д

а

с

л

у

р

3.к

и

м

з

ә

4.с

а

м

б

р

5.б

и

л

л

ү

р

6.с

а

н

д

л

7д

о

р

в

а

8.ш

и

р

ә

9.х

а

р

н

д

а

Үгмүд  хальмг келнд орчултн:

1.     Ручка

2.     Учебник

3.     Линейка

4.     Доска

5.     Ластик

6.     Стул

7.     Рюкзак

8.     Парта

9.     Карандаш

Кроссворд тәәлснә хөөн баг болһнд дараһар сурврмуд тәвх:

-Баатрмуд ямаран орн-нутгт бәәдг билә? (Бумбин орнд)

-Ямаран һол эн орн-нутгт билә?( Домб һол)

-Ямаран дала эн орн-нутгт билә? (Өргн Шартг дала)

-Ямаран уул эн орн- нутгт билә? (Өл Маңхн Цаһан уул)

(Жюри аш һарһсн цагт җаңһрч В.Каруевин  видео үзүлх)

Багш: Иигәд мана зуульчллһн  төгсҗәнә. Ода жюри  мана наадна аш һарһх.

(наадна орлцачнриг дипломар ачлх)