ІІ жартысы-ХІІ ғасырдың басындағы Қазақстан мәдениеті тарауын қайталау. 7 сынып

• 1 слайд

  Тақырыбы:
  
  X-XIII ғ басындағы Қазақстан мәдениеті тарауын қорытындылау қайталау сабағы
  

• 2 слайд

• 3 слайд

  Қалалардың көлемі бойынша бөлінуі
  Қалалар
  30 гектардан асатын қалалар.
  Испиджаб, Отырар, Сауран
  10 гектардан 30 гектарға дейінгі қалалар.
  Бурух, Хурлуг, т.б.
  10 гектарға жетпейтін қалалар. Алмалық, Лавар, Қапал, Ақтам, Арасан, т.б.
  

• 4 слайд

  Қала құрылысындағы өзгерістер
  Қалаларға жүргізілген археологиялық зерттеу жұмыстары олардың ішкі құрылыс жүйелерінен толық мағлұмат береді.
  Дамыған ортағасырлық қалалар Отырар, Тараз, Талғар, Баба-Ата, Құйрықтөбеге кең көлемде жүргізілген қазба жұмыстары, бұл қалалардың қоғамдық құрылыс орындары жобаларының қандай дәрежеде болғандығын көрсетеді.
  Көшелер, оның екі жағына салынған үйлер, шаруаға қажетті бөлмелер, олардан аулақтау жерге салынған шеберханалар ашылған.
  Әр ірі архитектуралық құрылыстың маңында кірпіш күйдіретін, сәнді глазурь дайындайтын орындар болған.
  

• 5 слайд

  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Қолөнердің дамуы
  Құмырашы-көзешілер аяқпен айналдыратын ұршықтармен саз балшықтан әр түрлі формада құмыра немесе қыш ыдыстар жасаған. Көзешілердің шеберханалары бірнеше бөліктен тұрған.
  Күйдірілген қыш ыдыстар төзімді болған.
  

• 6 слайд

  Сауда және ақша айналымы
  Орта ғасырдағы сауданың дамығандығын ақша айналымының болғандығынан байқаймыз. Ірі қалаларға жүргізілген қазба жұмыстарының кезінде олардан табылған алтан, күміс, қола сияқты металдардан жасалған теңгелер тек айырбас сауда ғана емес, тауар-ақша қатынастарының да болғандығын көреміз. Отырар, Фараб қалаларында ақша шығаратын сарайлар болған.
  

• 7 слайд

  Орта ғасырдағы кесенелер құрылысы
  

• 8 слайд

  Орта ғасырлық мешіттер құрылысы
  
  X ғасырдың араб-парсы жазба деректерінде Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу аймағындағы қалаларда мешіттердің болғандығы айтылады. Олардың кейбіреулері осы күнге дейін сақталған. Боран мұнарасы X ғ. аяғында немесе XI ғасырдың басында Жетісу халқы жаппай мұсылмандылыққа көше бастаған кезде салынған. Құйрықтөбе қаласын қазған кезде ең ертедегімешіттің орны табылды. Оның көлемі 36,5х20,5 метр. Күйдірілген және шикі кірпіштен тұрғызылған. Мұндай мешіт Тараз қаласының маңындағы Өрнек қаласынан да табылған
  

• 9 слайд

  Ислам дінінің қала мәдениетінің дамуына ықпалы
  IX-X ғасырлардан түркілер әлемінде суниттік бағыттағы ислам діні кеңінен орныға түсті.Мешіттер салынып, ислам негізі мен құранды оқып үйренетін медреселердің де іргетасы қаланды. Отырар, Тараз, Сығанақ, Сауран, Қойлық т.б. ірі қалалар мен елді мекендерде орта ғасырлардың алғашқы кезеңінде–ақ мешіттер салына бастаған. Отырар қаласының оңтүстік жағында 4км жерде Байылдыр қыстағының жанындағы Жұма мешітінің орны зерттелген.Ислам дінінің орныға бастағанын осы кездегі тұрғындардың жерлеу салтынан да байқауға болады. Мұсылманша жерлеу салты бойынша адамның басы құбылаға қаратылып, жанына ешбір зат бірге қойылмай жерленеді. Ислам дінінің нығаюы қазақ жерінде ғылым мен білім салаларының дамуына да ықпал етті.
  

• 10 слайд

  Қожа Ахмет Йасауи ( 1103-1167)
  Сайрам қаласында туған. Әкесі Ибраһим атақты ғұлама адам болған.Шешесі-Мұса шайқының қызы Айша (бір деректерде-Қарашаш). Ахмет жастай шешесінен, жеті жаста әкесінен жетім қалған. Ол өзінің әпкесі Гауһар –Шаһназдың қолында өседі. Алғаш әкесінен оқып, сауатын ашып, кейінірек ислам дінінің шариғат-қағидаларын үйренген.Арыстан бабты пір тұтады.Қожа Ахмет Йасауиден қалған мұра оның «Даналық кітабы» -«Диуан-и хикмет» болып табылады. Кітап түрік тілінде араб әліпбиімен жазылған. Шәкірті Сүлеймен Бақырғани.