Ыҥырыы сурук "Табаҕы утарабыт"

Саха сирин дьонугар ыҥырыы

Ааспыт үйэ 20-с сылларыгар саха омугу имири эһэртэн быыһаабыт, гражданскай сэриини Саха сиригэр тохтоппут уонна Саха Республикатын тэрийсибит саха омук улуу уола Исидор Бараахап биир дойдулаахтар буоларбытынан киэн туттан туран, биһиги, Николай Якутскай аатынан Харбалаах орто оскуолатын үрэнээччилэрэ мунньахтаан, сүбэлэһэн баран Саха сирин бары олохтоохторугар маннык диэн ыҥырыы таһаарабыт.

Кэлиҥҥи кэмҥэ Россия уонна Саха Сирин салалталара табаҕы тардары хааччахтыыр аналлаах элбэх сокуоннары, дьаһаллары ылынна. Биһиги олору олус биһириибит. Табах доруобуйаҕа буортутун туһунан киһи эрэ барыта билэр. Ол гынан баран, хаһан эрэ бу куһаҕан дьаллыкка ылларан кэбиһэн, онтон кыайан босхоломмокко,табахтарын сатаан бырахпакка, элбэх дьон өйдүү-өйдүү доруобуйаларын күн аайы сүһүрдэ сылдьаллар. Табах наркотик бииһин ууһа буолар. Киһи табахха дөбөҥнүк ылларар уонна дэбигис босхолоно охсубат. Онтукатынан табах олус сэрэхтээх.

Сайдыылаах саҥа үйэ дьоно буоларбыт быһыытынан, доруобуйабытын чөл хаалларарга кыра эрдэхпититтэн бэйэбит кыһаллыахтаахпытын өйдүүбүт. Табаҕы тардымыаххайыҥ, биир эмит табахтыыр оҕо баар буоллаҕына, ол куһаҕан кэмэлдьиттэн түргэнник босхолонуҥ диэн Саха сирин бары олохтоохторугар, үөрэнээччилэригэр анаан биһиги ыҥырыы таһаарабыт!

Биһиги оскуолабытыгар биир да үөрэнээччи табахтаабат буоларын ситистибит! Бу ыҥырыыбытын төрөппүттэргэ эмиэ туһаайабыт! Төрөппүттэр бэйэлэрэ табахтыыр буоллахтарына, кинилэр да оҕолоро табахха олус чугас сылдьаллар, хаһан баҕарар бу куһаҕан дьаллыкка убанан хаалыахтарын сөп. Ол иһин, оҕолоргут чөл доруобуйалаах буолуохтарын баҕарар буоллаххытына, табахсыт төрөппүттэр табаххытыттан түргэнник босхолонуҥ!

Анал үөрэхтээхтэр суруйалларынан, Россия үрдүнэн табахтан сүһүрэн, табах буортутуттан доруобуйалара эмсэҕэлээн, онтон сылтаан сыл аайы 500 000 киһи олохтон туоруур.

Биһиги төрөппүттэрбит ыалдьыбакка, уһуннук уонна дьоллоохтук олоруохтарын баҕарабыт! Хас биирдии киһи уһун үйэлээх буолан эһээ, эбээ, хос эһээ, эбээ сааһыгар тиийиэххитин! Хаһан Эрэ, биир да Саха сирин олохтооҕо табах диэни тардыбат, арыты диэни испэт, чөл туруктаах доруобуйалаах, үлэлээх-хамнастаах, дьиэлээх-уоттаах, ыраас өйдөөх-санаалаах буолуо диэн эрэнэбит.

Ол кэм түргэнник кэлэрин туһугар бары турунуоҕуҥ!

Үөһээ Бүлүү улууһун Николай Якутскай аатынан Харбалаах орто оскуолатын үөрэнээччилэрэ

Табаҕы утарабыт!

Ахсынньы 3 күнүгэр Үөһээ Бүлүү улууһун Николай Гаврилович Золотарев – Якутскай аатынан Харбалаах орто оскуолатын иһинэн үлэлиир Исидор Барахова аатынан оҕо тэрилтэтэ бүтүн Саха сирин олохтоохторугар “Биһиги табаҕы утарабыт!” ыҥырыы түһүлгэтин, табах диэн “хара дьай” бүтүн саха норуотун эһэригэр тиийдэ, оҕотуттан саҕалаан улахан киһиэхэ тиийэ табахха ылларыы үксээбититтэн сиэттэрэн,  чөл олохтоох буолууну тарҕатар сыалтан табаҕы утарар түһүлгэни тэрийдибит. Хас биирдии оскуолабыт үөрэнээччитэ, оҕо уһуйаанын иитиллээччитэ ыҥырыы сурук ис хоһоонун үөрэтэн, ылынан табаҕы утарар ыҥырыы сурук наада эбит диэн өйөөн бу түһүлгэни тэрийэр тоҕоостоох кэм кэлбитин өйдөөтүлэр.

Үлэбитин үөрэнээччилэр, төрөппүттэр, оскуола үлэһиттэрин табахха сыһыаны үөрэтэр ыйытынньык оҥорон саҕалаатыбыт. Ыйытынньык түмүгүнэн оскуола үөрэнээччилэрин иһигэр 3 биирдэ эмит табахтыыр оҕолор баалларын, туһааннаах үлэбит түмүгүнэн табахтан аккаастаналларын ситистибит.  Ыйытынньык түмүгүнэн табахтааһын ордук дьиэ кэргэҥҥэ төрөппүттэр, убайдар эдьиийдэр табахтыылларыттан төрүөт буолуон сөп эбит диэн санааҕа кэллибит.

Түһүлгэбитигэр ыҥырыыбытын быһа гыммакка  төрөппүттэр, оскуола үлэһиттэрэ, улуус үөрэҕириитин эйгэтин салайааччыта Александр Семенович Поскачин,  улуус үөрэҕириитин эйгэтин салайааччытын иитэр үлэҕэ солбуйааччы Николай Андреевич Платонов, үөрэҕирии эйгэтин сүрүннүүр специалиһа Калиста Васильевна Борисова, нэһилиэкпит баһылыга Илья Ибрагимович Кузьмин кыттыыны ыллылар, бэйэлэрин санааларын үллэһиннилэр.

Ол курдук, төрөппүттэрбит ыҥырыыбытын өйдөөн  үлэбитин өйүүллэрин биллэрдилэр: “Табахтааһын проблемата биһиги нэһилиэкпитигэр эрэ буолбакка бүтүн аан дойду проблемата буолар. Куһаҕан дьаллык буортутун оҕолорбут өйдөөн, чөл олохтоох буолууну тарҕатар ыҥырыы сурук суруйбуттарыттан, оҕолор бэйэлэрэ тэрийэн үлэ ыыталларыттан биһиги төрөппүттэр астынныбыт. Бу тэрээһин анардас кумаахыга суруллан хаалан хаалбатын туһугар төрөппүттэр өттүлэриттэн көмө, салгыы чөл олоҕу пропагандалыыр тэрээһиннэри, үлэлэри ыытарга көмөлөһүөхпүт, бигэ тирэх буолуохпут диэн бигэ тылбытын этэбит.

Хас биирдии төрөппүт, учуутал, оскуола үлэһитэ оҕолорбутугар үтүө холобур буолар. Оҕолорбут суруйбут ыҥырыылара олоххо киирэн, нэһилиэкпит, улууспут сайдарыгар аан бастакы олук дьиэ иһиттэн, оскуола коллективыттан тахсыахтаах! Ол курдук, бары төрөппүттэри инники кэскилбит чэчирии сайдарын, чөл олохтоох буоларын туһугар бэйэ иннин көрүнэн чөл олоҕу өрө тутарга төрөппүт комитетын аатыттан этии киллэрэбит!”

Харбалаах нэһилиэгин баһылыга Илья Ибрагимович бэйэтин санаатын түһүлгэ кыттыылаахтарын кытары маннык үллэстэр: “Харабалаах нэһилиэгэ саха дьоно бары киэн туттар Саха республикатын төрүттэспит, экономист-учуонай Исидор Никифорович Барахов, Саха норуодунай суруйааччыта Николай Якутскай кииннэрэ түспүт дойдулара, Үөһээ Бүлүү улууһун  культурнай, патриотическай киинэриттэн биирдэстэрэ буолар. Харбалаах нэһилиэгэр Исидор Барахов аатынан Саха судаарыстыбаннаьын историятын түмэлэ,  Николай Якутскай библиотека-музейа, Николай Якутскай аатнан Харбалаах орто оскуолата республикаҕа бастыҥ үлэлээх тэрилтэлэр ахсааннарыгар киирэллэр.

Тыа сирэ – олох төрдө диэн сыалынан сиэттэрэн Харбалаах нэһилиэгэр 2009 сыллаахтан арыгы да, табах да атыыламмат. Нэһилиэк бары олохтоохторо, кэнчээри ыччаттарбыт, оҕолорбут эт-хаан өттүнэн сайдалларыгар аҕыйах хонугунан спортивнай зал аанын арыйыа.

Ол курдук, Харбалаах оскуолатын оҕолоро биир бастакынан бүтүн республика дьонугар табаҕы утары ыҥырыы суруктарын Харбалаах дьонун-сэргэтин аатыттан өйүүрбүтүн биллэрэбит! Хас биирдии нэһилиэк олохтооҕо ыҥырыыны ылынан чөл олоххо тардыстаҕына, нэһилиэкпит чэчирии сайдыа диэн бигэ эрэллээхпин.”

Үөһээ Бүлүү улууһун үөрэҕириитин эйгэтин салайааччыта Александр Семенович Поскачин: “Харбалаах оскуолатын оҕолоро Исидор Барахов, Николай Якутскай курдук улуу дьон үөскээбит  нэһилиэгэ буолан табаҕы утары ыҥырыыны бастакынан ылынан Саха сирин олохтоохторугар тарҕатан эрэҕит”, - диэн үлэбитин хайҕаан үлэбит үчүгэй түмүктээх буолуоҕа диэн эрэлбитигэр эрэл, күүспүтүгэр күүс эптэ.

Улуус үөрэҕириитин эйгэтин салайааччытын иитэр үлэҕэ солбуйааччы Николай Андреевич Платонов, үөрэҕирии эйгэтин сүрүннүүр специалиһа Калиста Васильевна Борисова табах утары ыҥырыы суругу өйөөн, улуус бары оскуолалара бу ыҥырыыны ылынан, чөл олохтоох буолууну тарҕатар үлэ күүскэ ыыталлара наада диэн этиннилэр.

Табаҕы утарар, чөл олохтоох буолууну тарҕатар түһүлгэбитигэр 153 киһи кэлбититтэн 100% өйүүллэрин биллэрдилэр. Түһүлгэ түмүгүнэн, чөл олохтоох буолууну тарҕатар сыалтан оскуолабытыгар инникитин маннык соруктары туруоруннубут:

1.                  Табаҕы утары Ыҥырыы суругу хаһыаттарга, сурунаалларга киэҥник тарҕатыы;

2.                  Чөл олохтоох буолууну тарҕатары бастакынан төрөппүттэр, оскуола үлэһиттэрэ өйөөҥҥүт куһаҕан дьаллыктан, табахтан аккаастанаргытыгар;

3. Нэһилиэк тэрилтэлэрин территориятыгар табаҕы тардары тохтоторго;
4. Үөрэнээччи, төрөппүт, оскуола улэһитэ бары биир санаанан, бииргэ табаҕы утары, чөл олоҕу пропагандалыырга күүскэ үлэлииргэ ыҥырабыт.

Сахабыт сирин олохтоохторо!

Ким чөл туруктаах, ол бөҕө тирэхтээх!

Чөл олох – кэскил түһэ!

Табахха киэр хайыс, чөл олоххо илиигин уун!

Табахха тэбиллимэ, инникигин биэримэ!

Табаҕы тардымаҥ! Чөл олохтонуҥ!

Матарыйаалы бэлэмнээтилэр:

Н.Г.Золотарев-Якутскай аатынан

Харбалаах орто оскуолатын иһинэн үлэлиир

Исидор Никифорович Бараахап аатынан

оҕо тэрилтэтин оҕолоро.

 Салайааччы Колтовская Т.Т.