"ҒЫЛЫМ , БІЛІМ, МӘДЕНИЕТ" сабақ жоспары

Сынып: 7

Тақырыбы:ҒЫЛЫМ , БІЛІМ, МӘДЕНИЕТ

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: орта ғасырлардағы қазақ жеріндегі білімді, ғылымды меңгеріп, артына өшпес із қалдырған ғұламалармен оқушыларды таныстырып, қазақ жерінде қандай мәдени орындар бар екенін түсіндіре отырып, сабағымды өз өлкеміз Қазақстан Республикасының тарихымен ұштастырып, білімдерін арттыру.

Дамытушылық:Оқушылардың сөйлеу мәдениетін қалыптастыру, пікірін еркін айтып жеткізуе білуге үйретү. Рухани байлығын көтеру.

Тәрбиелік:Отанымыздың байлығын қастерлеп, тарихты бағалай білуге, патриоттық сезімін қалыптастырып, имандылыққа тәрбиелеу, табиғатты аялауға, Отанына деген сүйіспеншілік сезіміе ояту.

Сабақтың көрнекілігі :слайдтар, суреттер, буклеттер, карта, сызбанұсқалар. Әдеби, тарихи кітаптар.

Пән аралық байланыс:Тарих, әдебиет, география, сурет.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Қолданылатын әдістер: Сұрақ- жауап, оқулықпен жұмыс,ауызша  әңгіме, көрнекіліктер, моделдік әдістер

Сабақтың барысы

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушыларды сабаққа психологиялық жағынан дайындау. Үйге берілген тапсырманы сұрау.

 Дін және мәдениет. Исламның таралуы тақырыбынан сұрақ-жауап арқылы, карточка, тест арқылы.

Жаңа сабақ

Әдебиет

І бөлім

Сабақтың тақырыбы: Ғылым, білім, мәдениет

Қожа Ахмет Яссауи (1103-1167)

Тіл білімінің дамуы

Ғылымның дамуы

Жүсіп Баласағұни (1021-107 )

Махмұд Қашқари (1030-1090)

Әбу Насыр әл- Фараби (870-950)

 

Ғылымның дамуы

        Х ғасырдан бастап Оңтүстік Қазақстанда Ислам діні кең түрде түрлене түсті. Әдеби, ғылыми шығармалар араб тілінде жазылды.

 

 

Әбу Насыр әл – Фараби

 (870-950)

Фараб аймағына қарайтын Отырар қаласында туған. Осы қалада қыпшақ тілінде білім алған.

                                  Исфиджапта

Білім алған               Бағдатта

                                   Дамаск( Шам)

                                              Логика

 

Анатомия                                                                    Медицина

 

 

                                                                                    Философия                                                      Ғарышнама

                                              Музыка

Тіл білімінің дамуы

Көптеген түрік тілдес тайпалар негізінен түрік тілінде сөйлегендерімен олардың ішінде жергілікті тіл ерекшеліктері болды.Түрік тілдес тайпалардың бір-біріне жақындығын белгілі ғалым Махмуд Қашқари зерттеген.

Махмуд Қашқари

(1030-1090)

Шын аты Махмуд Хусейн ибн-Мұхаммед Қашқари.

                                                Қашқари қаласы

Білім алған жерлері:             Орта Азияда

                                                Иран

Үш кітаптан тұратын «Түрік тілдерінің сөздігі» («Диуани лұғат аттүрік») атты мәңгі өшпес мұра қалдырды. Бұл кітап – түрік дәуірінде өмір сүрген тайпалары сөздерінің жиынтығы.

Жүсіп Баласағұни

(1021-1075)

Ғұлама шу өзені бойындағы Баласағұн қаласында туған. Толық аты Жүсіп Хас Хажиб Баласағұни. Ол өзінің «Құт негізі-білік»(«Құдадғу білік») атты еңбегімен белгілі.Ол жан-жақты,білікті адам болған. Философия,астрономия,алгебра, т.б. меңгерген.

Әдебиет

ҮІІ-ІХ ғасырларда өркендеген ауыз әдебиеті Х ғасырда қалыптаса бастаған жазба әдебиеттерінің негізін қалады.

Ахмет Иүнгеки

Туған-өлген жылдары белгісіз. Тұрған қаласы да белгісіз. Бірақ археологтардың пікірі бойынша Түркістан қаласының аймағы. Еңбегі «Ақикат сыйы» деп аталады. Халық ақындарының ақыны,даналардың көшбасы деп баға берген. «Ақиқат сыйы» халықты инабатты болуға, адал өмір сүруге, арамдықтан аулақ болуға шақырады.

Қожа Ахмет Яссауи

(1103-1167)

Сайрам қаласында туған.Жастайынан жетім қалған Ахмет әпкесі Гаухар-Шахназдың қолында өсті. Ислам дінінің шариғат қағидаларын үйренген. Яссы қаласында мекендеген.Ұстазы Арыстанбабты пір тұтқан. Еңбегі «Даналық кітабы»-«Диуани хикмет» Болып табылады. Адамды даналыққа, адалдыққа,кішіпейілділікке,имандылыққа шақырады. Аллаға адал болуға баулиды,дін жолында таза болуға үгіттейді. Ақын өз заманының әділетсіз билік иелерін қатты сынға алады.

Бекіту кезеңі

1.  Мейірім (сөзжұмбақ)

1.                 Мешітте отыратын адамдарды кімдер дейді?

2.                 Төрт түліктің біреуі.

3.                 Яссауи қай қалада лүниеге келген?

4.                 Яссауи бабамыз қай қалақ\да дүние салды?

5.                 Мұсылмандардың қасйетті кітабы?

6.                 Оқушы қандай болуы керек?

7.                 Яссауи кесенесін кім салдырды?

			4		6
	2
		3		5		7
1
М	Е	Й	І	Р	І	М

2.

Қасиет (сөзжұмбақ)

1.    Қ. А. Яссауи ғимаратында ең бағалы ескертеіш бар, ол не?

2.     Оғыз мемлекетінің билеушісінің титулы?

3.    Герадоттың « Тарихында»  бұл тайпалар жайлы мәліметтер кездесді, тайпаның аты?

4.    Қ. А. Яссауидің нақыл-өлең жыр сөздерін не деп атаймыз?

5.    .... мемлекеттік бірлестіктің негізін Тайбұға хан қалады.

6.    Жеті атаның біреуі?

1				Қ
		2		А
			3	С
		4		И
		5		Е
		6		Т

Қорытынды:

10-12 Ғасырларда Қазақстан жерін мекендеген түрік тілдес халықтар арасында ғылыми,әдеби шығармалар жазылып,рухани мәдениеттің дамуы бір қадам болса даалға басқан.Сонымен орта ғасырларда да адамзаттың өз дәрежесінде дамығандығын көріп отырмыз.Басты себеп Ислам дінінің нығаюы қазақ жеріндеғылым мен білім салаларының дамуына да ықпал еткен.

Үйге тапсырма:

«Қожа Ахмет Яссауи (1103-1167)»,

 «Жүсіп Баласағұни (1021-1075)»,

«Махмуд Қашқари (1030-1090)»,

 «Әбу Насыр әл – Фараби (870-950)»

Рефераттар жазу (таңдаулары бойынша)