Ғылыми жұмыс Ы. Алтынсарин

Оңтүстік Қазақстан облысы

Ордабасы ауданы

Шұбар елді мекені

Ұзтаздардың ұстазы –Ыбырай Алтынсариннің еңбек туралы жазған  шығармалары мен Н.Ә.Назарбаевтың «Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты мақаласын зерттеу

Орындаған : Полатбек Зарина  Науатбекқызы «Шұбар» жалпы орта мектебінің  2 сынып оқушысы.

Жетекшісі : Жолдас Роза  Жарылқасынқызы бастауыш сынып мұғалімі

Ғылыми жетекшісі:     Өмірбаев   Ержан   ХҚТУ-нің  филология кафедрасының ғылым кандидаты.

 Секциясы:  ана тілі            

2012 -2013 оқу жылы

    Мазмұны

Пікір --------------------------------------------------------------

Аннотация -------------------------------------------------------

І.  Кіріспе.

ІІ.  Негізгі бөлім.

1.       Оқу ,білім , өнер  туралы.----------------------------

2.       Еріншек ,жалқаулық  туралы .-----------------------

3.       Еңбекқор ,қанағат  туралы----------------------------

ІІІ. Қорытынды  бөлім.

Оқушы ұсынысы-----------------------------------------------

Пайдаланылған  әдебиеттер----------------------------------

Сілтемелер -------------------------------------------------------

Аннотация

Біліммен қатар  оқушыларға  адамгершілік , достық  тәрбиесі  мен өнегелі өмір  принциптерін бағалап , өздері таңдауына жол беру керек . Осы мәселені жігерлі     және нәтижелі  шеше алатын балалар өз ойларын , өз пікірлерін  айтып беруге тез дағдыланады.

Елбасымыз Н.Ә.Назарбаетың «Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты  мақаласында  :  «Жаңа өндірістер, білім беру  мен  ғылымның жаңа жүйелері , орта тапты дамыту , әлеуметтік кепілдемелерді  кеңейту  қазақстандықтар  санасында  үлкен өзгерістер  қалыптастыруы тиіс.  Әлеуметтік  -еңбек қатынасының тиімді моделін құру міндеті,еңбек қызметі мен игілікті  жаңа тартымдылық енгізу қажет»- деген болатын.

Сонымен қатар, «Кәсіптік біліктіліктің  ұлттық  жүйесі , әрбір адам , соның ішінде , әсіресе жастар  белгілі бір кәсіптік саладан  өз болашағын көргісі келетіндігін мойындау қажет . Бұл өте қалыпты жағдай . Өйткені , адам өзінің қайда бет алғандығын  анық көрген кезде ғана биікке қарай  күш жігермен  ұмтылады»- делінген  осы мақаланың 5- тапсырмасында.

Аннотация

В данной работе был проведен сопоставительный  анализ между посланием президента Н.А.Назарбаева  в июле 2012 года  и   И.Алтынсарина .

Автор считает , что каждый ученик  в школе должен  не только хорошо  учиться ,но  и овладевать какими -то  профессиональными  умениями , продолжать  воплощать в жизнь заветы  предков .

 Эти два направления  по мнению  исследовательницы , перекликаются друг сдругом:  каждый ученик  должен помнить о том, что  он являеться частичкой  государства, а  следовательно   строителем  будущего  своей республики.

  Очень важно  помнить о своем  патриотическом  долге перед Родиной.

В своей работе  она призывает  молодежь  сделать  все  возможное  для  развития своей страны.

Аannotation

Here ,in the given work, there wok conducted comparative  analyze between the  of he  president z  message which is  cooled   `` 20 steeps  to  Labor society  `` sent in July 2012 and the essays of   I.Altinsarin   devoted  to theme ``WORK`` 

Author  thinks  hat  well at school but  tom aster  some  professional  skills , and continue  to embody the procedure  of ancestors’ inflate . To hominids  of investigator  these  two directions are similar with loch  other  lash pupil haze to remember that he is a pelf of his .

Couture of hue republic . It` s important to remember  ablest  the patriotic  duty in fret of the native land . In her work , she cools the younger  generation  to do all their best  to   develop their  country .                

                                                                    Өмірді тану – ғылым ,

                                                                    Өзіңді тану –өнер.      

                                                                                                                (мақал)

    Кіріспе

 Ы. Алтынсарин халқымыздың аса көрнекті  қоғам  қайраткері , ғұлама ағартушы , тәлімгер , педагаг , жазушысы . Ол  1841 жылы  қазан айының 20 –сында  қазіргі Қостанай  облысы , Затабол ауданында дүниеге келді .     3-4 жасында     әкесі қайтыс болған соң Балғожа атасының қолында өсті .

Атасы Ыбырайды  тек  оқу- білім арқылы  табысқа жетуге болады,- деп түсініп  , орыс- қазақ мектебіне оқуға береді. Ол оқуды 1857 жылы үздік бітіріп , аулында писарь  , кейіннен  Орынбор облысында тілмаш  (аудармашы)   болып  жұмыс  істеді .

1860 жылы  Торғайда  мұғалім болып  жұмыс істеп  ,1864 жылы алғашқы мектеп ашты.

1879 жылы  «Қазақтарға  орыс тілін  үйретудің бастауыш құралы» және

«Қазақ  хрестоматиясы»  кітабын  жазып шығарды . Онда  балаларды  адалдыққа , еңбексүйгіштікке ,өнегелі ,өнерлі болуға ,  ұрлық жасамауға  үйретті.

 Білім саласында  үлкен  табыстарға жеткен  білікті   педагогтар  мен ғалымдарға 1983 жылдан бері  Алтынсарин медалі беріліп келеді.(5)

Алтынсарин  атында Қостанай облысында  жоғарғы оқу орындары бар.

Сондықтан да  Ыбырай  Алтынсаринді «Ұстаздардың  ұстазы» деп те

  атайды.  (1)

Тақырыптың өзектілігі :

ХХІ ғасыр –ақпараттық технологияның заманы . Ақпараттық заманның талабы – оқушыларға  ақпараттық білімнің негіздерін беру , логикалық ойлау қабілетін дамыту .Егеменді елдің ертеңі  білімнің тереңділігімен  өлшенеді . Өмірдегі  әдемі және жаман  нәрселерді ажырата білуге  үйретеді . Президентіміз Н. Ә.Назарбаев  «Білім мен өнер  адамның қос қанаты» дегендей бүгінгі білім беру  сапасы-  бұл біздің қоғамымыздың  ертеңі.Сондықтан  білім берудің басты міндеті оқушының өзін қоршаған, өзі өмір  сүрген  табиғи және әлеуметтік ортаға үйренудің , онда оқушы мәртебесінің  қалыптасуын , айналадағы  дүниемен  дара  тұлғалық  қатынасының  қалыптасып ,эстетикалық , этикалық , адамгершілік  нормаларын меңгерту.   Еңбек адамның беделін көтеру  қажеттігі туралы, сонымен қатар кәсіби біліктілікті мектеп  қабырғасынан бастап қолға алу шараларын «Қазақстанның әлеуметтік  жаңғыртылуы : Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына     қарай 20қадам» атты мақаласынан түсінуге болады.  

6-тапсырма.

ҚР Үкіметі 2013 жылдың 1-шілдесіне дейін :

-2020 жылға дейін біліктіліктің ұлттық жүйесін кезең-кезеңімен әзірлеу Жоспарын дайындап  қабылдасын :

ЖОО-лар мен колледждер түлектері үшін біліктілікті бекітудің  тәуелсіз жүйесін құру жөніндегі жұмыстарды белсендірек жүргізсін.

4-тапсырма

ҚР Еңбек  және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі  2 013 жылдың  1-шілдесіне дейін:

-өзін –өзі еңбекпен қамтығандар тобындағы еңбекке қабілетті халықты нақты жағдайларды және жұмыспен қамту саласының перспективасын  ескере отырып жұмыспен қамтуға қарай ойыстырудың әдістемесін ескере отырып  жұмыссыздық деңгейін айқындаудың әдістемесін  жетілдірсін.

-өзін-өзін еңбекпен қамтыған халықты айқындау жөніндегі жаңа әдістемені ескере отырып ,жұмыссыздық деңгейін айқындаудың әдістемесін жетілдірсін.

Мақсаты мен міндеттері : Білімділік  және тәрбиелік мәні зор шығарманы  білім мазмұнына  енгізіп , білік дағдыларын меңгеру .  Оқу және  сөйлеу  ауызекі  жазба тіл әрекетін , өзін –өзі ұстау , мінез –құлық  мәдениетін , этикалық – эстетикалық  , адамгершілік нормаларын  атқаратын құндылықтарды   меңгеру.Кәсіби біліктілігін  артуына  күш –жігерін  жұмсауын  талаптандыру.

Негізгі бөлім .   1 . Оқу , білім , өнер туралы.

Кел балалар, оқылық .

Кел балалар,оқылық ,

Оқығанды көңілге

Ықыласпен тоқылық.

Оқысаңыз балалар

Шамнан шырақ  жағылар

Тілегенің алдыңнан

Іздемей- ақ табылар....(2)

«Өнер -білім бар  жұрттар»  деген өлеңі  өнерге  қызығушылықты оятып , әрине ол үшін білімді де ,сауатты, еңбекқор  болуың тиіс.

Бұл  өлең   жанрында  жазылған  балаларды оқуға, білімге  жетелейді. Сонымен  қатар «Балғожа атасының жазған хаты» еңбегінде , «Сәтім хан» атты әңгімесінде  де осы тақырыпта  жазылған .   

                               Әдеп.

Бір жұрттың бас  әкімі екінші бір байға жолығысып  сөйлесіп тұрғанда , қасынан бір жарлы кісі  өтіп бара жатып  иіліп , бас ұрып сәлем берді, - дейді . Оған  қарсы  әлгі  үлкен әкім  төре  онан да төменірек  бас ұрып сәлем  алды. Қасындағы  бай  :

-         Тақсыр , сонша  жұрттың үстінен  қараған  әкімсіз, осы бір бейшараға  неге сонша  бас  ұрасыз ?- дейді .

-          -Сонда әкім :

-         -Ешбір  ғылым –білім үйренбеген  кісі сонша  иіліп  , әдептілігін  көрсеткенде , менің оған  әдепсіз  болып  көрінгенім  лайықсыз  болған болар еді,  - депті.   (3)

Бұл жерде  әрбір адам  өз әдептілігін сақтап , өзін де ,өзгені де сыйлау керектігін  үйретеді. Адамгершілігі  мол , даналығы  мен  даралығын  көрсетіп отыр.

2.Еріншектік ,  жалқаулық  туралы .

Әке мен бала  .

Бір адам он жасар баласын ертіп , егінен келе  жатса ,жолда  қалған   аттың ескі тағасын  көріп  баласына  айтты .

-         Анау тағаны  ,балам , ала жүр ,- деді

-          -Бала әкесіне :

-         - Сынып қалған  ескі тағаны  алып неғылайын ,- деді. Әкесі  үндемеді , тағаны өзі алып , жүре берді. Қаланың шетінде темірші ұсталар бар екен , соған жеткен  соң  әкесі қайырылып , манағы тағаны  соларға 3 тиынға  сатты.  

Ол ақшаға  шие сатып  алып , оны орамалына түйіп , шетінен  өзі бір –бірлеп  алып жеп , әкесінің қолынан  бір шие түсіп қалады. Артындағы баласы қызығып келеді екен  жерге түскен шиені жалма –жан  жерден алып  аузына  салды.

Біраздан соң  және бір шие , онан соң  және бір шие  сонымен  әр жерде  әкесінің қолынан түскен  он шақты  рет  шиені  иіліп жерден  алып жеді . Ең соңында  әкесі тоқтап  тұрып , баласына шиені ормалымен  беріп тұрып айтты.

-Көрдің бе , балам  мана тағаны  жамансынып ,жерден  бір ғана  иіліп  алуға  еріндің, енді сол тағаға алған шиенің  жерге түскенін аламын деп  бір еңкеюдің орнына 10 еңкейдің. Мұнан былай есіңде болсын : Аз жұмысты  қиынсынсаң – көп жұмысқа тап  боласың , азға қанағат  ете  білмесең – көптен де құр қаларсың,-дейді.(4)

 Бұл  жерден   ұғатыным  еріншектік , жалқаулық  жақсылық әкелмейді.

Барға  қанағат етуге үйретеді .        

Абай  атамыз  айтқандай   қанағат , рақым, терең ой,еңбек ,талап бес асыл істі  мен өзімнің  қағидам етіп ұстанамын.

Еңбекқор  ,қанағат  туралы.

«Өрмекші, құмырсқа ,қарлығаш» әңгімесінде   атасы он жасар баласына  осы жәндіктердің  іс –әрекеттеріне  , онда өрмекші өз тамағын  қалай тауып жатқанына ,құмырсқаның  еңбекқорлығына, қарлығаштың    өз балапандарын қалай тамақтандырып жатқанына  көңіл бөліп қарап отырып , солар секілді еңбек етуге  шақырды .

«Қыпшақ Сейітқұл» әңгімесінде  ежелгі ата –бабаларымыздың қалай  отырықшы ел болып егін шарушылығымен айналысқандығы туралы айтылған . 300 – ден тұратын  ауыл  адамдарын   біріктіріп өз еңбектерімен, өздерінің бейнеттерімен   алым  салымды  айырбас  жасау арқылы  мақсат мұраттарына жетеді.

«Малды  пайдаға  жарату» әңгімесі  де  өз еңбегімен тапқан табысын  үнеммен жұмсауға үйретеді.  Ата-анаға деген , балаға деген қамқорлық жасау да  осы еңбектің  арқасында  екендігін түсіндіреді.

«Қанағат» әңгімесінде   тапқан табысына қанағат етіп  еңбекқор болуға шақырады.

« Білгеннің пайдасы» атты әңгімесі де еңбексүгіштікке  ,адамгершілікке тәрбиелейді.

Ғылыми жетекшісі:     Өмірбаев   Ержан   ХҚТУ-нің  филология кафедрасының ғылым кандидаты.

 Полатбек Зарина Науатбекқызы  2004 жылы 7 қарашада Оңтүстік Қазақстан  облыс Ордабасы  ауданы Шұбар елді мекенінде туылды.    «Шұбар»  жалпы орта мектебіне     2011 жылы  1- сыныпқа   қабылданды .Сыныпта өзінің  алғырлығымен , әдептілігімен , зеректігімен, ұйымшылдығымен  көзге түсе білді. Өте тәрбиелі  жаңалықтарға  құштар оқушы  екендігін  көрсете  білді .  Сабақта  ұшқыр , логикалық  ойлау қабілеті жақсы дамыған.         

Оқушы ұсынысы.

Балаларға:     Оқусыз білім жоқ,

                     Білімсіз    күнің жоқ.    

        Өнерлі бала сүйкімді .

Ашқарақ баланың көзі тамақта,

Ақылды баланың көзі сабақта.

Білім таппай  мақтанба ,

 Өнер таппай баптанба .

Ақыл азбайды,

Білім тозбайды.

Өнер -ағып тұрған бұлақ,

 Ғылым – жанып тұрған  шырақ .

 Әдепті бала- арлы бала ,

Әдепсіз -бала сорлы бала.

Еңбектің наны тәтті ,

 Жалқаудың жаны тәтті.    -   деген мақалдағыдай  білімге , еңбекке , өнерге шақырамын!    ХХІ  ғасыр білімді, өнерлі , белсенді, еңбекқор  болуды таңдайды. 

             Пайдаланылған әдебиеттер.

1   .Көркем әдебиет            2009ж «Алматы кітап»  баспасы

2.  Мен оқимын , ойлаймын, ойнаймын      2003 ж «Арман» баспасы

3. Кел балалар , оқылық   авторы : Ы.Алтынсарин  2010 ж «Атамұра»             баспасы.

4. «Өзін –өзі тану» журналы  2010ж   № 7 нөмірі.

5. Ана тілі  оқулығы  2009ж  «Атамұра» баспасы    

 6.  Аталы  сөз- баталы сөз         2006 ж «Нұрлы әлем» баспасы

7.  Қазақ  әдебиеті   энциклопедиялық анықтамалылық. 2005 ж «Аруна» баспасы 

Сілтемелер

    1. «Өзін  - өзі» тану журналы                 ( 8 –бет)

    2.  Кел балалар , оқылық   . : Ы.Алтынсарин   (3бет)

     3 . Көркем әдебиет    (34 бет)        

4.  Аталы  сөз- баталы сөз        (23бет)

     5.  Қазақ  әдебиеті   энциклопедиялық анықтамалылық.       (40 бет)

Ыбырай Алтынсарин

Ы.Алтынсарин атындағы жоғарғы оқу орны

Ы.Алтынсарин монументі

Аннотация

Біліммен қатар  оқушыларға  адамгершілік , достық  тәрбиесі  мен өнегелі өмір  принциптерін бағалап , өздері таңдауына жол беру керек . Осы мәселені жігерлі     және нәтижелі  шеше алатын балалар өз ойларын , өз пікірлерін  айтып беруге тез дағдыланады.

Елбасымыз Н.Ә.Назарбаетың «Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты  мақаласында  :  «Жаңа өндірістер, білім беру  мен  ғылымның жаңа жүйелері , орта тапты дамыту , әлеуметтік кепілдемелерді  кеңейту  қазақстандықтар  санасында  үлкен өзгерістер  қалыптастыруы тиіс.  Әлеуметтік  -еңбек қатынасының тиімді моделін құру міндеті,еңбек қызметі мен игілікті  жаңа тартымдылық енгізу қажет»- деген болатын.

Сонымен қатар, «Кәсіптік біліктіліктің  ұлттық  жүйесі , әрбір адам , соның ішінде , әсіресе жастар  белгілі бір кәсіптік саладан  өз болашағын көргісі келетіндігін мойындау қажет . Бұл өте қалыпты жағдай . Өйткені , адам өзінің қайда бет алғандығын  анық көрген кезде ғана биікке қарай  күш жігермен  ұмтылады»- делінген  осы мақаланың 5- тапсырмасында.

Аннотация

В данной работе был проведен сопоставительный  анализ между посланием президента Н.А.Назарбаева  в июле 2012 года  и   И.Алтынсарина .

Автор считает , что каждый ученик  в школе должен  не только хорошо  учиться ,но  и овладевать какими -то  профессиональными  умениями , продолжать  воплощать в жизнь заветы  предков .

 Эти два направления  по мнению  исследовательницы , перекликаются друг сдругом:  каждый ученик  должен помнить о том, что  он являеться частичкой  государства, а  следовательно   строителем  будущего  своей республики.

  Очень важно  помнить о своем  патриотическом  долге перед Родиной.

В своей работе  она призывает  молодежь  сделать  все  возможное  для  развития своей страны.

Аannotation

Here ,in the given work, there wok conducted comparative  analyze between the  of he  president z  message which is  cooled   `` 20 steeps  to  Labor society  `` sent in July 2012 and the essays of   I.Altinsarin   devoted  to theme ``WORK`` 

Author  thinks  hat  well at school but  tom aster  some  professional  skills , and continue  to embody the procedure  of ancestors’ inflate . To hominids  of investigator  these  two directions are similar with loch  other  lash pupil haze to remember that he is a pelf of his .

Couture of hue republic . It` s important to remember  ablest  the patriotic  duty in fret of the native land . In her work , she cools the younger  generation  to do all their best  to   develop their  country .