Ғылыми жұмыс. Ілияс Жансүгіров. "Бөбек бөлеу" өлеңінің көркемдік ерекшелігі

• 1 слайд

  Ілияс Жансүгіровтің «Бөбек бөлеу» өлеңінің тәрбиелік мәні. Өлеңнің көркемдік ерекшелігі №156 ЖББ мектептің 8 «З» сынып оқушысы: Сериков Асылхан Пән мұғалімі: Сайлау Гүлжамал

• 2 слайд

  Кіріспе Ілиястің «Бөбек бөлеу» өлеңі қазақтың ауыз әдебиетінің бір тармағы -әдет-ғұрыпқа байланысты туған тұрмыс –салт жырларына жатады. Бұл өлеңде ананың нәрестесіне бесік жырын айта отырып, нәрестесінің бойына осы бесік жыры арқылы тәлім-тәрбиені сіңіруге бағытталғанын түсіндім. Сондықтан, мен «Бөбек бөлеу» өлеңіне талдау жасай отырып, өлеңнің бүгінгі таңдағы қоғам үшін тәрбиелік мәнінің зор екендігін, қазіргі қоғамда бала тәрбиелеп отырған әр ана бесік жырын айтып, баланы бесікке бөлеп өсірсе, болашақ ұрпақтың тәрбиелі, ибалы, ұлттық болмысты бойына сіңіріп өсетіндігін айта кетуді жөн санадым.

• 3 слайд

  2. Зерттеу жұмысының мақсаты: Ілиястың «Бөбек бөлеу» өлеңі арқылы ұлттық салт-дәстүріміздің бірі-«бесікке бөлеу», «бесік жырының» болашақ ұрпақ үшін тәрбиелік маңызының зор екендігін және ұлттық тәрбие жайлы суреттеп жазған ақынның тілдік шеберлігін дәлелдеу. Осы өлеңді зерттей отырып, өлеңнің тәрбиелік мәнінің өте жоғары екенін тілге тиек ету.

• 4 слайд

  3. Зерттеу жұмысының міндеттері: 1. Ілияс Жансүгіровтың «Бөбек бөлеу» өлеңін оқып талдау. 2. Ақынның тілдік шеберлігінің «Бөбек бөлеу» өлеңінде анық көрінетіндігін дәлелдеу. Өлеңнің тәрбиелік мәнін насихаттау.

• 5 слайд

  Тәрбиелік мәнін ұғыну: Жинаған материалдарды жүйелеу. «»Бесік жыры» туралы жазған ақындардың шығармаларымен салыстыру.

• 6 слайд

  Ғылыми еңбектің зерттеу әдісі: Жинақтау Топтау Салыстыру Өзіндік ой топшылау

• 7 слайд

  Болжам: Егер біз Ілиястің «Бөбек бөлеу» өлеңін кеңінен насихаттасақ, «Қазіргі қазақ балалары бесікке бөлене ме? Бесік жырын тыңдап өсе ме? Бесік жырының тәрбиелік мәні қаншалықты? »,- деген сұраққа жауап табар едік.

• 8 слайд

  Нәтижесі мен қорытындысы: Мен «Бөбек бөлеу» өлеңін оқи отырып, жалпы қазақ аналарының сол заманда бала тәрбиесіне қалай мән бергендігі мен осы заман қоғамындағы бала тәрбиесі мен ұлттық салт-дәстүріміздің бүгінгі қоғамда, әр отбасында қаншалықты дәріптелетінін, қазіргі отбасының ұйытқысы ананың бала тәрбиелеуге қаншалықты дәрежеде ат салысып жатқандығын салыстырдым. Сондай-ақ, бұрын әр отбасында айтылатын бесік жыры мен бесікке бөлеу салтын бүгінгі қазақ аналары ұстана ма, егер бесік жыры айтылып, бала бесікке бөленсе қаншалықты деңгейде болып жатыр?- деген сұраққа өз көзқарасым тұрғысынан жауап іздеуге талпындым.

• 9 слайд

  Ғылыми жұмыстың қолданылу саласы: Тақырып негізінде жинақталған материалдар әдебиет сабақтарында, тәрбие сағатында қосымша ретінде қолдануға болады.

• 10 слайд

  «Бөбек бөлеу » өлеңі: 1. 8 шумақтан тұрады. 2. 6 жолды өлең. 3. 7 буыннан құралған. 4. Өлеңде әдебиеттің көркемдегіш құралы: аллитерация мен ассонанс көп кездеседі. Ассонанс-дауысты дыбыстың кездесуі. Аллитерация-дауыссыз дыбыстың кездесуі.

• 11 слайд

  Ізденіс барысында тұрмыс- салт-жырларын былайша топтадым: 1. Бесік жыры 2. Сәбилік салт жырлары. 3. Шілдехана жыры. 4. Бесік тойы 5. Бесікке бөлеу жыры.

• 12 слайд

  «Бөбек бөлеу» өлеңіне талдау Ақынның «Бөбек бөлеу» өлеңінің 1 шумағында Бөл-бөл бөбек, бөл бөбек, Бөлейін бері кел, бөбек. Бедерлі бесік, төрт есік, Төгілте салдым төр төсек. Бөпешім, бесік-отауың, Отауыңа кір бөбек, -деп баласын бесікке бөлеуге дайындауы, баласына бесік өз -«отауы» екенін сезінтеді. Ал, 2 шумағында Бөл-бөл бөбек, бөл бөбек, Бүлдіршін шүмек бәйтерек, Балалы үйрек, бас бармақ, Кішкене бөбек, бес бөлек. Саусақайы салбырап, Бөлене қойсын қос білек.- деген жолдардан бесікке бөлегенде шүмектің маңызы, баланың оралып ұйықтағанда ұйқысының тыныш болатынын білеміз.

• 13 слайд

  «Бөбек бөлеу» өлеңіне талдау Өлеңнің 3-4-5 шумағын қысқаша сипаттасам: Жұлдызыңды жұм, көкем, Жуынып ерте тұр, бөпем. Алшая атқа мін, бөпем, Ақтан қара біл, көкем,-деп баласының жалқау болмай, ертеңін ойлайтын елгезек азамат болуын тілейді. «Көк өзекте көбелек, Көбелектей күл, бөбек,-деп баласының көсегесі көгеріп, көбелектей жайнап күліп, қайғы-қасірет көрмей жүруін тілейді.

• 14 слайд

  «Бөбек бөлеу» өлеңіне талдау Өлеңнің 6-7 шумағында: Бөл-бөл бөбек, бөл, бөбек, Боларсың, бөпем, қолкөмек: Әлпештеген ата-анаң, Бола қалса мүгедек, Таңайын ұйықта, таң атсын. Түнде оянба, түн түнек, -деген шумақтарын оқи отырып, қазақ халқының өз баласының болашағына деген сенімінің жоғары екендігі, қартайғанда өсіріп баққан баласының өздеріне демеу болып, қызық-қызметін көрсетсе деген тілегінің асқақ екені көрінеді. көмегі тиетін есті азамат болуын тілейді. Бұл бесік жырының тәрбиелік мәні өте зор деген ойдамын.

• 15 слайд

  «Бөбек бөлеу» өлеңіне талдау 8 шумағында: Ерінбей еңбек ететін, Еліңе бол елгезек. Бөгелмей білім біл, Білмесең білім бекерсің, Бет алдыңа кетерсің, Елге есті ер керек, Ер жет! Есей ертерек.-деп соңғы шумағында өз баласына білім алып, еліне көмегі тиетін есті азамат болуын тілейді. Бұл бесік жырының тәрбиелік мәні өте зор деген ойдамын.

• 16 слайд

  Басқа ақындардың өлеңдерімен салыстыру Жамбыл Жабаев Сырбай Мәуленов Мұқағали Мақатаев Тұманбай Молдағалиев Сағи Жиенбаев Сәкен Иманасов Нұрхан Жанаев

• 17 слайд

  Қорытынды Басқа ақындардың «Бесік жырымен» салыстыра отырып, Ілиястің сөз саптауы, әдеби көркемдегіш құралдарды ұтымды пайдалана білуі, өзге ақындарда көп кездесе бермейтін ерекшелігін көрсетті. Осы өлеңді кеңінен насихаттасақ, әр ана «Бөбек бөлеу» жырын жатқа айтса, бүгінгі қоғамдағы ұрпақтың ұлттық сана-сезімі мен тәлім –тәрбиесі ана сүті мен бесік жыры арқылы беріліп, болашақ жастарымыз тәрбиелі, ибалы, иманды болып өсер еді деп ойлаймын. Бүгінгі таңда, бесікке бөлеуден қашып, бесік жырын айтуды қойған аналарымыз өте көп. Қазір бесік жырын айтып, бесікке бөлеудің орнына, баласын еуропаша тәрбиелеп, дайын жаялық, төсенішті пайдаланатын отбасы өте көп. Сол жаялықтардың балаға қаншалықты зиян екеніне ешкім бас қатырып жатқан жоқ. Менің ойымша, бесікке жатып, бесік жырын тыңдап өскен қазақ баласының денсаулығы да мықты, ибалы, тәрбиелі, иманды, ана сүтімен дарыған ұлттық болмысты сақтай алатын азамат пен азаматшалар болып өсседі деп ойлаймын.Сондықтан, Ілияс атамыздың әр өлеңінің болашақ жастар үшін тәрбиелік мәні жоғары деп айтқым келеді.