Ғылыми жұмыс ЗЕРДЕ тақырыбы; Құмырсқа - қатысқан Сапар Айгерим

• 1 слайд

  Тақырыбы: Құмырсқа
  2 «ә» сынып оқушысы:
  Сапар Айгерім
  
  Сынып жетекшісі:
  Әсел Аманжолқызы
  Кинорежиссер Аяған Шәжімбаев атындағы №3 Явленка ОМ
  

• 2 слайд

  Мақсаты :
  Жалпы құмырсқа туралы жалпы мәлімет алу. Құмырсқаның түрлеріне тоқталу
  Сөйлеу қорын жетілдіру, Өз ойымды толық жеткізуге дағдылану.
  Жәндіктерді қорғап, табиғатты аялауға тәрбиелеу. Шапшаңдыққа және шыдамдылыққа үйрену.
  Міндеті :
  Құмырсқа жайлы білгенімді жеткізе білу
  Құмырсқалардың пайдасы мен зиянын айрықша білу
  Жәнеде құмырсқа түрлерімен танысу
  
  
  

• 3 слайд

  Елбасының ел халқын еңбекке баулыған жолдауы әдеттегіден тыс болған. Ел халқын еңбекке, өнерге, мейірімділікке шақырды, жалқаулықтан жирендірді. Қарасаңыз, Алтынсариннің балаларға арнаған насихатын бүкіл халыққа бір-ақ бағыттады. Елбасы жолдауы ғұлама ұстаздың «Өрмекші, құмырсқа, қарлығашымен» үндес шықты. Ел халқы өрмекшідей өнерлі, құмырсқадай тәртіпшіл, қарлығаштай қайырымды және үшеуіне де ортақ қасиет – еңбекқор болса, жасампаздықтың кілті, міне, осы.
  Өнерпаз өрмекші
  «– Анау өрмекшiнi көремiсiң, не iстеп жүр?
  – Көремiн, өрмек тоқып жүр».
  
  Тәртіпшіл құмырсқа
  «– Анау құмырсқаны көремiсiң?
  – Көремiн, аузында бiр нанның уалшығы бар, жүгiрiп кетiп барады».
  
  Қайырымды қарлығаш
  «– Жоғары қара, аспанда не көрiнедi?
  – Жоғарыда қарлығаш ұшып жүр, аузында кесе тiстеген шөбi бар».
  
  

• 4 слайд

  Құмырсқа туралы өлең
  Ұзын мұртты құмырсқа,
  Келе жатыр жұмысқа,
  Алды допты орнынан,
  Солға бұрылды,
  Оңға бұрылды,
  Қойды допты орнына. 
  
  Екі басы жұдырықтай,
  Ортасы қылдырықтай.
  
  
  Құмырсқа туралы жұмбақ
  Құмырсқа туралы мақал-мәтел
  Аяз әліңді біл,
  Құмырсқа жолыңды біл
  Құмырсқа туралы өтірік өлең
  Құмырсқа көлге шомылып, 
  Құмға аунады жағада. 
  Жазда қарға көміліп, 
  Аққала соқты далада
  Құмырсқа туралы ырмдар
  
  - Құмырсқаның илеуін бұзба
  

• 5 слайд

  Құмырсқа туралы ертегілер
  Хан мен құмырсқа
  Құмырсқа қанағаты
  Құмырсқа мен шегіртке
  Құмырсқа мен көгершін
  Саңырауқұлақ аясында
  Құмырсқалар, аралар – қиыспас дос, құдалар
  Өрмекші , құмырсқа , қарлығаш
  Құмырсқа
  

• 6 слайд

  10 мың триллиондай түрлері бар екен
  

• 7 слайд

  Фараон құмырсқасы
  Ұры құмырсқасы
  Бақ құмырсқасы
  Шымды құмырсқа
  Сары орман құмырсқасы
  Қадалғыш құмырсқа
  Бал құмырсқасы
  Мақпал құмырсқасы
  Соқыр құмырсқа
  Ара құмырсқа
  Солдат және оқ құмырсқасы
  Гигант құмырсқасы
  

• 8 слайд

  Түрлі-түсті құмырсқа
  Үй құмырсқасы
  Макромир құмырсқасы
  Пробкоголовый
  Жұмысшы құмырсқалар
  Фермер құмырсқа
  Понера
  Щитинистый
  Сары құмырсқа
  

• 9 слайд

  Бұл көп миллионды қала жердің үстіңгі қабатының бар болғаны екі шаршы метрін ғана алады!
  
  Оның тұрғындары – әлемдегі ең еңбекқор тіршілік иелері!
  
  Олардың тәртіпке бағына білушілігі – кез келген диктатордың арманы!
  
  Олардың ақыл-ойына тек қызығуға ғана болады!
  
  Олар біздің арамызда тұрады.
  
  Немесе біз солардың арасында тұратын шығармыз?
  
  
                 Бернард Вербер. «: Құмырсқалар» романы.
  Бернард Вербер. «: Құмырсқалар» романында
  Олар – құмырсқалар!
  

• 10 слайд

  Құмырсқа мен адам арасындағы қызықты байланыс сәттер
  -Жер бетінде 40 адам мен 700 миллион құмырсқа туылады.
  -Жер бетінде 30 адам мен
  500 миллион құмырсқа өледі.
  
  Адамдар: бойы 1-ден 2 метрге дейін баратын сүт қоректілер. Салмағы: 30-дан 100 килограмға дейін. Ұрғашысының жүктілігі: 9 ай. Тамақ талғамайды. Шамамен саны: 5 миллиард .
  
  
  Құмырсқалар: бойы 0,01-ден 3 сантиметрге дейін баратын жәндік. Салмағы: 1-ден 150 миллиграмға дейін. Жұмыртқа басуы: сперматозоид қорына байланысты, тілегіне орай. Тамақ талғамайды. Шамамен саны: миллиард миллиардтан астам.
  
  Құмырсқалар қиярды жақтырмайтындықтан шығатын жерлеріне қойылады.
  
  
  
  
  Жапырақ кескіш құмырсқа өзінің салмағынан 50 есе артық
  
  
  
  
  Жүкті көтеріп, таси алады.
  
  
  
  Құмырсқалар ешқашан ұйықтамайды.
  
  Денесіне қарағанда миы үлкен жәндік – құмырсқа.
  

• 11 слайд

  Денесі бас, көкірек және құрсақтан тұрады.
  Басы үлкен, жақтары жақсы жетілген, ауыз аппараты кеміргіш.
  Көкірек бөлімі  жіңішке,
  онда үш жұп аяқтары жақсы жетілген.
  Көпшілік түрлерінің құрсақ бөлімінде шаншары мен улы бездері жақсы дамыған
  улы бездерінен бөлінетін сұйықтық- құмырсқа қышқылы деп аталады
  

• 12 слайд

  
  Құмырсқа тұнбасын жасап көріңіз
  Құмырсқа тұнбасын суықтағанда, тұмауратқанда, ревматизммен ауырғанда терлеу үшін пайдаланады. Оны дайындау да өте оңай. Бөтелкеге жартысына келетіндей етіп құмырсқа саласыз. Үстінен толтыра спирт құясыз. Арақ болса да болады. Оны бірнеше күнге жылы жерге қоясыз. Бұл тұнбаны күніне үш мезгіл 20-60 тамшыдан ішіп тұру керек. Немесе осы тұнбаға дәкені батырып алып, ауырған жерге басуға болады.
  Халақтық медицинада
  
  Қазіргі кезде Қытайда құмырсқадан аса бағалы азықтық, дәрілік қасиеті бар препараттар дайындалады. 
  жұқпалы аурулармен ауырмайтындығы анықталған. 
  
  Құмырсқадан алынатын дәрілер буын ауруларын, қант диабетін  емдеуде, қан 
  қысымын реттеуде қолданылады. 
  
  Оңтүстік Азия елдері, Мексика тұрғындары құмырсқаны тағам ретінде де пайдаланады. 
  
  
  Аяғы ауыратындар кей жағдайларда құмырсқа илеуіне аяғын салып құмырсқаға шақтырған.
  

• 13 слайд

  Құмырсқаның адамға ұқсас, беймәлім тұстары
  Адамзаттың күйбең тірлігі, тынымсыз еңбек етуі секілді қасиеттердің барлығы кішкентай болса да, әлі зерттіліп бітпеген құмырсқалардың бойынан табылатыны ешкімге таңсық емес. Алайда, жыл өткен сайын ғалымдар құмырсқалардың бізге беймәлім, адамзаттың тұрмыс тіршілігіне ұқсас тұстарын ашуда. Мен сізге солардың ішіндегі таңдаулы үш жаңалықты ұсынамын.
  
  ҚҰМЫРСҚАЛАР НАРАЗЫЛЫҒЫ
  Бүгінгі қоғамда түрлі әлеуметтік жағдайға байланысты наразылықтар, шерулер, көтерілістер жиі орын алып жатады. Дәл сондай наразылықтар құмырсқалар арасында да орын алатынын білесіздер ме?
  
  САНАСЫЗ ҚҰМЫРСҚАЛАР САНАЙ АЛАДЫ
  Құмырсқалардың бір-бірімен байланысып, тілдесетіні ғылымға жаңалық емес. Алайда Сібір ғалымдары құмырсқалардың тек сөйлесіп қана қоймай, олардың тіпті санай алатын қабілеттері бар екенін анықтаған. Олар қосуды, алуды, тіпті қарайпайым есептерді шығаруды да біледі екен.
  
  ҚҰМЫРСҚАЛАР ИНТЕРНЕТІ
  Жалпы интернет деген ғажап кеңістіктің адам қолынан жасалған, сондықтан ол тек адамдар арасында ғана қолданылатын дүние һәм оның жан-жануарлар арасында болуы мүмкін емес екеніне сенімдісіз бе? Ендеше, қәзірден бастап ол сеніміңізден арыла беріңіз.
  

• 14 слайд

  Таң қалатын жәйттар:
  Біздің планетамыздағы құл иеленуші қоғамды білетін екі ғана жаратылыс иесінің бірі – адам, ал екіншісі осы құмырсқалар болып шықты. Бұл құрылыс  құмырсқалар арасындағы  амазонкаларда сақталып қалған. Ал амазонкаларда жұмысшы табы болмайды, олар қашаннан аналықтар және жауынгерлер болып екі топқа ғана бөлінеді. Қазақстанда осындай құл иеленуші құмырсқалардың үш түрі бар. Олар өз беттерінше қоректене алмайды, әлдекім ауыздарына әкеліп тамақ тосулары керек. Олар тіпті илеу тұрғызуды да білмейді.
  Құмырсқа денесінде 70-тен астам микроэлемент, 20-дан астам амин қышқылы, витаминдер бар.
  1998 жылы “Антц” мультфильмін түсірген екен. 
  Аталық құмырсқалар шағылысып болғаннан кейін өледі.
  Аналық   құмырсқалар   ұрықтанғаннан   кейін қанаттарын жойып, тек ұрпақ жалғастырады, олар кейде 20 жылға дейін өмір сүреді.
  Құмырсқалар қауымдастығы қазіргі таңда сонымен қатар 20 шағын қауымдастыққа, 54 омаққа, 378 текке, 12 470 түр мен  4515 түршеге бөлінеді. Осы құмырсқалардың көптеген түрі орасан зор қауым болып бірге тіршілік етеді. Ғалымдар бұл колонияларды «федерациялар» немесе «мемлекеттер» деп атайды.
  

• 15 слайд

  Жүк тасып бара жатқан құмырсқаның суреті ғылыми фотоконкурста жеңді
  
  АСТАНА.  Ақпанның  22-сі.  ҚазАқпарат - Салмағы өзінен    100 есе артық  
    жүкті  тасып бара жатқан құмырсқаның   фотосуреті   британдық  
  Биотехнологиялық және  биологиялық  ғылыми зерттеулер кеңесі  ұйымдастырған  фотоконкурстың жеңімпазы атанды, 
   деп  хабарлайды ИТАР-ТАСС агенттігі.
  Фотосуреттің  авторы -   Кембридж  университетінің  зоологиялық ғылымдар   докторы Томас Эндлейн. Салмағы 5  миллиграмды құрайтын  
  Құмырсқаның 500 миллиграм  темірді  ұстап   тұрған  сәтін     суретке   түсіріп алған  ғалым  бұл туындысы  үшін  700 фунт  стерлинг  сыйлық  алды. 
  Суретте,  құмырсқаға  салмағы өзінен  бірнеше есе  артық жүкті   тасуға
  мүмкіндік беретін   оның  аяқтарындағы арнайы    жастықшалардың     қалай    өзгеретіні  көрсетілген.    Ғалымның айтуынша,  осы  жастықшалар    жәндіктерге  кез-келген   нәрсеге  жабысып  қалуға    мүмкіндік беретін көрінеді.   Құмырсқаның  осынау  қасиеттерін  зерттей  отырып,  ғалымдар  
     желімнің    ерекше  түрін  жасауға  ниетті. 
  

• 16 слайд

  Ал Ұлыбританиядағы Батыс университетінің интеллектуалды автономия зертханасында доктор Крис Мелхиш құмырсқаға жан-жақты ұқсас робот жасап әуреге түсуде. Осы елдегі Брисполь университетінің оқымыстысы Найджел Фрэнкс бұл жәндікті «ұжымдық ақыл-ойға» теңеп, құмырсқалар колониясын шағын пластмасса қорапшалардың ауқымында зерттеп жатыр. Олардың бәрі зерттеу нысанының келешекте ғылым үшін орасан зор жаңалықтар әкелетіне сенімді
  Жаңалықтарға зер салайық
  1968 жылы Францияда жасалған мына эксперимент турасында айта кеткеннің артықтығы болмас. Онда құмырсқаларды екі жіпті тартуға үйреткен. Олардың бірін тартып қалғанда қант сиробы шығатын болса, екіншісінің соңында ештеңе де болмаған. Ал құмырсқалардың 70 пайызы сонда таңдауды дұрыс жасап, шырыны бар жіпке ұмтылған.
  Ғалымдар: «Құмырсқалар өздері мекен етіп отырған ағаштарға бақталас болмауы үшін бөтен шыбықтарды әлсіз кезінде аяусыз құртып отырады», деп түсіндірді.  Сол «Шайтан бағындағы» ағаштар саны артық-кемі жоқ тура 328 түп болып шығыпты, ал осы құмырсқа құжырасының тіршілік етіп келе жатқанына 800 жылдан асып кетіпті
  

• 17 слайд

  Мені құмырсқалар әлемі айрықша қызықтырады. Өйткені осы бір кіп-кішкентай жәндік өте еңбекқор. Бір таңданарлығы, олардың миы керемет жұмыс жасайды. Құмырсқалар қайсыбір жәндіктер сияқты жеке-жеке өмір сүрмейді, олар топтасып, бір қауымдастыққа бірігіп тірлік кешеді. Ең қызығы, оларды өздері "сайлап алған" басшылары басқарады. Мұны мен ойдан шығарып айтып тұрғаным жоқ. Алуан түрлі жәндіктер, жануарлар туралы жазылған танымдық кітаптарды көп оқыдым. Сонда мені құмырсқалардың еңбекқорлығы, олардың ала жаздай ұжымдасып еңбек етіп, қысқы қорын алдын ала жинап алатындығы, әр құмырсқаның өзі атқаратын міндетті жақсы меңгергені қатты қызықтырды. Мысалы, қайсыбір аналық құмырсқа "үйдегі балаларға" қараса, біреулері тамақ жинаумен, ал енді біреулері жұмысшы құмырсқаларды күзетумен айналысады. Және де бір ғажабы, олардың тіршілігінде тек өздеріне ғана тән темірдей тәртіп болатын көрінеді. 
  АҚШ-тың Сиэтл қаласында тұратын қазақстандық
  суретші-гобеленші Ләйла Ахмет Осман
  

• 18 слайд

  Құмырсқа илеуінің түрлеріне тоқталайық