Ғылыми жұмыс "Жеті атасын білген ер жеті жұрттың қамын жер"

Рудный қаласы әкімділігінің «Рудный қалалық білім бөлімі»ММ

«Рудный қаласының № 7 орта мектебі» ММ

Қанатова Айжамал

5 «а» сынып оқушысы

«Жеті атасын білген ер, жеті жұрттың қамын жер»

Секция Тарих

Ғылыми жұмыс жетекшісі: Бекмуратова С.Қ.

Математика пәнінің мұғалімі

Қостанай қаласы

2013

Абстракт

Зерттеудің мақсаты:Бүгінгі жас ұрпақ өз елінің, жерінің тарихын, ата-бабаларының тарихын білуі және оның жақсысынан үйреніп,жаманынан жиреніп қорытынды жасауы, сабақ алуы тиіс.

Жеті атаны білудің дәстүрі қалыптасуының себебі: ежелден қалыптасқан дала өркениетінің менталитетіне байланысты, яғни қанның тазалығы,келешек ұрпақтың жан-денсаулығына негізделген.

Зерттеудің міндеті: Ата-бабаларымыздың ғасырлар бойы жинақталған тәжірбиесін ұрпақтан-ұрпаққа жеткізу, бір жүйеге түсіру, топтарға жіктей отырып зерттеу; «Жеті атасын білмейтін ер жетесіз, Жеті ғасыр тарихын білмейтін ер жетесіз»,-деген мақала арқылы әке, шешемнің шежіресін зерттеу, осы тақырыпқа байланысты демекші, тәуелсіз ел боламыз десең тілің мен тарихыңды жадыңнан шығарма, құрметтей және қастерлей біл деген мағынаны түсіндіру.

«Жеті атасын білген ер, жеті жұрттың қамын жер». «жеті атасын білмеген , «Құлағы мен жағын жер »,-деген жүйелі сөздің мағынасын ашу.

Болжам: Егер біз жеті атаға байланысты және оның қалай таратылатынын бұрынғылардан айтып қалдырған өнегелі сөздеріне сай назар аударсақ, онда өз ұлтымыздың, тіліміздің, дініміздің, ата-бабаларымыздың тарихын сақтай отырып «басқалардан кем болмаспыз».

Зерттеу жұмысының кезеңдері:

-Дайындық: тақырып таңдау, мақсат,міндет қою.

-Зерттеу:тақырыптың қарастырылған дәрежесін анықтау,тақырып бойынша материалдар жинақтау.

-Практикалық:жинақталған матеиалдарды сұрыптау.

Жұмыс нәтижесі мен қорытындысы:

«Шежіре» сөзінің мағынасын ашу, жеті атаға дейін қыз алыспау дәстүрін жалғастыруды насихаттау.

Жұмыстың қолдану аясы: мектептерде тарих пәнінде қолдану.

Мазмұны

1.Кіріспе..................................................................................... 3
2.Негізгі бөлім........................................................................... 6
2.1.Қазақтың туысқандық қатынастары
2.2.«Жеті ата» ұғымның мәні
2.3.Шежірем
2.4. Өз жұртым

2.5. Әкемнің нағашы жұрты

2.6.Нағашы жұртым
2.7. Менің отбасым

3.Қорытынды бөлім................................................................ 18
4.Пайдалынған әдебиеттер.................................................... 19
5.Қосымша............................................................................... 20

Аннотация
Цель исследования: Сегодняшнее поколение должно хорошо знать историю своего народа, земли, предков и сделать выводы, что хорошо, а что плохо.
Актуальность: Основная цель – соединить знания по истории и воспитанию человека о том, кем он является и каковы корни его происхождения. Из светлых страниц истории наших предков можно взять события и те действия, которые дают достойный пример в воспитании патриотизма у защитников Родины. Я думаю, что в 21 веке на сегодняшний день каждый гражданин Казахстана, который считает себя представителем нашего суверенного государства, должен знать историю свою и своего народа.
Президент нашей Республики Н.А.Назарбаев так говорит: «Гражданин независимого государства должен осмыслить свою вековую историю «Кем мы были вчера? Кем мы сегодня являемся? Кем мы будем завтра?» Это значит, что история родной земли, народа и своя история не хуже других. Это значит, что каждый гражданин должен стремиться быть достойным наследником необъятной земли, которую нам оставили в наследство предки.
Учить детей знать своих предков до седьмого колена – это традиция казахского народа, передающаяся из поколения в поколение.
Задачи исследования: Раскрыть значение пословицы о семи поколениях.
Источники исследовательской работы: В качестве исследовательских материалов были взяты источники, анкеты, вопросники, пояснения, учебники и художественные произведения.
Гипотеза: Если мы обратим внимание на пророческие слова наших предков, связанные с знанием своей родословной, то есть знанием своих предков до седьмого поколения, то мы сохраним и приумножим историю своей нации, языка, религии и предков – «мы будем не хуже других».
Методы исследования: В процессе исследования используются методы собирательные: сравнение, анкета, анализ и синтез.
Теоретическое и практическое значение исследования: Итоги, полученные в процессе исследования, можно использовать при подготовке рефератов, научных трудов, при составлении схем, таблиц, диаграмм.
Новизна исследования: По мере узнавания истории своих предков, я пришла к такому выводу, к такой мысли, что я буду ученым-исследователем, который будет, следовать по стопам предков, и буду трудиться во благо земли и народа.

An Abstract

The aim: Younger generation should know history of their nation, motherland, and take all good things from it, make right output.
The topicality: The main aim is to be able to combine historical knowledge of who are they and bringing-up. Our ancestors have events and experience from history and clear examples of patriotism that we can use in our life today. I think, that each person of 21st century, who consider himself as real citizen of Republic of Kazakhstan must know their history. The President of our country N.A.Nazarbayev said: "Each citizen of independent Kazakhstan should search our history and answer the questions: Who we was? Who we are? And who we will be?”. That means that the history of our country and nation is not worse than others. That means, that each person should seek to be dignified successor of country and land that our ancestors leaved for us.
Teaching the seven ancestors is the bringing-up tradition of Kazakhs, that continue from father to son.

The objective: To describe the meaning of Kazakh proverb about knowing the seven ancestors.
The literature: Texts, interviews, interpretations, tutorial and bell-letters, research papers were used as the materials for the searching work.
The hypothesis: If we pay attention for sayings about the seven ancestors and how they spread, we will save and improve our nation, language, religion and history.
The methods of researching: The methods of collecting, comparative, interviewing, analyzing and synthesis were used in the work.
The theoretical and practical significances: Results of the work can be used in making tables and diagrams.
The novelty: When I explore wisdom of our ancestors, I decided that I will be a scientist who works to improve nation and motherland.

Біріншіден, жеті ата тәртібі туыстық, ағайындық бірлікті, ынтымақты ұстана отырып, бір ауыл, бір бауыр болып өмір сүрген. Бір рудың адамдары осы күнге дейін бір жерде мекендеп келе жатыр. Екіншіден, жеті атаға дейінгі туыс-туғандардың тұрмыс-тіршілігі де, күнкөрісі де, тұрған жер, суы да, өріс, қоныс, жайлауы да қысы-жазы қатар немесе бірге болады. Қиындықта бір-біріне демеуші, қамқоршы-пана, қуанышты да, реніш-қайғыны да бірге көтеріп бөліседі. «Туысы бірдің – уысы бір» деген сөз осыдан шыққан.Үшіншіден, бір атадан тараған туыстар мен жас ұрпақтар бірін-бірі жақсы таниды. Ағалы-інілі, апалы-сіңілі дегендей, сыйластықта, бауырмалдықта бірге өседі. Мұндай туыс-туған, жақын-жуықтар арасында орынсыз жанжал, ұрлық-қарлық, барымта, зорлық-зомбылық сияқты жат істер болмайды. Өйткені тәртіп бойынша туыстар бір-бірі¬нің малын ұрламайды. Керісінше, сырттай қамқоршы болып, жақын-жуықтарының мал-жанына көз салып жүреді. Әкелер мен аналар бір кіндіктен шыққан перзенттерін ел, ру намысын қорғайтын ержүрек, қайырымды, қаншыл, ұйымшыл, бауырмал етіп тәрбиелейді. «Қанына тартпағанның қары сынсын» деп қатты айтатыны тағы бар. Жеті ата ұғымында ағайын арасындағы үзілмес бірлік, бұзылмас тектік тәрбие-тәлімі өте зор және бұл әдемі, ұтымды тәсілдермен жасалған.
Ұрпақтарымызды парасатты да, бойында азаматтық намысы бар, елін, жерін сүйетін, өз отбасынын тарихын білетін азамат етіп өсіргіміз келсе, бүкіл қоғамдық дамудың негізін келешек ұрпақ тәрбиесіне бағыттауымыз керек.Үлкендердің мойнындағы бір міндет – туыстардың жат болмауының қамын күйттеп, кімнің кім екенін, өзінің кім екенін, жеті атасын түгендеп, жалықпай бізге түсіндіріп беруі. Жеті атаны жаттату, тегінді айтқызу, халықтың дәстүрдегі өлең-жырларды айтқызу – бұл ата-әжелер үшін үлкен міндет. Оқушыларды өзінің жеті атасымен, өмірі мен ерлігімен таныстырып, олардың меңгерген білімдерін жетілдіріп, білік пен дағдыға айналдыру, танымдық қабілеттерін дамыту, өз ойын анық жеткізе білуге үйрету меніңше бұл үлкен жетістік.
Жеті атамды зеттеуімді, осы арнада жұмыс жүргізуіме түрткі болып ғылыми жобаның тақырыбын «Жеті атасын білген ер
Жеті жұрттың қамын жер» деп алдым.

2. Негізгі бөлім

2.1.Қазақтың туысқандық қатынастары
«Қырық рулы елміз, қарға тамырлы қазақпыз» деген сөз де баяғыдан келе жатыр. Бұл қазақтың аралас-құралас, алыс-берістік, құда-жегжат, жамағайын, жұрағатын аңғартататын сонау іргеміз сөгіліп, қаймағымыз бұзылмаған заманнан жеткен ұғым.
Алысты жақын тұтқан, жақынды бауыр тұтқан. Туыстық желіні үзбеген. Береке-бірлікті бұзбаған. Үлкені сөз бастаған, кішісі ағаның сөзін қостаған
қазақта туысқандық қатынастарды өзара сабақтас үш жұртқа, топқа бөліп айтады.

Жалпы қазақ пен қазақ кездескенде ата-текті сұрамай отыра алмайды.
2.2.«Жеті ата» ұғымының мәні
«Жеті атасын білмеген жетесіз» деген сөз тегіннен тегін айтылмаған. «Жеті ата» деген ұғымда «ата» деген сөз бар. Яғни бұл «ата-баба» деген ұғымды көрсетіп, тайға таңба басқандай, соқырға таяқ ұстатқандай айтып тұр. Олай болса, жеті ата шежіресі өзімізге дейінгі ата-бабаларымыздан бастап таратылады. Яғни: 1. Бала. 2. Әке. 3. Ата. 4. Арғы ата. 5. Баба. 6.Түп ата. 7. Тек ата .

Сондай-ақ, адамдар атасынан төмен қарай атағанда былайша ататек жалғасады: ата, әке, бала, немере, шөбере, шөпшек, немене. Мұнан соң туыстың атаулар әрі қарай: жүрежат, туажат, жұрағат, жат жұрағат, жегжат, жамағайын болып кете береді. Жеті аталық ұстаным әрбір қазақтың, бүкіл халықтың бабалар рухы алдында іштей жауапкершілік сезімін оятатын күшке ие. Жеті ата — қазақ халқының дәстүрлі салт-санасындағы адамның ата жағынан тегі таратылуының нақтылы жүйесі. Бала өзінен бастап әкесі, атасы, бабасы, т.б., жеті атасының нақтылы есімдерін кішкентайынан жаттап өседі. Бұлардан тараған ұрпақтар бір атаның балалары саналады. Ал екінші жағынан баладан тарайтын ұрпақ әкеден төмен қарай жалғаса береді. Ағайындықтары Жеті атаға толмай жақын-жуықтар бір-бірінен қыз алыспайды. Жеті атаға толғаннан кейінгі күннің өзінде, бір рудың жастары некелесетін жағдай туса, ру ақсақалдары бір пәтуаға келіп, боз биені сойып, баталасып барып рұқсат ететін болған. Ататек атаулары: ата, әке, бала, немере, шөбере, шөпшек, немене. Бұдан әрі туыстық атаулар: жүрежат, туажат, жұрағат, жат жұрағат, жегжат, жамағайын болып кете береді. Соңғы түйіндеуші буын, әдетте, ру есіміне тіреледі. Немесе, керісінше, руынан бастап сатылап өз әкесіне яки өзіне дейін таратылады. Өз ата-бабасын, жеті атасына дейін білу әрбір азамат үшін міндет болған және сол білігі арқылы ол өз халқының дәстүрін жалғастырып отырған. Мұның өзі қазақтардың этникалық ерекшеліктерін танытады, әрі оның қиын-қыстау кезеңдерде тегінен көз жазып қалмауына және басқа халықтармен ассимиляцияға түсіп кетпеуіне себепші болған. Жеті ата мен ру шежіресін білу көшпелі қоғамда өмір сүрген қазақтар үшін өмірлік қажеттілік болды. Жеті атадан Үш жүзге дейінгі біртұтас туысқандық бітім бірнеше ғасырлар бойы “қазақ халқы — бір атаның баласы, бір тамырдан тараған” деген ұстанымды орнықтырған.

Жеті атасын тарата білу арқылы әркім көрші рулармен байланысын білген, сөйтіп бүкіл қазақтың біте қайнасқан туыстығына көзі жеткен. Сөйтіп Жеті аталық ұстаным қазақ халқының этнобиологиялық, этномәдени, жалпы рухани тұтастығын табиғи түрде қамтамасыз еткен. Жеті аталық ұстанымға негізделген туыстық байланыс институты әрбір казақтың білмекке деген ынтасын оятқан. Жеті атасын, руы мен жүзін білген соң, қазақтар туған жерінің кез келген шалғайында өзін туысқандарының ортасында жүрген алып бір жанұяның мүшесіндей сезінген. Нәтижесінде біртұтас жанұясекілді ұлттың біртұтас зердесі қалыптасып, жер басып жүргендер ғана емес, жадта сақталған баяғы ата-бабалар да тірілердің санасында тірлігін жалғастырған. Халықтың мұндай зердесі әрбір қатардағы далалықтың тарихты айқын елестетіп, жан-жүрегімен сезінуіне себепші болған. Жеті аталық ұстаным әрбір қазақтың, бүкіл халықтың құлағына күн сайын бабалары туралы тек жақсылықты құйып, рухани тектілікті дәріптеп, ұлттық сенімін орнықтырған. Бабалар рухы — аруақтың күн сайын желеп-жебеп отыратындығы туралы сенімін тудырған. Сөйтіп Жеті ата институты қазақ халқының өткеннен болашаққа деген сенімін мың сан ұрпақтар арқылы сабақтастырып отыратын тетік ретінде танылған. Жеті аталық ұстаным бабалар рухы алдында әрбір қазақ пен бүкіл халықтың іштей жауапкершілік сезімін оятқан. Осы ұстаным аясында қазақ өмірінің моральдік кодексі, салт-дәстүрі мен тыйым-жораларының негізі қаланған. Сөйтіп туыстық қарым-қатынас қалыптары күнделікті моральдіксанаттан бірте-бірте заңдық мәртебеге ұласқан. Мұндай құқықтар мен міндеттер жүйесі біртұтас әдеп деңгейінде көрініс тапқан. Әдепті бұзғандар қатал жазаланып, ең ақыры туған жерінен қуылған, яғни гипержанұядан аластатылған. Дені дұрыс адам үшін мұнан ауыр, масқара жаза болмаған. Жеті ата ұстанымы бүкіл халықтың бойында еш мәжбүрлеусіз мейлінше тегеурінді рухани бірлік сезімін терең сіңірді. Ол этникалық тұтастықтың қуатты арқауы, темірқазығы болды.

Немере

Немере– туыстық атау. Ер адамның баласынан тараған ұл мен қыз. Ағайынды кісінің балалары туыстық жақындығы жағынан Немере аға, Немере іні, Немере қарындас, сол сияқты ағайынды кісінің қыздары да Немере апа, Немере сіңлі болып аталады.

Шөбере

ШӨБЕРЕ – туыстық атау. Атадан санағанда немереден өрбіген ұрпақ. Дәстүрлі қазақ қоғамында Шөбере немереден таралған ұл-қыздардан құралады.

Шөпшек

Шөпшек – туыстық атау. Атадан тараған төртінші ұрпақ. Немере мен шөбереден

туғандар туыстық жағынан қашықтай бастайды. Шөпшекті кейбір жерлерде туажат деп те атайды

Немене

Немене– туыстық атау. Дәстүрлі қазақ қоғамындағы жеті ата жүйесі бойынша таратылатын жетінші ұрпақ.

Жүрежат

Жүрежат – алыс туысқандықты білдіретін атау, яғни туажаттан туған бала. Жүрежат – адамның өзінен санағанда жетінші буыннан қосылатын туысы. Қазақ халқының дәстүрлі әдет-ғұрпы бойынша Жүрежаттың балалары бір-бірімен қыз алысып, құдандалы бола алады.

Туажат

Туажат – дәстүрлі қазақ қоғамындағы туыстық атау, немененің баласы. Туажат адамның өзінен бастап санағанда алтыншы буын. Ол туыстық қатынас жағынан бір атаның баласы саналғанымен, одан кейінгі ұрпақтардың іргесі бөлініп, туыстық қарым-қатынасы алшақтай бастайды.

Жұрағат

Жұрағат – алыс туыстықты білдіретін ұғым. Жеті атасынан туысқандар үлкені кішісін Жұрағат дейді. Әдетте, бір рудан тараған адамдар да бірін бірі Жұрағат дей береді.

Жегжат

Жегжат, жамағайын, жамағат — бір-біріне құдандалық, т.б. жақындығы бар адамдар. Жегжат атауы қандас туыстарға қатысты қолданылмайды. Жегжат — туыстығы жоқ, бірақ құданың құдасы, нағашының бөлесі, жиеннің балдызы сияқты туыстық қатысы бар адамдар арасындағы жақындықты білдіретін атау. Олар құда, нағашы, жиен сияқты туыстық, жақындық құқықтарды талап ете алмайды.Ол – этникалық тұтастықтың қуатты арқауы, темірқазығы. Сол себепті ата-бабаларымыз: «Жеті атасын білмеген: жетесіз», «Ата-тегін айтқанның айыбы жоқ» деп ұрпақтарына жеті атасын білуді өсиет, аманат етіп айтып кеткен. Қазақтар бала, немере, шөбере, шөпшек, немене, туажат, жүрежатты «Жеті пұсты» деп те атайды.

Ата, әке және бала тәрбиесі туралы мақалдар

. Әзілің жарасса атаңмен ойна.

• Атаңа не қылсаң ,

• Алдыңа сол келеді.

• Әкең өлсе өлсін
  Әкеңді көрген өлмесін.

• Балалы үйдің ұрлығы жатпас.

• Қарға баласын аппағым дейді,
  Кірпі баласын жұмсағым дейді.

.Жалғыз баласы бардың

.Шығар-шықпас жаны бар.

Бұл атаулар кей жерлерде басқаша айтылуы да мүмкін. Бірақ, қалай дегенмен де, жеті ата жолы осылайша таратылатын бұрынғы би, шешендер айтып кеткені – ақиқат шындық. Бұған қазіргі жөн, шежіре білетін қариялар да дәл жауап бере алады. Бұрынғылар жөн сұрасқанда «Ата-тегің кім?» – деп сұрайтыны, міне, осыдан шыққан.

«Жеті атасын білген ер
Жеті жұрттың қамын жер.
Жеті атасын білмеген
Құлағы мен жағын жер», – деген жүйелі сөз көп мағынаны білдіреді. Сондықтан да біздің ата-бабаларымыз өз ұрпақтарына жеті атасының аты-жөнін, атамекенін, өз руынан шыққан белгілі батыр, би, жақсылардың есімін айтып, үйретіп отырған.
2.3. Шежірем.«Шежіре» деген сөздің мағынасына тоқтайтын болсақ – ол кімдерден кімдер туып, қалай өрбігенін баяндайтын ерте заманнан, атадан балаға мирас болып келе жатқан ауызша деректер.

Жалпы алғанда «қазақ» аталатын шежірелердің нұсқаулары көп және өзара қайшылықтары да аз емес. Қазақтар бергі аталары мен арғы (түпкі) аталарын біргелкі айырады да,  ортадағыларын шатастырады. Кейде аталардың бұрыңғы-соңғылары алмасып та кетеді.

Сонымен, мен кіші жүзденмін. Руым: әлім, қаракесек. Жеті атам: Сәкен, Әбіләкім,Құдабай,Қанат,Жарылқасын,Қаракесек. Мен бұл мәліметтерді әкемнен білдім. Өз жұртымен қатар менің нағашы жұртым да бар. Өз ата-бабаларымның шежіресін зертегеннен кейін, өз заманында өз өңір, болыс көлемінде қолында бар
билігіне қарай, қызметіне қарай Отанның тарихына үлестерін қосқан әже-аталарым туралы жеке тоқталғым келеді.

2.4.Өз жұртым. Атам – Қанатов Құдабай, Өзбекстан Республикасы, Науайы

облысы, Кенимех ауданы, №20 мектеп интернатта орыс тілі пәні мұғалімі 1975-2004 жыл аралығында, кейіннен сол мектептің директоры болған. Сол маңайдағы ауылдарда мектептер ашып, ауыл балаларының сауатты болуына септігін тигізген.

Арғы атам – Қанат Бұхарада медресе бітіріп, имам болған. 30-жылдары қуғынға ұшыраған. Содан бар-жоғы белгісіз күйде қалған. Одан 2 қыз, 1 ұл қалған. Олар балалар үйінде тәрбиеленген.
2.5.Әкемнің нағашы жұрты:

Омаров Ақназар. Руы: жетіру, керейттің жартыайына жатады. Орман қожалығының бастығы болған. Калиева Балдақ (нағашы әжем) тігінші.
2.6.Нағашы жұртым. Атам - Бахтыбаев Камал Сәрсенұлы Науайы облысы, Кенимех ауданында «Мәдениет үйінің» директоры. Қазақ қауым диаспорасы атынан Германия, Белгия, Қытайға гастрольдік сапарларға барған. Қазіргі күнде Астана қаласында «Құрманғазы» атындағы ұлттық оркестірінің музыканты (2000-2004ж).

Бабам - Сәрсен Астрахань қаласында қаракөл терісін ашып, эксперимент жүргізген. Негізгі мамандығы зоотехник болған.

Арғы атам Бақтыбай 1928 жылдары ашаршылық кезінде қолындағы барын ауыл адамдарына таратып берген. Құдық ашып, ауылды аштықтан аман алып қалған.

2.7.Өзім

балалары – бөлелердің бір-бірімен некелесуі бұл тәртіпті бұзбайды деп

есептелген. Бір-бірін сүйген ғашық жандар әке-шешелерінің ақ батасын алып, қосыла беретін болса керек. Бүгінгі заман талабына сай осы үрдіс те өз күшін жойды. Бір-бірімен етене араласып жүрген туыстардың бұл дәстүрді ұстанып, өзара некелесуі сирек те болса кездеспейтін құбылыс. Одан қалды, жастарымыздың көбі дерлік бұл дәстүрді құптайды. Сондықтан жастардың бұл шешіміне қарсы пікір айтудан аулақпыз. Есесіне саналы ұрпақтың бұл ұстанымын мақұлдағанымыз жөн. Себеп, күнделікті аралас-құралас отырған туыстардың құдандалы болуы, шындығын айтқанда, бәрімізге ерсі көрінетіні жасырын емес. 

әрбір ата-ана жеті ата деңгейімен шектелетін қыз алысудың қағидасын берік ұстанып, әрдайым өз ұрпағына дәріптеп отырғаны ләзім.

Мүмкін, мендегі осы ой қазақы ұғымнан туды ма, жоқ әлде далалық тәрбиенің әсері ме, білмеймін, мен қазақта бар жеті атаға дейін қыз алыспау дейтін жазылмаған заңды қағаз жүзіндегі заңға қоссақ деп ойлаймын. Бұл дала заңын бірен-саран тәрбиесіз ұрпақ болмаса, әлі ешкім бұзған емес. Ғасырда біреу болмаса ондай көргенсіздік кезікпейді. Біз солай тәрбиеленгенбіз. Ал неге оны заңдастыра салмаймыз? Айталық, заңның бір бабында «Жеті атаға дейін қыз алысуға болмайды» деген сөз жазулы тұрса. Бір жағынан, бұған қарсылық та болатын шығар, екінші жағынан, біз мынау өркениетке ұмтылып келе жатқан елміз ғой. Көп жағдайда Еуропаға қарай бағыт жасап келеміз. Бұл дұрыс та шығар. Шығыста – Азия, біз ортасында қайнап өскендіктен, ол дәстүрді ұмыта қоймаспыз. Бірақ дүниежүзілік қауымдастықпен бірге өркендеу үшін еуропалық бағыт оң пікір тудырады. Әйтсе де «қазіргі тәрбиеленіп жатқан жас балалар дәстүрімізді ұмытып кетсе қалай болады?» деген сұрақ мазалайды.

Қорытынды
Осы ғылыми жобамды жазу барысында өзімнің әке-шешемнің шежіресімен тереңірек таныстым.
Менің негізгі мақсатым «Жеті атасын білмеген – жетесіз» деген аталы сөздің мағынасын ашу. Қарға тамырлы қазақ жөн сұраса келе туыс болып кетеді. Мұның бәрі ата-тегін білгеннің арқасы. Жеті атасын білген адам жеті жұрттың қамын жер деп сондықтан айтады.
Бұл тұрғыда зерттеген еңбегімде тарих, ана тілі пәндерге деген қызығушылығын артып, оқулықтарды, деректерді пайдалана отырып, іздеуімнің арқасында өзімнің жеті аталарым туралы білімімімді толықтырдым.
Бүгінгі жас ұрпақ өз елінің, жерінің тарихын, ата-бабаларымыздың тарихын білуі және оның жақсысынан үйреніп, жамананан жиреніп қорытынды жасауы, сабақ алуы тиіс.
Шежіре арқылы әркім өзінің ата-бабаларының кезінде би болғандығын, батыр болғандығын немесе білгір кісі болғандығын немесе бай болғандығын біліп, соны мақтан тұтады. Соған еліктейді, соған асып кетуге тырысады.
Шежірені дұрыс білген адам ол ең бірінші өзінің ағайындарын, одан жоғарғыларын барлығын біріктіреді. Ауыртпашылық заманда бір-біріне көмектеседі, жәрдемдеседі.
Қазақтың бүкіл ерлігі де, жеңісі мен жеңілісі де, сүйегіне түскен таңба мен маңдайына тұтқан мақтанышы да осы шежіре.
Дүние жүзіне аты мәлім ұлы бабамыз Әбу-Насыр Әл Фараби: «Тарихты білмей - өткенді, қазіргі жағдайды білу, келешекті болжау қиын» деді. Сондықтан, қорыта келгенде тәуелсіз ел боламыз десең тілің мен тарихынды жадыңнан шығарма, құрметтей және қастерлей біл.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Ергөбек Қ. «Жазулы хатқа айналған қария», «Солтүстік Қазақстан» 2010, 5 б.
2. «Қазақ ұлтынан – қазақ еліне». Алматы 2010
3. Сейіт Кенжеахметов. «Жеті атаны білуіміз керек».

4. «Солтүстік Қазақстан облысы энциклопедия». Алматы, «Арыс» 2006

Ауыз әдебиеті