Ғылыми жоба "Математикалық сөзжұмбақ"

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Еңбекші

қазақ ауданы, Рахат орта мектебі коммуналдық мемлекеттік мекемесі

           Жоба тақырыбы:             «Математикалық сөзжұмбақтар»        

          Секция:      математика

Оқушының аты жөні:       Абдурахманова Нұрсұлу

                                                      4 «А» сынып оқушысы

Шығармашылық жетекшісі:  Каиркулова Гульбаршин Уразовна

                                                                Рахат орта мектебінің          

                  бастауыш сынып  мұғалімі                                                                                                                                                   

2017 жыл

Абдурахманова Нұрсұлу

13.03.2006 ж.

                  Рахат орта мектебі» КММ

                               «4 «А» сынып оқушысы

              Секция:      математика

                       Гипотеза: математикалық сөзжұмбақтар  есте сақтаудың және   

                 логикалық ойлаудың дамуына ықпал етеді.

                Жоба тақырыбы:             «Математикалық сөзжұмбақтар»        

                         Жұмыстың мақсаты:  математикалық сөзжұмбақтарды шешу арқылы  

                математикаға деген қызығушылығын арттыру.

                                  Міндеттері:

• Оқушыларды математикалық білімді тұрмыста шығармашылықпен қолдана білуге бейімдеу, олардың логикалық ойлауын, байқағыштық қабілетін дамыту;
• Оқушыларды салыстыру операциясы негізінде тиісті қорытынды жасай білуге үйрету;
• Есептердің   шығару жолын        өздігінен таба білу, тапқырлыққа, қиындықты жеңе білуге, өзіне және өзінің маңайындағыларға сын көзбен қарауға , өз жұмысына шығармашылық тұрғыдан қарауына, жаңашылдықты қабылдауға тәрбиелеу

           Күтілетін нәтиже

• Математикалық білімді тұрмыста қолдана біледі, байқағыштық қабілеті дамиды.

• Салыстыру негізінде қорытынды жасауды үйренеді.
•  Өздігінен есеп шығаруды үйренеді, қиындықты жеңе білуге тәрбиеленеді.

                  Ғылыми жетекшісі:   Г.У. Каиркулова

       Рахат орта мектебі коммуналдық мемлекеттік мекемесінің 4 «А» сынып оқушысы  Абдурахманова Нұрсұлудың   «Математикалық сөзжұмбақтар»  атты тақырыпта жазылғанғылыми жобасына     

Пікір

                 Ғылыми зерттеу жұмысында  математикалық сөзжұмбақтарды өмірмен  байланыстыра отырып, математика саласында  сөзжұмбақтар баланың есте сақтау қабілетін  және логикалық ойлауын, тұрмыста дұрыс қолдана білуге,  оқушылардың сандық сауатын қамтамасыз ету қажеттілігін жоба жұмысының мазмұнында көрсете білген.

                 Ғылыми жұмыс кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды, пайдаланған әдебиет тізімінен тұрады.

         Бірінші бөлім ғылыми әдебиеттегі «математикалық сөзжұмбақтар» ұғымының маңызы көрсетілді.

         Екінші бөлім ғылыми ізденістерге, балалрдың білім алуға құштарлығын арттыру, математикалық сөзжұмбақтарды  сабақтарда пайдалану, мектепте алған білімдерін одан әрі дамыту, әлеуметтік бейімделуде әр түрлі өмірлік жағдайларда қолдана білу ұсынған. Сөзжұмбақтарды зерделеу, оның қыр - сырларын ашып, математика мен өмірде тығыз байланыстылығына көз жеткізген.

Қорытында істелген зертеулердің негізінде мәселені шешу үшін қажетті ұсыныстар келтірілген.

  Жетекші:  Рахат орта  

мектебінің бастауыш сынып мұғалімі                                  Г.Каиркулова                                                                                                       

Мазмұны

1.     Аннотация........................................................................................1

2.     Кіріспе............................................................................................. 2

3.     Негізгі бөлім.....................................................................................3

3.1.          Cөзжұмбақтың жасалу тарихы..................................................3

3.2.          Сөзжұмбақтың түрлер................................................................4

3.3.          Сөзжұмбақтарды құрастыру ережелері....................................5

3.4.          Сөзжұмбақтар құрастыру….......................................................6

3.5.          Сөзжұмбақтарды шешу ережесі...............................................11

4.     Қорытынды .....................................................................................12

5.     Әдебиеттер тізімі ............................................................................13

Аннотация

     «Матемаикалық сөзжұмбақтар» атты ғылыми жобада жас зерттеуші сөзжұмбақтардың шығу тарихынан бастап, олардың қай мемлекетте қалай пайда болғандығына ерекше көңіл аударып, сөзжұмбақты құрастырумен оны шешудің жолдарын қамтыған. Зерттеу барысында өзіндік көзқарасын білдіріп, ұтымды ұсыныстар жасаған. Жобада  математикалық сөзжұмбақтарды сабақ барысында қолданудың теороиялық негіздерін қарастырған.

Аннотация

     В научной работе «математические кроссворды» исследователь показала историю создания математических кроссвордов, откуда они появились, из каких стран, как они построены и пути их решения. В ходе исследования высказан свое мнение, показала наиболее легкие пути решения. Как эти кроссворды можно использовать на уроке.

Annotation

The scientific work is called «Mathematical crosswords».The young scholar has considered the work from the historical background and its ways of creating and solving the mathematical crosswords.According to the exeploring,she gives her points of view,and put some positive suggestions.Also there is given comparative analysis of theoretical usage at the lesson.

1

1.    Кіріспе

          Бастауыш сыныпта  оқи жүріп мен барлық пәндерді қызыға оқимын, әсіресе математиканы аса ұнаттым.

           Күнделікті сабақта математика пәнін оқи жүріп, әрбір шығарылатын есептің өзі бір жұмбақ немесе бір сөзжұмбақ сияқты. Сол жұмбақты шешу туралы барынша көп білгім келетінін ұқтым, сондықтан математика менің сүйікті пәніме айналды. Маған матемаика және математикамен байланыстының бәрі ұнайды.

           Біз күнделікті өмірде не істесек те , барлығы математикамен сабақтасады. Бізді қайта санауға, өлшеуге, санап шығуға және болжауға, сондай-ақ түрлі есептер шығаруға тура келеді және математиканың көмегімен осылардың барлығын біршама ойдағыдай жасаудың сәті түседі.

           «Математикалық сөзжұмбақтардың бірнеше түрлері бар, біз олар туралы , бәлкім , бұрын-соңды естіп, көрмеген болармыз.  Сондықтан  мен осы жобама  солардың әрқайсысынан  мысалдар мен суреттерді, сөзжұмбақтарды енгіздім.

            Бұл жұмыста мен сөзжұмбақтардың қалай пайда болатыны, қаншалықты қызықты, көңілді әрі сотқар болатындығы туралы жаздым. Сонымен қатар заманауи  математиканың ғажайып әлемі туралы да сөз қозғалады.

           Мен сөзжұмбақтарды  есеп түрінде шешуді  жүргізумен қатар өлшем бірліктерін де пайдаланамын. Өлшеусіз жоспар мен жоба жасалмайды, құрылыс жүргізілмейді. Қазіргі заманда  ғылым өте дамыған ,күрделі болса да, бірақ мен математикалық сөзжұмбақ арқылы оны оңай түсінуге көмектесетінін көрсете алатыныма сенімдімін.  Бір сарынды, тек қана есеп шығару мен түсіндіруден тұратын сабақтар оқушыларды жалықтырып жібереді, олардың математика пәніне деген қызығушылығын төмендетеді.

            Елбасы Қазақстанның әлемдік экономикаға ойдағыдай кіруі бағытындағы басты міндеттерінің бірі - ғылым мен білім, жаңа технологиялар бәсекелестіктің шешуші факторы екендігін атап көрсетті. Осы ғылым мен білімді меңгеру үшін ең бірінші адамның табандылығы, еңбекқорлығы, ынтасы болуы керек. Осы қасиеттер болғанда ғана адамда бәсекелестік туады.
        Ғылыми зерттеу жұмысы да осы сияқты табандылықты, шыдамдылықты, көп ойлануды, сондай - ақ еңбекқорлықты талап етеді. Осындай қасиеттердің арқасында мектептегі математика сүйіп оқитын пәндерімнің біріне айналды.
         Математикалық сөзжұмбақтар құпия да тамаша әлемінің бастауы. Мен бұл жұмысымдағы шытырман сөзжұмбақтар мен оларды құрастыру және шешуі туралы оймды өз сыныптастарыммен бөлісіп, олардың сөзжұмбаққа деген ойларын білу мақсатында сауалнама алдым .

2

Шағын – сауалнама

1. Сіз сөзжұмбатарды шешуді ұнатасыз  ба?

2. Сіз өзіңіз сөзжұмбақтар құрастырдыңыз ба?

3. Сіз сөзжұмбақтардыы өзіңіз шешесіз бе ?  немесе достарыңызбен бе?

4. Сізге сөзжұмбақтарды шешуге ата-аналарыңыз көмектесе ме?

5. Сөзжұмбақтарды жиі шешесіз бе ?

6. Сіз қазір сөзжұмбақ шешкіңіз келеме ?

Математика, математика қандай қиын,

Оқымасаң шешілмейді ешбір түйін.

Ал өмірде тек соның көмегімен

Орындалар заңдылық, байлам дүйім.

Математикаға деген қызығушылығымнан туындаған «Математикалық сөзжұмбақтар» тақырыбын зерделеу, оның қыр - сырларын ашып, математиканың өмірмен тығыз байланыстылығына көз жеткізу менің алдыма қойған мақсатым болатын. «Талаптыға нұр жауар» демекші, қажымас қайрат, таусылмас талап болса, зерттеулердің көптеген сырларын аша алатынымызды естен шығармауымыз керек.
        Математика адамзат тарихында тұрмыстық мұқтаждықты қанағаттандыру мақсатында пайда болған ең алғашқы ғылым. Олай дейтініміз адамзат өзін айнала қоршаған ортадан күнкөрістік тағамдық заттардың қорын жинағанда олардың мөлшерін білу үшін санауға мәжбүр болған. Санаудың нәтижесінен сан ұғымы қалыптасқан. сонымен, сан адамзаттың ақыл - ойының жалаң туындысы емес, тұрмыстық қажеттіліктерінен бастау алған ұғым. Сандар математика ғылымының түп қазығы.

3

2.    Негізгі бөлім

3.1. Сөзжұмбақтардың (кроссворд) жасалу тарихынан.
Кроссворд (Ағылшынша. Crossword — сөздердің қиысуы, қиысқан сөз) — бүкіл әлемде ең кең таралған сөз ойындарының біріне жатады. Кроссворд шығаруға маманданған көптеген бұқаралық ақпарат құралдары бар, сондай-ақ оларды арнайы емес ақпарат құралдары да басып шығарады.
1868 жылы Англияның ерте Римдік Коринум қонысының қазба қалдықтарынан кроссвордқа өте ұқсас суреттер бейнеленген тақта табылған. Бұл қазындылар III–IV ғасырларға жатқызылады. Осыған ұқсас нәрселер 1936 жылы вулкан атқылаудан пайда болған лавамен көміліп қалған атақты Помпей қаласын қазу кезінде қаланың колонналарынан да табылды. Бұл туындылар біздің эрамыздың 79 жылына жатады, және де олардың таңқаларлығы - кросвордтар солдан оңға да, оңнан солға да, төменнен жоғарыға да, жоғарыдан төменге де бірдей оқылатындығы.
         Орта ғасырларда ғұмыр кешкен ағылшын философы әрі табиғат зерттеушісі Роджер Бэкон (1214 - 1292) «Математика - барлық ғылымдардың тұңғышы әрі оларға пайдалы да, қажет те» деп бекер айтпаған. Ғылымдар туралы әңгіме болған бір мәселеде Роджер Бэкон математиканың маңызын «... ғылымдарға апарар жол да, ашар кілтте - математика» деп жоғары бағалаған.
Математика құралдық ғылым ретінде басқа ғылымдардың негізі болып қалмастан, ғылыми зерттеуде маңызды рөл атқарады. Ол толып жатқан ғылымдардың мәселен, сурет салу, музыка, құрылыс салу, жазу стилін кескіндеу, логика ғылымы т. б ғылымдардың дамуына негіз бола алады.
         Кроссворд, бұл сөздің заманауи түсінігінде жақын арада ғана, шамамен бір ғасыр бұрын ғана пайда болған. (салыстыру үшін шахмат пен дойбы ойындарының пайда болғанына шамамен бір жарым мың жыл деп саналады). Кроссвордтың пайда болуының болжамдары бүгінгі күні алуан түрлі болып келеді.Кроссвордтың Отаны аталу құқына қазіргі уақытта үш ел: Ұлыбритания, Америка Құрама Штаттары және Оңтүстік Африка Республикасы таласуда. Ресейдегі ең бірінші кроссворд «Огонек» журналында 1929 жылы 12 мамырда  (№ 18) басып шығарылды. Орыс кроссвордтарының шығу тегi туралы жаңа мәліметтер жақында жарияланды. Біздің елімізде ең тұңғыш рет кроссворд          А. Байтұрсынұлы редактор болған қазақтың тұңғыш кәсіби газеті – «Қазақ» газетінде жарияланды. Кроссворд  терминін  орыс –американ  жазушысы          В.В. Набоков енгізген болатын.

3

3.2. Сөзжұмбақтардың түрлері

Сөзжұмбақтардың бiрнеше түрлері болады

        Классикалық сөзжұмбақ – бұл сөзжұмбақтардың суреттері әдетте екі немесе төрт жақты симметриялы болып келеді. Ең кемі екі қиылысу болады ал идеал жағдайда, диагональдары бойынша жанасатын жалғызілікті қара блоктар тұрады.     Сонымен бірге ашық сөзжұмбақтар да болады, яғни қара шаршылар сыртында болады да ал кроссворд ішінде тек қана әріптер кездеседі.
Сканворд (скандинавия кроссворды) — бұл сөзжұмбақтың ең әйгiлi түрлерiнің бірі. Сөздердің анықтамасы тікелей тордың ішіндегі шаршыларда беріледі, ал сөздер –жауаптар стрелкалар көрсетіп тұрған бағытта жазылады.

      Чайнворд — сызықты сөзжұмбақтың атасы, құрастыруға оңай, ал бірақ шешуге қиын түсетін сөзжұмбақтардың түрі. Онда тор ретінде кез-келген геометриялық пiшiн сызылған (кiшкене шаршылар ) сызықты шаршылар қызмет етедi
       Сөзжұмбақтар геометрия тұрғысынан: екі осіне қатысты симметриялық; бір осіне қатысты симметриялық— тігінен немесе көлденең; асимметриялық; сөздер еркін орналасатын «абстрактылы»; мега- және мини-сөзжұмбақтар түрінде  кездеседі.
        Ал енді мазмұны бойынша сөзжұмбақтар : тақырыптық ( барлық сөздер бір тақырыпқа арналған- мысалы, кино); юмористикалық, әзіл-оспақпен немесе ерекше құрастырылған анықтамалық немесе сандық түрінде болуы мүмкін.

     Сөзжұмбақтың жасалу үлгілері де неше түрлі болады.

Мысалы:  

  4

3.3.  Сөзжұмбақтарды құрастыру ережелері
          Сөзжұмбақты шешуден де оны құрастыру қызықтырақ. Сөзжұмбақты құру үшін нақты тақырып сұрақтарына нақты дұрыс жауап таба білу керек.
          Классикалық сөзжұмбақты құрастырудың басы: ең оптималды нұсқа торды таңдап және оны толтыра бастау. Егер жеткілікті тәжірибе жинақталса кері бағытта құрастыруға да болады, яғни алдымен сөздерді симметриялық түрде орналастырып, торды кейін құрса да болады, бірақ бұл әжептеуір қиын. Сондықтан қарапайымнан бастаймыз алдымен торды жасаймыз, одан соң қиылысу санына назар аударамыз. Ең қарапайымы бұл сөздердің екі жерде қиылысуы, максимум үш жерде қиылысуы. Егер қиылысу саны көп болса онда бұл әсіресе сөзжұмбақ құрастырудың аяғында қиындыққа алып келеді. Екі-немесе үш сөз қиылысынан тұратын торлар дайын болса, онда оларды толтыруға кірісеміз.
        Чайнвордты құрастыру ережесі. Сөздердің тізбегі бір-бірімен жанасу арқылы жасалады, бұл кезде бірінші сөздің соңғы әрпі екінші сөздің бастапқы                                                            

әрпі болып табылады және осылай кете береді.Чайнвордқа тек қана жекеше түрдегі зат есімдер ғана кіреді. Демек чайнвордтағы сөздер бір-бірімен қиылыспайды тек қана бас жағымен, соңғы жағымен жанасады. Кейде сөздердің тізбегін чайнворд торына ерекше түр беру үшін әр түрлі бағытта майыстырып, неше түрлі фигуралар беруге болады. Құрастыруға ең оңай соғатын чайнворд болып табылады. Әрбір кейін келетін сөз алдыңғы сөзге жай ғана тіркеледі, біздер барлығымыз «қала аттары» ойынын ойнағанбыз ғой, сондықтан бұл принцип бәрімізге таныс. Әрине бұл жерде жіңішкелік немесе жуандық белгімен, қысқа й-мен аяқталатын сөздерді пайдалануға болмайды. Чайнвордтың «иіліміне» шектеу жоқ бірақ сонда да оған қандай да бір логикалық түр беру қажет, және де ол бір жерінде тұйықталуы керек, яғни соңғы сөздің соңғы әрпі ең бірінші сөздің алғашқы әрпі болуы тиіс.

5

3.4. Сөзжұмбақтардың пайдасы

          Мектепте оқытылатын барлық пәндердің математикамен тығыз байланысты екенін бәріміз де білеміз. Ал мектеп бағдарламасы анықтайтын математикалық білімін, іскерлік пен машықтың барлық жүйесін оқушылардың терең және саналы меңгеруін қамтамасыз ету; математикалық тілді меңгеруге үйрету; оқушылардың нәрселер мен құбылыстардың арасындағы қатынастарды өздігінен орнату, іскерліктерін шыңдау, стандарт емес есептерді шығаруға, проблемалық ахуалдарға бағдарлануды  үйрету, оқушылардың нақтылы шындықты математикалық әдістермен меңгеруіне көмектесу екенін ескерер болсақ, онда оқушыларды логикалық ойлауға үйрету маңызды мәселе.

1.     математикалық  сөзжұмбақтар

2.     математикалық ребустар,

3.     геометриялық басқатырғы

4.     қызықты қоршаулар ,

5.     сиқырлы фигуралар

        Мектеп жасындағы балаларға  берері көп. Оқушының қызығушылығын арттырып, зейінін қалыптастырады.

     Сөзжұмбақты  жиі шешетін адамның есте сақтау қабілеті жоғары болады. Түрлі сұрақтарға жауап беру барысында біліміңізді жетілдіріп, ізденіске түсіреді. Сөздіктер мен энциклопедиялар таным көкжиегіңізді кеңейтеді.

       Балалрдың белсенділігі төмендеп, сабаққа қызғушылғы азайса, 15 минут уақытты сөзжұмбақ шешуге арнса, ойы бөлініп, миы жаттығады.

      Сканвордты жиі шешетін адамның есте сақтау қабілеті жоғары болады. Түрлі сұрақтарға жауап беру барысында біліміңізді жетілдіріп, ізденіске түсесіз. Сөздіктер мен энциклопедиялар таным көкжиегіңізді кеңейтеді.

3.5. Сөзжұмбақтарды құрастыру

         Ең күрделiсі сөзжұмбақтардың өздерiн құрастыруға болды. Бұл жұмыстың қиындығы шаршыларды көлденеңінен және тігінен сөздердің ортақ әріптері қиылысатындай етіп орналастыруда болды, және де бір сөз екі немесе үш сөзбен де қиылыса алатындай болуы керек. Кроссвордтардан басқа менің жұмысымда бір чайнворд, ребустар мен жұмбақтар да бар. Ең күрделiсі сөзжұмбақтардың өздерiн құрастыру болды. Бұл жұмыстың қиындығы шаршыларды көлденеңінен және тігінен сөздердің ортақ әріптері қиылысатындай етіп орналастыруда болды, және де бір сөз екі немесе үш сөзбен де қиылыса алатындай болуы керек. Сөзжұмбақтардан  басқа менің жұмысымда  чайнворд да бар.

   Оқушылардың жас ерекшелігі ескеріледі өзінше талдау жасауды қажетсінеді арнайы формула қолданылмайды .

6

1.      Сөзжұмбақ «Бөлшек»

			1	Б
		2		Ө
		3		Л
				Ш
			5	Е
			6	К

1.Арифметикалық амал.
2. Бір таңбалы сан.
3. Екі таңбалы сан.
4. Бір нүктеден шығатын екі сәуледен құрылған фигура.
5. Математикалық тапсырма.
6. Арифметикалық амал.

2.      Өлшем бірліктерін тап.

м	и	л	л	и
с	а	н	т	и	М	Е	Т	Р
	д	е	ц	и
	к	и	л	о

7

3.      Сөзжұмбақ

Тігінен:                                                                  

			f	c
		b				d
	g
a								e
h
	і
			j

a)     4676 : 56 =

b)    10 500 000 - 6 374 264 =

c)     230 291 465 + 95 723  915 =

d)    52 282 200 – 46 25 895 =

e)     5 411 840 : 8 960 =

Көлденеңінен:

f)      29629680 : 406 =

g)    520 *6 090 =

h)    37 080 * 8 509 =

i)       732 * 7 300 =

j)       496 296 : 549 =

4.      Сөзжұмбақ «Математика»

1	7
	2	3
		8	4
			1	6
				5	7
					3	6
						4	2
							1	9

Тігінен:                  Көлденеңінен:

87-15=72                  88-71=17

69-31=38                  53-50=3

84-42=41                  97-13=84

92-27=65                  81-65=16

90-17=73                  75-18=57

79-15=64                  60-24=36

37-16=21                  71-29=42

                                  37-18=19

Есептік сөзжұмбақтар  мәліметтер, ізделетін шамаларды салыстырады математикалық инициативасын арттырады математикалық сөйлем түрінде өрнектеуді, табылған нәтижелерді бақылайды, зерттейді түсіндірілуі жеңіл, тұжырымдалуы қысқа есептің қарапайым моделін жасайды, мәліметтерін синтездеуді, график, кестені сызуды үйренеді тапқырлықты талап етеді.

8

5.      Есептік сөзжұмбақ

2	+		=	18
+		-		+
		11	=
=		=		=
15	+		=

6.      Геометриялық фигураларды тап

Тігінен:                                                           6                      8               3  

      5                               10                                                                                        

														3
1											6
							8			9
					10
2		5											11
							4
							7

Көлденеңінен:               4                  7                   11                    9               

                              2

9

9

«Геометриялық фигуралар» сөзжұмбағында  оқушының геометриялық фигуралар туралы түсініктерін кеңейтуге, байқағыштыққа, танымдық қабілеттерін арттыруға, тиімді іс- әрекеттер орындауға машықтандырады.

Сөзжұмбақ  «Жас математик»

7

д

е

ц

и

8

м

9

т

е

ң

д

е

у

12

о

т

и

н

13

ш

а

р

ш

ы

к

3

н

11

с

а

ғ

а

т

у

5

ы

т

с

1

4

г

е

к

т

а

р

қ

ң

ы

о

6

р

а

д

и

у

с

ы

у

10

п

е

р

и

м

е

т

р

д

ы

2

м

и

л

л

и

о

н

ы

қ

Көлденеңінен: 9. Белгісіз саны бар теңдік. 13. Барлық қабырғалары тең төртбұрыш. 11.Уақыт өлшемі . 4. Аудан бірлігі,  10000 м² тең .  6. Шеңбердің центрімен кез келген қабырғасындағы нүктені жалғайтын кесінді.

10. Көпбұрыштың барлық қабырғаларының қосындысы. 2. Алты нөлі бар бірлік.

Тігінен: 5. Қосындыны тапқанда қойылатын таңба.  12.Белгісіз сан. 3. Көбейту заңы (а + в) с = ас+ вс. 8. Салмақ бірлігі, тең 1000 кг. 1.Математикалық амал.

7. 10 см.

10

3.4. Сөзжұмбақтарды шешу ережелері:

 

р/с	Сұрақтар	иә	жоқ	білмеймін
1	Сіз сөзжұмбақтарды шешуді ұнатасыз ба?	13	5
2	Сіз өзіңіз сөзжұмбақтар құрастырдыңыз ба?	12	6
3	Сіз сөзжұмбақтарды өзіңіз  шешесіз бе? Немесе достарыңызбен бе?	13	2	3
4	Сізге сөзжұмбақтарды шешуге ата-аналарыңыз көмектесе ме?	6	12
5	Сөзжұмбақтарды жиі шешесіз бе?	9	9
6	Сіз қазір сөзжұмбақ шешкіңіз келеме?	16	2

11

3.    Қорытынды

       Бұл жобада сөзжұмбақтардың  3-4 сынып оқушыларына сабақтың ортасында немесе соңында,  жазбаша  практикалық жұмыстан шаршаған кезде қолдануға тиімділігі туралы  айтылған. 
       Сөзжұмбақты орынды пайдалана білу оқушылардың  сабаққа деген қызығушылығымен білім сапасын арттыруда  өте тиімі  тәсіл. Есептеулер оларды сергітеді, жұмыс қабілетін арттырады.    Оқушылардың зеректілігін, ойлау қабілетін дамытуға, есептер шығара білуге үйрету үшін керек. Әзіл есептер мен сұрақтар ауызша есептеулерде зеректілікке, тапқырлыққа баулиды. Оқушыны ұшқыр  ойлауға, тез шешім қабылдауға дайындайды. Әзіл есептер шығару арқылы қарапайымнан күрделіге қарай көңілдері ауады. Бірте – бірте ақыл ойды жетілдіруге көмектесетін есептерді шешуге әкеледі. Осы арқылы оқушылардың өзіндік көзқарасы қалыптасып, өзіне деген сенімі артады.
       Қазіргі қоғам талабына сай алынған терең білім, білік, дағдылар негізінде еркін болжап ойлай  білетін, қойылған мақсатқа еңбектеніп іздену арқылы жете алатын, өз бетінше дұрыс, тиімді шешімдер қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастырады.

              Қорыта келгенде математикалық сөзжұмбақтар  логикалық ойлауға және есте сақтау қабілеттің дамуына ықпал етеді. Осы ғылыми жұмысты орындау барысында мен 1-4 сыныптарға арналған барлық оқу материалын қайта қарап және қайталап шығуға, нақты сөздерді таңдап алуға үйренуіме, оларға нақты анықтамалар беруді үйренуіме тура келді.

         Мен өз жұмысымда математикалық сөзжұмбақтарды шешу тәсілдерін              қарастырумен қатар жасау теориясын зерттедім.
         Математикалық есептер шығару – оқушылардың пәнге деген ынтасын арттырады, математикада оны қолдану саласына деген тұрақты қызығуын оятады.

                Ал жұмыстағы ең қызықтысы сөзжұмбақтар және чайнвордтар құрастыру үшін шаршыларды санап, әріптерді енгізіп, сөздерді қиылыстыру үшін тиісті орын табуда бас қатырып іздену болды. Бұл жағынан маған менің жанұям, ұстазым және сыныптастарым көмектесті.
         Менің сөзжұмбақтарымды  математика сабақтарында сыныптастарым үлкен ықыласпен шешті. Оларға сөзжұмбақтарды шешу ұнап қалып және олардың математикалық терминдерді жақсы жаттайтындығына сенемін. Әрине менің сөзжұмбақтарым аса күрделі емес, бірақ барлық күрделі нәрсе қарапайым нәрседен басталады емес пе. Мен ойлаймын, жоғары сыныптарда анағұрлым күрделі сөздері бар сөзжұмбақтар және тек математика пәнінен ғана емес басқа пәндерден қазақ тілі, дүниетанудан да сөзжұмбақтар құрастыра алатыныма кәміл сенімдімін.                                                12

Пайдаланған әдебиеттер

1.     Сейдахметова А. Даярлық сынып оқушыларының логикалық ойларын дамыту жолдары. // Бастауыш мектеп, 2000.  №8,9.

2.     Жарықбаев Қ. Психология. – Алматы,  2002.  – 415 бет.

3.     Джонни Болл «Сиқырлы математика» Алматыкітап баспасы 2013 жыл.

4.     Джонни Болл «Бәрі де сандар туралы» Алматыкітап баспасы 2006 жыл.

5.     Ильина Т.А. Педагогика. – Алматы, 1977 – 454 бет.

6.     ҚазақстанРеспубликасыбастауышбілімініңмемлекеттік стандарты. – Алматы, 2003. -  135 бет.

7.     Қосанов Б.М. Математика курсындағышығармашылықжаттығулар: орындау технологиясы. – Алматы,  2005. -  72 бет.

1.     Алтынсарин Ы. Таңдамалышығармалары, Алматы, 1994, 285 б.

2.     Әбілқасымова А. Познавательная самостоятельность в учебной деятельности студента. — Алматы: Санат, 1998. -158 с.

3.     Сабыров Т.С. Оқушыжастардыңтанымдықәрекетінарттырудағыоқытудыңәдістері мен формаларыныңдидактикалықжүйесінтиімдіқолдануғамұғалімдідаярлаудыңтеориялықнегіздері: п.ғ.д….дисс. 13.00.01. – Алматы, 1996. — 278 с.

9.     К.Ж.Бұзаубақова «Мұғалімніңинновациялықдаярлығынқалыптастыру»,Алматы, 2002ж

10. Т.Мейірманқұлова «Білімберудегіинновациялықтехнологиялар», Алматы, 2000ж

13

Шағын – сауалнама

Р/с	Сұрақтар	иә	жоқ	білмей мін
1	Сіз кроссвордтар шешуді ұнатасыз  ба?
2	Сіз өзіңіз сөзжұмбақтар құрастырдыңыз ба?
3	Сіз сөзжұмбақтардыы өзіңіз шешесіз бе ?  немесе достарыңызбен бе?
4	Сізге сөзжұмбақтарды шешуге ата-аналарыңыз көмектесе ме?
5	Сөзжұмбақтарды жиі шешесіз бе ?
6	Сіз қазір сөзжұмбақ шешкіңіз келеме ?

Оқушының аты____________________________

Шағын – сауалнама

Р/с	Сұрақтар	иә	жоқ	білмей мін
1	Сіз кроссвордтар шешуді ұнатасыз  ба?
2	Сіз өзіңіз сөзжұмбақтар құрастырдыңыз ба?
3	Сіз сөзжұмбақтардыы өзіңіз шешесіз бе ?  немесе достарыңызбен бе?
4	Сізге сөзжұмбақтарды шешуге ата-аналарыңыз көмектесе ме?
5	Сөзжұмбақтарды жиі шешесіз бе ?
6	Сіз қазір сөзжұмбақ шешкіңіз келеме ?

Оқушының аты____________________________

Шағын – сауалнама