Информатика пәнінен "Операциялық жүйе утилиталары" тақырыбында презентация

• 1 слайд

  Windows ОЖ негізгі түсінігі. Құрамы,
  интерфейс, командалар.
  Операциялық жүйе
  утилиталары. Негізгі объектілері
  және басқару әдістер
  

• 2 слайд

  Windows – IBM PC платформалы компьютерлерге арналған алғашқы графикалық операциялық жүйелердің бірі. Мұндағы ең қарапайым және негізгі басқару құрылғылары болып тышқан және пернелік тақта есептеледі. Windows жүйесінің көмегімен компьютерді басқара отырып, шағын локальдық желінің қызметін ұйымдастыруға болады және мұнда Интернет желісімен кіріктірілу мүмкіндігі де қарастырылған. 
  Кез келген интерфейстің негізгі мақсаты – пайдаланушы үшін компьютерді неғұрлым мүмкіндікті, түсінікті жасау. Windows графикалық операциялық жүйелері IBM PC платформалы компьютерлерде жұмыс істеуге арналған. Оның негізгі  басқару құралдары – манипулятор “тышқан” және пернетақта.
  Windows жүктелгенде  экранға оның алғашқы беті  — Жұмыс үстелі шығады. Ж ұ м ы с   ү с т е л і — әр түрлі Windows объектілері және басқару  элементтері орналасатын жүйелік объект (графикалық орта). Ол монитор экранын жауып тұрады. Жұмыс үстелінде пайда болатын объектілер жүйенің  баптауларымен  анықталады, алайда әрқашанда негізгі объектілер және басқару элементтері  бар болады. Windows объектілері  жұмыс үстелінде өздерінің  графикалық  кескіндері арқылы беріледі, оларды  пиктограммалар    немесе  жарлықтар  деп атайды.
  

• 3 слайд

  Пиктограмма – объектінің арнайы кішігірім графикалық  түрдегі  шағын  суреті,  таңбаша  түріндегі  кескіні. Жарлық – объектілерді жылдам іске қосу үшін қолданылатын  сілтеме  рөлін атқаратын пиктограмма. Оның белгілемесінде  ақ түсті оралмалы жебелік  бағыттауыш болады.
  Windows объектілері екіге жіктеледі:
  1)  негізгі  объектілер – олар  программалар, құжаттар, қаптамалар;
  2)  арнайы объектілер – басқару тақтасы, т. б.
  Программа (Windows-та қолданба ұғымы қолданылады) – есеп шығаруға, сондай – ақ берілген мәселені шешуге, құжаттар жасауға арналған объектілер.
  Құжат – қолданбалы программа көмегімен өңделетін  объект, Windows жүйесінде  құжатта мәтіндік, графикалық, дыбыстық және бейнелік ақпараттар болады.
  Қаптама (каталог) – құжаттарды,  программаларды, сол сияқты басқа қаптамаларды сақтайтын контейнер. Жұмыс үстеліндегі  негізгі  объектілерге  Мой компьютер, Корзина, Мои документы т. с. с. жатады.
  

• 4 слайд

  Негізгі  басқару элементіне  — мәселелер  тақтасы  жатады. Мәселелер тақтасы үш қызмет  атқарады, олар:
  1) онда Пуск  негізгі батырмасы орналасады, ол кез келген  программаларды  және құжаттарды  жылдам  іске  қосуға,  файлдарды  іздеуге, анықтамаға  қатынауға және т. б. мүмкіндіктерді береді;
  2) кез келген   программа, құжат,  қаптама ашылғанда мәселелер  тақтасында сәйкес батырма пайда болады. Қажетті батырмаға  басу сәйкес объектіні  активтендіреді, бірінен біріне жылдам көшуді жүзеге  асырады; 
  3)  сондай-ақ, мәселелер тақтасында әр түрлі  индикаторларды  (уақыт, тіл, дата, т. с. с.) бақылап отыруға болады.
  Интерфейстің  ең негізгі  элементі – терезе. Терезе – белгілі бір объектіге (программа, құжат, қаптама) графикалық бөлінген  экранның  белгілі бір бөлігі. Терезелерді негізгі екі түрге  жіктеуге  болады:
  1)  ерікті терезелер;
  2)  бекітілген  терезелер.
  Ерікті терезелер – қолданбалар терезелері,  олардың  көпшілігі тағы да ішкі терезелерді (мысалы, құжаттар терезелерін)  қамтуы мүмкін.
  

• 5 слайд

  Еркін терезелердің  бірнеше  көрсетім типтері  болады:
  —  пиктограмма түрінде;
  —  қалыпты түрде  (экранның белгілі бір бөлігін алады);
  —  толықэкранды түр (бүкіл экран бетін алады).
  Бекітілген терезелер — өлшемдерін, кейде орнын да өзгертпейтін терезелер. Бекітілген  терезелерге – диалог, хабарлама, қасиеттер беттері терезелері жатады.
  Диалог терезелері – компьютердің пайдаланушымен әрекеттесуін  жеңілдететін  арнайы терезелер. Пайдаланушыға арналған ақпараттарды бейнелейді және одан жауап  күтеді, ол үшін арнайы басқару элементтері қолданылады.
  Хабарлама терезелері – диалог терезелерінің арнайы түрі, жүйеге кірістіріліп  орналасады    және программалармен  беріледі (ескерту, анықтамалық ақпарат берутерезелері, т. с. с.).
  Қасиеттер беттері – бұл бірнеше қыстырмалы  диалог терезелері, бір диалог терезесінде көптеген опцияларды беруге мүмкіндік туғызады. әрбір  бетке өту сәйкес қыстырманы  түрту арқылы жүзеге асырылады.
  

• 6 слайд

  Диалог терезелерінде  кездесетін  негізгі стандартты басқару элементтері:
  1)  статикалық мәтін – пайдаланушымен өзгертілмейтін мәтін жолы;
  2)  редакциялау терезесі – мәтін енгізуге және редакциялауға  мүмкіндік  беретін өріс;
  3)  батырма – командаларды шақыру, орындау үшін  қолданылатын  элементтер;
  4)  таңдау батырмалары – топтарға біріктірілген элементтер, олардың  тек қана біреуі таңдалуы мүмкін;
  5)  ауыстырып қосқыштар – қосылған /қосылмаған (опциялар жалаушалары)  жағдайларында  болуы мүмкін  батырмалар. Олардың кез келген санын қосуға  болады;
  6)   тізім терезесі – құрамындағы бір немесе бірнеше пунктерді тышқанмен таңдауға  мүмкіндік беретін тізім.
  7)   аралас терезе – редакциялау терезесімен біріккен  тізім. Тізім  батырмасына түрту немесе редакциялау терезесінде теру арқылы қажетті  параметр мәнін орнатуға мүмкіндік береді; 
  8)    сызықтық  реттегіш – диапазоннан мән орнатуға мүмкіндік береді;
  9)    инкрементті реттегіш – түрту арқылы өсу немесе кему бағытында диапазоннан мән орнатуға мүмкіндік береді;
  10)  сызықтық индикатор – экранда түстік жолақты толтыру  арқылы орындалудағы үрдістің күйін бейнелейді.
  

• 7 слайд

  Стандартты  терезелердің  негізгі элементтері. Мұндай негізгі элементтерге  келесілер жатады:
  —    терезе тақырыбы;
  —    меню жолы;
  —    инструменттер (аспаптар) тақтасы;
  —    терезе шекарасы;
  —    шиырма сызғыштар;
  —     жұмыс аумағы;
  —    жүйелік меню батырмасы;
  —    басқару батырмалары (үлкейту, жималау, жабу);
  —    қалып-күй жолы.
  Олардың атқаратын қызметтерімен танысуды тәжірибелік сабақтар құзырына қалдырамыз.
  Интерфейстің  келесі негізгі элементі –  меню және меню жүйесі.
  Меню – пайдаланушы таңдап алуға ұсынылатын  және экран бетіне шығарылатын,  осы сәтте  орындала  алатын іс — әрекеттер тізімі. Олар — команда атаулары,  жауап нұсқалары, т. б. Windows меню жүйесін  келесі меню түрлері  құрайды:
  —    горизанталь меню (объектілер стандартты терезелерінің меню жолында орналасатын меню бөлімдерінің  тізімінен тұрады);
  

• 8 слайд

  —    вертикаль (суырмалы) меню (белгілі бір қасиеттеріне  байланысты топтастырылған іс-әрекеттер тізімі, меню пунктін  таңдағанда шығады);
  —    контексті меню (белгіленген ағымдағы объектінің  командалар  жиынынан тұратын меню, тышқанның оң жақ  батырмасын  басқанда ашылады);
  —    жүйелік немесе терезелік меню (Windows жүйесінің стандартты терезелері арқылы  орындалатын терезе көлемін өзгертіп, оны үлкейтіп-кішірейтетін  негізгі іс — әрекеттердің тізімі, ол тақырып жолының  сол   жақ  шетінде  орналасады );
  —     Бас меню (Пуск  батырмасында орналасқан, ол программалар мен  файлдарды жылдам іске қосу, іздеу, анықтама алу, т.б. командалардан тұрады).
  Меню командаларының кейбір ерекше  белгілері:
  4- команданы таңдағанда ішкі меню ашылатынын көрсетеді;
   ¼ — команданы таңдағанда  диалог терезесі шығатынын көрсетеді; 
  ü-   ауыстырып қосқышты орнату белгісі;
  h-  тізімнен таңдауды орнату белгісі.
  

• 9 слайд

  Windows қоршамында басқару. Басқаруды екі құрылғының  көмегімен  — манипулятор  “тышқан” және  пернетақта орындайды. Көптеген  іс-әрекеттер , әсіресе маман емес пайдаланушылармен манипулятор “тышқан” арқылы орындалады. Тышқан арнайы төсем бетімен жылжығанда экран бетінде активті басқару элементі – тышқан нұсқағышы   қозғалады.
  Тышқанның негізгі басқару тәсілдеріне  төмендегі қимылдар жатады:
  —  тышқан  батырмасын  бір рет шерту;
  —  тышқан батырмасын екі рет қатарынан шерту;
  —  оң жақ батырманы басу;
  —  тасымалдау  (drag and drop  — жылжытып әкеліп тастау);
  —  тышқанды созу (drag) ;
  —  тұрып қалу (нұсқау).
  Windows  қоршамында  файлдық құрылыммен операциялар. 
  Мұндай операцияларға  төмендегідей қимылдар жатады:
   — файлдық жүйеде навигация;
  —  программаларды іске қосу және құжаттарды ашу;
  —  файлдар және қаптамалар  даярлау;
  —  файлдар мен қаптамаларды көшірмелеу;
  —  файлдар  мен қаптамалардың орнын ауыстыру;