Информатикадан КОМПЬЮТЕРЛІК ВИРУСТАРДАН ҚОРҒАУ ТАҚРЫБЫНДА АШЫҚ САБАҚ

Сабақтың тақырыбы: Компьютерлік вирустардан қорғау.

Мақсаты:

а) оқушыларға компьютерлік вирустардан қалай қорғану керек екендігін түсіндіру, вирустың не екендігін, ол қайдан пайда болатыны жайлы мағұламат беру;
ә) оқушыларға дидактикалық материалдар, деңгейлік тапсырмалар беру арқылы, ой-өрісін, есте сақтау қабілетін дамыту;
б) оқушыны жинақылыққа, ұқыптылыққа, ақпараттық мәдениетке тәрбиелеу;

Сабақтың типі: Аралас сабақ

Оқыту әдістері: Сөздік, көрнекілік, практикалық

Оқушының танымдылық іс-әрекеттерін ұйымдастыру тәсілі бойынша:

түсіндірме - көрнекі, ізденіс, зерттеушілік.

Оқыту формасы: жеке, топтық, ұжымдық.

Көрнекілік:

интерактивті тақта ,оқу құралдары, таратпа материалдар, тестік материалдар, компьютер, бағалау парақтары.

І. Ұйымдастыру кезеңдері.

ІІ. Үй тапсырмасы.

ІІІ. Өтілген материалдарды қайталау, бекіту.

ІV. Жаңа сабақты түсіндіру.

V. Жаңа сабақты бекіту ( тест, құпия сөздерді табу ).

VІ. Практикалық жұмыс. ( тест )

VІІ. Үйге тапсырма беру.

VІІІ. Оқушы білімін бағалау.

Сабақ барысы: І. Өткен сабақты қайталау.

Үйге:Файлдар мен бумаларды іздеу.

1.Файл дегеніміз не?

Жауабы:Файл – байттардың жиынтығы арқылы қатты немесе иілгіш магниттік дискіге жазылған атау.
2. Файл неше бөліктен тұрады?

Жауабы:Файл 2 бөліктен тұрады. Олар 1- ші өз атауы, өзіміз ат берген атау, 2- ші кеңейтілуі. Ол 3 әріптен аспайды.

Мыс. Арай.doc десек онда ол мәтіндік құжат екенін білеміз.

3. Қандай файлдардың кеңейтілулерін білесіз?

Мыс: bmp.- графикалық,

xls.- кестелік процессор,

txt.- блокнот,

Wav. Музыкалық файлдар.
4. Файлдар мен бумаларды жоғалтып алуымызға бола ма?

Болса оны қалай іздейсіз?

Жауабы:Басты менюден Пуск- Поиск командалары арқылы іздейміз. Қай жерден, қай

құжаттан табуын көрсетіп іздеу батырмасын басамыз.
Сөзжұмбақ шешу.

1. Көлденеңінен. Ол есептеу процестері мен компьютерді басқару және пайдаланушымен

аппаратураны байланыстыратын жинақталған прог. ( ОЖ )
2. Тігінен. Командалық интерпретатор, программалық тілден « темір тілінен »

аударатын аудармашы. ( Ядро )
3. Тігінен. Компьютерге ақпарат енгізуге арналған құрылғы. ( пернетақта )

4. Көлденеңінен. Компютерден құжаттарды жойған кезде уақытша сақталатын орын. ( себет )
5. Тігінен. Ақпаратты қағазға басып шығару құрылғысы. ( принтер )
6. Тігінен. Қағаз бетіне түсірілетін ақпарат жарық сезгіш жамылғысы бар айналмалы

барабанға лазер сәулесі арқылы проекцияланады. ( лезерлік )
7. Көлденеінен. Бұл энергияға тәуелсіз, мәліметтерді микро сұлбаларда жазуға және сақтауға

мүмкіндік беретін жадының түрі. ( флэшка )
Ережені аяқта. Карточкамен жұмыс.

№1- дербес комп. Жеке адамның пайдалануына арналған құрылғы.
№2- Компьютерлер буындары. Шамдық есептеме. Маш-І, транзисторы ЭЕМ- үлкен интегралды сызба.-5 буын.
№3- Ақпараттың еселік бірліктерін толықтыр.
1Кбайт неше байт бар 1024 б
1Мб көп пе, әлде 1кб көп пе.

№4- Тасымал комп. – жеңіл, ықшам, жұқа экранды ДК.
№5- Курсор- экранда белгілі бір операц. жүзеге асыратын орынды көрсетіп тұратын жылжымалы сілтеме белгі.
№6- Меню- экранда пайда болатын объектілер тізімі.
№7- Драйвер- сыртқы құрылғылармен байланыс жасайтын жүйелік программа.
№8- Абзац- мәтіннің құрылымдық элементі.
№9- Диск- файл түрінде берілген ақпаратты магниттік тасымалдаушы.
№10- Бит- екілік санау жүйесінің цифры.

№11- Винчестер- ақпаратты тұрақты сақтауға арналған қатты магниттік дискідегі жинақтауыштар.
№12- Қатты диск- ақпаратты тұрақты сақтауға арналған магнитті диск.
№13- Оперативті еске сақтау- программаларды, мәліметтері және жұмыс нәтижелерін сақтауға арналған .
№14- Программа- компьютерге жұмыс істеу үшін арнайы жазылған программа.
Батырмаларды қайталау. 8 батырма.
Клавишаларды қайталау. Тест.
Әріптерден сөздер құрату.
( Б,М,О,П,С,Ф,А,Ж,Н,К,И,Т,Д )
ІІ. Өткен сабақты бекіту.
ІІІ. Жаңа тақырып.
Компьютерлік вирус- өздігінен көбеюге қабілетті арнайы программа, ол компьютер жадысында сақталатын программалар мен файлдарды құртуы, жоюы және компьютерді істен шығаруы мүмкін.
Ішінде вирусы бар файл немесе программа зақымданған программа немесе файл деп аталады.
Вирус программаға еніп алғаннан кейін сол программаға зиян келтіріп, келесі бір программаға ауысады. Зақымданған программа басында қарапайым программа сияқты жұмыс істеп тұрады.

Компьютерлік вирустар программаларға тығылып, сол жерде көбейіп, келесі бір системаларға зиянды әрекеттерін жасауға тырысып, басқаға көше бастайды.
Осындай жағдайда біз вирустарға қарсы бағдарламалар арқылы компьютерді вирустан тазартуымыз керек. Қаншама вирусқа қарсы бағдарламалар көбейіп жатса да, бәрібір вирустардың түрлері көбейіп келеді. Мысалы: Орта есеппен 1 айда 300 вирус түрі шығады. Әрине вирустар өздігінен пайда болмайды, оны кракеры, хакерлер, программисттер жасап шығарады.

Әр түрлі вирустар әр түрлі іс әрекеттер жасайды:
- Экранға текстік хабарлама көрсетеді;
- Дыбыстық эффект беруі мүмкін;
- Видео эффект көрсетеді ( әріптердің өздігінен сырғанауы немесе немесе қар жауып тұрған бейнені келтіруі, жер сілкінген сияқты дірілдеуі, экранға түсініксіз суреттер шығаруы болады );

- Компьютермен жұмыс істеуді баяулатады. Оперативті жадтың көлемін кішірейтеді;
- Кейбір құрылғылардың дұрыс жұмыс істемеуі, комп. қатып қалуы немесе қайта жүктелуі сияқты әрекеттерді орындайды;
- Қатты дискіні форматтап, Биос-ты өшіріп, параметрлерін өзгертіп, дискілердің секторларын өшіріп, зиянды әрекеттерін құпия түрде басқа машиналарға енгізе алады;

Осы вирус жайлы порблеммаға ең алғаш 1984ж. Фреда Коэнаның « Компьютерные вирусы, теория и эксперименты » деген кітабы жарыққа шықты.
Күнделікті қадағалау болмағанның кесірінен желі арқылы вирус таралғаны әйгілі болған. Оны 1988ж. 2 қарашада Корнельский университетінің ақырғы курс студенті 23 жасар Роберт тапқан. Моррис желіде өзінің бағдарламасын таратқан. Нәтижесінде 6200 машина вируспен зақымданған.
Мекендеу ортасына қара вирустарды былай бөлуге болады.

Файлдық Жүктейтін (загрузочный) Макровирустар
Бұл қолданбалы бағдарламалардың ішіне енгізілген бағдарламалық кодтық блоктар. Вирустық бағдарлама жүктелгенде жіберіледі. Негізгі жүктейтін жазбаға немесе жүктейтін секторға вирус жұқтырады. Операциялық жүйе жүктелгенде жұқпалы тасушыдан вирус жұғады. Word құжаттары және Excel электрондық кестесі құжаттарына вирус жұқтырады. Жұғу құжат файлын ашқанда орындалады.
Вирустар қауіптілігіне қарай:

« Хочу чучу » өте қауіпті вирус ( чернобыль ) әр айдың 26-да
күшейіп қатты дискідегі мәліметтерді өшіреді.

Вирустардың түрлері:
компаньон- вирус;
паразитті- вирус;
черви- вирус;
репликатор- вирус;
стелс ( көрінбейтін );
призраки;
мутантты- вирус;
полиморфилар;
макровирустар;
троян- вирустар;
монолитті- вирус т.б.;
Вируспен күресу үшін арнайы вирусқа қарсы бағдармалар жасалған. Олар: медицина тілімен айтқанда бағдарламаға диагностика жасайды, емдейді, вирусты жояды, сау, зақымдалмаған бағдарламаға « егу » жасайды.
Вирусқа қарсы бағдармалар:
Детекторлар

Сабақтың Компьютерлік вирустар
тақырыбы: Вирустан тазарту программалары
Мақсаты: Компьютерлік вирустар түрлерімен және олардан қорғану
әдістерімен таныстыру,антивирусқа қарсы программаларды
қарастыру;
Дамытушылығы: Тапсырмаларды орындата отырып, таным
қабілетін, зейінін, белсенділіктерін дамыту.
Тәрбиелілігі: Өз бетімен жұмыс жасауға, жинақтылыққа,
ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: Мультимедиа құралдары, компьютер,перезентация,
деңгейлік тапсырмалар.
Сабақтың әдісі: Жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.
Сабақтың түрі: топпен жұмыс

САБАҚ БАРЫСЫ:
І. Ұйымдастыру сәті: оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру, оқушыларды түгендеу, сынып журналын толтыру.
ІІ.Өткен сабақты қайталау:
1. Файлдың нақты аты бойынша іздеу қалай іске асады?
2. Файлдың атын ұмытып қалған жағдайда қалай іздейміз?
3. Файлдың құрылған күні бойынша іздеу қалай орындалады?
4. Файлды өлшемі бойынша қалай іздейміз?
5. Күнді және уақытты баптау қалайіске асады?
6. Жұмыс орнының түрін (фонын) өзгерту үшін қандай әрекеттерді орындаймыз?
7. Тышқанның оң жақ батырмасын негізгі батырма ету, яғни сол қолға ыңғайлы ету үшін қандай әрекеттерді орындаймыз?
ІІІ. Жаңа сабақ.
1. Компьютерлік вирустар. / слайд/
Вирустардың жіктелуі. Компьютерлік вирустардың әртүрлі типтері бар: жүктелетін, файлдық, макровирустар және желілік.
Жүктелетін вирустар дискеттердің немесе винчестердің жүктеуші секторларын зақымдайды. Жүктелетін вирустармен зақымдалған жүйені қайта қосқанда басқаруды операциялық жүйенің жүктеуші программалық кодына емес, вирус кодына береді.
Файлдық вирустар өзінің көбеюі үшін операциялық жүйенің файлдық жүйесін пайдаланады. Файлдық вирустар әртүрлі форматтағы (EXE, COM, BAT, SYS жѕне т.б.) орындалушы файлдарды зақымдайды.
Барлық жүктелетін және файлдық вирустар резидентті, яғни компьютердің оперативті жадында орналасады және пайдаланушының жұмыс істеу процесінде қауіпті жағдайлар (дискеттегі мәліметтерді өшіріп тастау, аттарын және басқа да атрибуттарын өзгерту және т.б.) тудырады. Резиденттік вирустардан емдеу қиын, зақымдалған файлдарды дискіден өшіргенмен олар компьютердің оперативті жадында қалып қояды және файлдарды қайта зақымдауы мүмкін.

2. Вирусқа қарсы программалар/слайд/
Вирустардан қорғау және зақымдалған компьютерлерді емдеу үшін антивирустық программалар қолданылады, оларды әрекеттеріне қарай блоктаушы, ревизорлар және полифагтар деп бөлуге болады.
Ревизорлар. Ревизорлардың жұмыс істеу принципі дискіде сақталған файлдардың бақылау қосындыларын есептеуге негізделген. Бұл қосынды, сонымен бірге бұдан да басқа ақпараттар (файл ұзындығы, олардың соңғы өзгертілген уақыты және т.б.) вирусқа қарсы құралдың мәліметтер қорында сақталады.
Полифагтар. Полифагтардың жұмыс істеу принципі файлдарды, секторларды және жүйелік жадыны және олардағы белгісіз және жаңа (полифагқа белгісіз) вирустарды тексеруге негізделген.
ІҮ.Пысықтау сұрақтары
1.Компьютерлік вирус деген не?
2.Вирустар қайдан пайда болады?
3. Вирустың пайда болуының негізгі белгілерін атаңыз.
4. Антивирустық программалардың негізгі типтерін ата.
V. Үйге тапсырма:
6.6-7 тақырыптарды үйде оқып келу. 1.қатардағы оқушылар компьютерлік вирустардың ұқсастықтарын жазып келесіңдер ,2 қатардағы оқушылар биолгиялық ұқсастықтарын жазып келу.
VІ. Сабақты бағалау.