Интегрированный урок по истории и родной литературе

          Интегрированный урок

«Великая   Отечественная война и судьба человека в произведениях татарских писателей»

Цели:

1.        воспитание чувства патриотизма, любви к Родине, уважения трагических и героических страниц ее истории;

2.        углубление представлений о Великой Отечественной войне как о наиболее значимом событии новейшей отечественной истории;

3.        развитие социальных связей между поколениями, чувства сопричастности нынешних школьников судьбе военных поколений;

4.        расширение общекультурного и художественного кругозора подростков, ознакомление их с творчеством писателей фронтовиков;

5.        эстетическое развитие учащихся, формирование у них представлений о взаимосвязи между содержанием и формой художественного произведения, выразительных средствах искусства.

Оборудование:

·         книги и учебники по литературе и истории,

·         мультимедийная установка,

·         видео и аудио аппаратура,

·         карта по истории России,

·         фото и видео фрагменты.

Ход урока:

1. ОРГМОМЕНТ

Эпиграф: ?????????????????????

-Добрый день, ребята! Как вы думаете, что необычного будет сегодня у нас на уроке?

(у нас сегодня на уроке два учителя учитель истории и татарской литературы и видимо у нас будет необычный урок)

-Да сегодня у нас не совсем обычный урок у нас интегрированный урок. А как вы думаете, в чем цель нашего урока?

(интегрировать   учебные предметы и связать их на рассмотрении определенной темы)

(судя по  эпиграфу урока и  по наглядным пособиям, скорее всего мы будем говорить о войне)

2.Актуализация

-Когда мы говорим война, какие ассоциации с этим словом нам приходят в голову?

Примерные ответы учащихся (смерть, боль, потери близких, горе, голод, страх)

-Эдэбият сузе белэн…………… ?  (((((((Перевод ясарга кирэк)))))

 якынча жаваплары (жизнь, любовь, радость, вечер, лето, соловьи и т.д.)

Учитель истории . Казалось бы эти два понятия, война и литература, далеки друг от друга и в тоже время они связаны незримой нитью. За эту нить крепко держится солдат, безумно любящий свою Родину, свой народ и также безумно ненавидящий войну и тех, кто её развязал. В смертельной схватке с врагом, когда казалось выжить невозможно , бойцы выживали, благодаря стихам и песням, которые поднимали их боевой дух и укрепляли веру в победу. Многие солдаты учили стихотворения поэтов-фронтовиков наизусть и повторяли их как молитву перед боем. А в минуты отдыха песни и стихи позволяли расслабиться, напоминали о доме, о родных и любимых людях.

Уч.тат.лит-ы: Әйе, язучыларыбыз һәм шагыйрьләребез явыз дошманны җиңү өчен сугышта катнашып кына калмадылар, искиткеч батырлыклар күрсәтеп, үлмәс әсәрләр дә иҗат иттеләр. Фронт вакыйгаларын, фашистларның җинаятьләрен һәм сугышның җанлы эпизодларын күрсәткән әсәрләр дә иҗат иттеләр.

Бугенге дэреснен топ проблемасы: Боек Ватан сугышынын кеше язмышына  йогынтысын кайдан таба алабыз???  

(эдэбиятта,хатларда,очеркларда,язучылар хэм шагыйрьлэр ижатында)

ЭЙ АР ГАЙД …………… сингапур УКЫТУ СТРУКТУРАСЫ ЯРДЭМЕНДЭ   торкемнэрдэ   эшлэрбез бирелгэн сорауларга жавапларны эйе яки юк дип жавап бирэбез

1.Наступательная операция на Москву немецкое-фашисткое  командование называло операцией «Тайфун»?+
2.«Багратион» Как называлась операция советских войск по освобождению Берлина?-
3. Брестская крепость героически оборонялась с 22 июня до 20-х чисел июля 1941 г. в тылу немецких войск. +

4. Освобождение от немецко-фашистских захватчиков Орла и Белгорода.
5 августа 1943г. была впервые отмечена салютом в Москве? +

5. Муса Джалиль Герой Советского Союза, погиб в фашисткой тюрьме 1944г.+

6. Москва, Сталинград Ленинград, Одесса, Казань,Севастополь, Керчь, Минск, Тула, Киев, Брест, Новороссийск города после войны 1941-1945 гг. получили почетное звание «Город-герой»?-
7. В городе Курск  можно посетить Мамаев курган, на котором расположен памятник-ансамбль «Героям Сталинградской битвы»?-

8. Здесь речь идет о Зине Портновой .«В человеке должно быть всё прекрасно и лицо, и одежда, и душа, и мысли». Эти чеховские слова внесла в свою записную книжку героиня ВОВ, комсомолка – партизанка. Ещё пионеркой она прочла о подвиге героини войны Татьяны Саломахиной. Попав в руки фашистов, юная партизанка назвалась её именем. Казнили её 29 ноября 1941 года в деревне Петрищево под Москвой.- 

9. Имя героини М.Алигер, Зоя Космодемьянская  которой принадлежат эти слова:
“Граждане, не стойте, не смотрите,
Я живая, голос мой звучит,
Убивайте их, травите, жгите,
Я умру, но правда победит!”
10. Ленинград город-герой, который ни разу за всю историю своего существования не был захвачен вражескими войсками.+
(эшлэрне тогэллэдек тат эд укытучысы сойли)

2.ОСН0ВНАЯ ЧАСТЬ

-Уч. истории: война стала тяжелейшим испытанием для всех народов Советского Союза. На нашу страну обрушилась хорошо отлаженная военно-экономическая машина гитлеровской Германии. Идеология гитлеризма представляла смертельную угрозу для всех народов нашей страны, для всего человечества. Народы СССР внесли решающий вклад в разгром фашизма и тем самым спасли мир от угрозы порабощения.

В июне 1941 года народом  встал на защиту в защиту независимости Родины.

Самоотверженным трудом, героизмом, самопожертвованием всего народа была создана экономика, ковавшая оружие победы, кормившая страну. Именно народ выдвинул плеяду прославленных маршалов, командиров, за которыми шел в бой и побеждал на полях сражений.

-Итогом работы будет создание проекта   по теме урока. Все  наши знания будут фиксироваться . (поищи мини проект)

Уч. литер: фашист илбасарлары  белэн рухи каршылык  вакытында мэдэниятебез зур роль уйнады.Суз коче белэн…………..ижат итеп халыкны корэшкэ кутэруче булып тордылар.

 Кончыгыш иллэре очен  Илебез халкынын сынмас холкы бугенгесе конгэ кадэр сер булып кала бирэ.

Кеше холкынын нинди сыйфатлары ярдэмендэ  сынмаска-сыгылмаска жинугэ ирешергэ була сон?? Ватанынны хэм халкынны ярату ничек тирэн булырга тиешлеге хакында сойлэшербез буген…   Бөек Ватан сугышы тарихына Совет Армиясе җиңүләре белән кереп калды. Соклану, шатлану, горурлану хисләренең нуры белән яктыртылган әсәрләр иҗат ителде. Солдат образына бәхет, сөйгән яр образлары өстәлде, җиңү, өйгә кайту турындагы хыяллар берләште.. Әдәбиятка шул чорның герое – совет кешесе, совет солдаты образы килде. Ул – бик күп әсәрләр өчен  уртак образ, иң кирәкле сыйфатларга ия булган кеше образы.

     -Уч. истории:  «Вставай, страна огромная»

Этот призыв услышал народ в самом начале войны, тогда, когда общественное настроение должно было сыграть важную роль.

 -Какие изменения общественного настроения происходят в первые дни войны?

Ответ: Страну охватил патриотический подъем. Героическое сопротивление наступающему противнику приобрело массовый характер. Сохранились сотни имен советских воинов, которые в тяжелейших условиях первых месяцев войны проявили невиданную стойкость и мужество.26 июня 1941 года экипаж капитана Н.Ф.Гастелло направил свой объятый пламенем бомбардировщик на колонну вражеских машин, уничтожив ее. Почти 4 месяца отражала натиск врага осажденная Одесса. Более месяца сопротивлялись основным силам вермахта защитники Брестской крепости. Сохранившиеся на стене Брестской крепости слова советских воинов «Погибаю, но не сдаюсь! Прощай Родина!» мы воспринимаем теперь как символ сопротивления нашего народа немецко-фашистским захватчикам.

Люди спешили в военкоматы, добровольцами уходя на фронт.

 Учит, истор.  По данным статистики   Союз писателей Татарстана к началу войны

насчитывал в своем составе 50 писателей. Из них около сорока ушли на фронт. В 1943 году руководитель Союза писателей СССР Александр Фадеев, узнав об этом, выразил свою серьезную озабоченность и предложил предпринять меры, чтобы вернуть хотя бы некоторых из них обратно в тыл. Но ни один из татарских писателей не принял этого предложения. В результате на фронтах погибли более половины татарских писателей - 31 человек.

Уч. литер. .-“Барысы да фронт өчен, барысы да җиңү өчен!” дигән сүзләр әдәбият өчен дә эш принцибына әверелде.  Бөек Ватан сугышы башлануга, барлык язучылар, бөтен халык белән бердәм булып, зур көрәшкә кушылдылар. Фронт, тыл, партизаннар хэрэкэте, дошман тылындагы подполье барсынын да бер миссия –дошманны жину хэм илебездэн куып чыгару. Ил азатлыгы өчен көрәштә кулларына каләм һәм корал тотып катнаштылар. Фронтовик әдипләрдән сез кемнәрнең исемнәрен атар идегез?

  (М. Җәлил, Ф. Кәрим, Г. Кутуй, Абдулла Алиш, Сибгат Хәким, Габдрахман Әпсәләмов, Ибраһим Гази)

Уч. литер. - Язучылар  билгеле бер сугыш вакыйгасында катнашучы конкрет бер солдатны тагын да зурайтып, аның  эш-гамәлләре, уй-фикерләре һәм хисләре аша шул чорны тагын да калкурак тасвирладылар. Бу әсәрләр сугышның дәһшәтен, дөреслеген тагын да ныграк аңларга ярдәм итә.

Укучылар, мәктәптә уку дәверендә татар әдәбияты буенча сугыш темасына язылган нинди әсәрләр сезнең күңелегездә уелып калды?

 ( Ә. Еники “Кем җырлады?”, “Бала”, Ф. Кәрим “Разведчик язмалары”, “Сибәли дә сибәли”, Самат Шакир “Үлемнән көчлерәк”, Ибраһим Гази “Йолдызлы малай”, Нәби Дәүли “Яшәү белән үлем арасында”, М. Җәлил шигырьләре)

Уч. литер. - Әйдәгез сезне тетрәндергән берничә әсәргә тукталыйк әле.

(Мине тетерәндергән әсәр - ул Әмирхан Еникинең “Бала” хикәясе. Хикәядә гадәти бер ротаның солдатлары алгы сызыкка баралар, алдагы ут позициясенә юнәләләр. Бу һөҗүм ничек бара, ничек тәмамлана, әсәрнең герое Зариф исән каламы, ничек сугыша - әсәр ул турыда түгел. Әсәр Зарифның бер дә көтмәгәндә урман эчендә адашып, ялгыз йөргән 3-4 яшьлек бала белән очрашуы турында.  Зариф бик авыр хәлдә кала: ротасыннан аерылып калырга ярамый, бу дезертирлык булыр иде, баланы да бу хәлдә ялгызын гына урманда калдырып китә алмый ул. Менә шушы ситуациядән ул җиңүче булып чыга - баланы да әнисе кулына тапшырып өлгерә, ротасын да куып җитә. Ә.Еники сугышка каршы, сугыш тудырган мәшхәргә каршы бер бөртек кешене куя да мондый нәтиҗә ясый: “Бу – чын сугыш кыры иде. Биредә кеше бер алмаз бөртегенә әйләнә. Ул, күзгә күренмәс дәрәҗәдә кечкенә булуына карамастан, олы алмазның бөтен сыйфатларын үзендә саклый.”..

Чыннан да, Зариф, беренче тапкыр сугышка керүенә карамастан, үзендә  бер тынычлык тоя иде. Күңелендә аның кояшлы иртә тынычлыгы иде. Менә ул ирексездән муенын сыпырып куйды. Гүя шунда баланың кул җылысы йогып алган иде.”

  Шулай итеп,  “Бала” хикәясендә   Әмирхан Еники  Зариф образында кешелеклелек, Зариф- олыны олы, кечене кече итә белүче, кеше кайгысына битараф кала алмаучы, үз тормышын куркыныч астына куеп башкаларга ярдәм итүче төгәл, зирәк, тәвәккәл кеше олы җанлы  булуын сурәтли. Кискен, кешене кемлеген билгеләүче моментта бердән-бер, әмма дөрес юлны сайлаучы солдат образын тудырган. Язучы солдат Зарифтан баланы әнисенә исән-имин илтеп тапшырттыра.  Әйтерсең,  әдипнең күңеле сугыш башындагы авыр югалту, кан коюлар, фаҗигаләр белән килешергә теләми.        

     Ә. Еники бу хикәясен 1941 нче елны язган. Җиңүдән соң беркадәр вакыт үткәч, Берлинда совет солдатына һәйкәл куела. Анда солдат, нәкъ Зариф күтәреп, матур итеп сөйләшеп барганча, бала күтәреп төшкән. Димәк, Ә.Еники, тыйнак кына итеп, нәкъ шундый һәйкәлне сугыш башлангач та ук иҗат иткән).

(Укучылар,бу фикер  газетада да чагылыш тапсын иде - соладатның 1нче сыйфаты-кешелеклелек дип язып куя)

-Тагын кемдэ нинди фикерлэр бар?

- Ә менә Әмирхан Еникинең “Кем җырлады” хикәясендә сугышта нык яраланган егет һәм аның сөйгән кызы күрсәтелә. Егет яраланып, фронттан өенә таба кайтып бара, ул үлем хәлендә. Ә каршы якка килүче составта аның сөйгәне көнбатышка таба, сугышка бара. Ике поезд да станциядә туктый һәм ике сөйгән ярның  вагоннары бер җиргәрәк туры килә. Кыз, ачык ишек яңагына сөялеп, моңлы гына бер җыр җырлый. Үлем хәлендәге егет аңына килгән бер мәлдә моны ишетеп, бик гаҗәпләнә, сагышка күмелә, сөйгәнен исенә төшерә. Кызның үзен күрмәсә дә, уйлары белән аның янында була ул. Шул ләззәтле минутларда егет дөнья белән саубуллаша. Ә йөрәге януга түзә алмаган кыз җырын дәвам итә. Бу хикәядә автор сугыш күренешләрен түгел, ә сугышның яшьләр язмышын челперәмә китерүе хакында сөйли. Егетнең татлы хыяллары бер мизгел генә. Автор шушы әсәрендә яшьләр арасындагы мәхәббәтнең дә никадәр көчле икәнен күрсәтә. Ләкин сугыш фаҗигасе аннан да көчлерәк һәм котылгысыз.    

 - (Укучы газетага солдатның 2нче сыйфаты-  татар җыры  солдат  күңелен сагышка күмә;  сугышның яшьләр язмышын челпәрәмә китерүе дип язып куя)(СОЙЛЭМИ ТОРГАННАР ЯЗЫП БАРАЛАР)

-           Ф. Кәрим “Разведчик язмалары”нда  хикәяләүче кызылармеец сугышчан дусты Акморат белән разведкага баруы турында сүз бара. Акморат та сөйләшергә бик яратмый, аз сүзле кеше була, кара көздә, салкын көндә алар икәү дошманның кораллар саклана торган биналарын белергә дип заданиегә китәләр, бер украин авылы читендә күзәтеп яталар. Автор бер йортка керә, анда бер украин карчыгы үзе генә яши, улы партизаннар отрядында, кызын фашистлар куып алып киткәннәр. Кызылармеец икәнен күргәч, ул улы турында сораша башлый, кайдан булуы, кая баруы турында кызыксына.шул вакытта авыл буйлап бердәнбер исән калган эт улап, фашистларның авылга килүен хәбәр итә. Карчык бу кызылармеецны идән астына  яшерә.Фашистлар табаны астында яткан егет дошман телен белмәвенә үкенә һәм үземә”Дошманның телен белергә дип лозунг яздым”,- ди. - Әгәр дә немецлар тырнагы астында калсам, минем үземнең, гаиләмнең, халкымның киләчәге менә шушы баз.”

ШуЛАЙ ИТЕП РАЗВЕДЧИККА НИНДИ СЫЙФАТЛАР ХАС

-«“Окоптан хат»

Халкына тугрылыклы булып калган М.Җәлил үзенең батырлыгы белән генә түгел, ә каләме белән дә фашизмга каршы аяусыз көрәшкән. Фашизмга каршы көрәштә катнашу - Муса Җәлилгә иҗат өчен бик күп материал бирә. Кыска гына вакыт эчендә ул дистәләрчә шигырьләр язарга өлгерә. Без алар аркылы солдатның яшәү рәвешен күз алдына китерәбез, кичерешләре белән танышабыз.

М.Җәлилнең әсирлектәге фашизмга каршы көрәше турында без бик күп укыдык. Үлем куркынычы астында да Туган илгә, халкыбызга тугрылык саклап калган җәлилчеләрнең батырлыгын мәңге онытырга тиеш түгелбез.                 М.Җәлилнең әсирлектә язган шигырьләре туган илебезгә “Моабит дәфтәрләре” дигән җыентыкка тупланган ике дәфтәре туган илгә әйләнеп кайтты. Бу әсәрләрендә лирик герой дошманга нәфрәт хисе белән тулы батыр сугышчы, туган иленә тугрылыклы солдат, тылда калган сөйгәнен, якыннарын, туган ягын сагынучы гадәти җир кешесе, тыныч хезмәткә сусаган егет образларында килеп баса. Аның иленә тугрылыгы, җиңүгә ышанычы, ярату хисе, фашизмга нәфрәте шигъри юллардан ташкын булып чыга.

М.Җәлил иптәшләре белән чәнечкеле тимерчыбык эчендә, тоткынлыкта  да фашизмга каршы көрәшә. Алар Идел-Урал легионы төзүдә катнашалар, Фашистлар бу легионны  Белорусь партизаннарына каршы җибәрәләр. Партизаннарга каршы җибәрелгән татар әсирләре батальоннары, немец офицерларын кырып, үзебезнекеләргә кушылалар.

-Мондый батырлык урэклэре узебезнен жирлегебездэ туып-ускэн фронтовиклар  арасында да бар . Мина Асибакова Айсылунын  бабасы турындагы  тикшерену эшен танышырга  туры килде. Хэзер сузне Айсылуга бирэбез.

Бер ничэ суз эйтеп китэ айсылу 

3. ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНАЯ ЧАСТЬ

Защита проектной работы

 Ребята  вернемся к своми предположениям и сравните столбики до и после. Изменились ли ваши убеждения? Почему?

Какие из этих утверждений являются самыми важными для вас? Почему?(бер ист бер эдэбият)

Уч. истор. - Но весь советский народ доказал, что его нельзя испугать, сломить, сделать рабом. Он остается человеком в любых условиях. Потому что всему народу нужна была одна победа, и за ценой он не постоял.

Показ слайдов о войне

… Давно отгремела Великая Отечественная война. Уже выросли поколения, знающие о ней по рассказам ветеранов, книгам, кинофильмам. Поутихла с годами боль утрат, зарубцевались раны. Давно отстроено, восстановлено разрушенное войной. Но почему наши писатели, поэты обращались и обращаются к тем давним дням? Может быть, память сердца не даёт им покоя… Война по – прежнему живёт в памяти нашего народа, а не только в художественной литературе. Военная тема поднимает коренные вопросы человеческого бытия. Главным героем военной прозы становится рядовой участник войны, её незаметный труженик. Этот герой был молод, не любил рассуждать о героизме, но честно выполнял свои воинские обязанности и оказывался способным на подвиг не на словах, а на деле.

Учитель. Прошло  больше 70 лет, как закончилась война. Всё меньше на земле остаётся тех, кому мы обязаны жизнью, кто потом и кровью добыл нам победу. Но мы , ныне живущие, не позволим времени стереть память о тех страшных событиях. Мы будем о них говорить с современниками, будем писать о их беспримерном подвиге книги и стихотворения,именами героев будем называть улицы наших сёл и городов, во имя памяти павших мы сбережём историю Росси для будущих поколений. Пока жива людская память – жива история, пока жива история – жива любовь к нашему Отечеству, к нашим предкам!

4. Итог урока. Рефлексия: Заключительная беседа по проектной работе

7. Домашнее задание