Ирон кæсыны урок 4-æм къласы.

Муниципальное казённое общеобразовательное учреждение

средняя общеобразовательная школа

имени героя Советского Союза Б.Х.Моргоева

с.Карджин Кировского района РСО-Алания

Ирон  кæсыны 

урок 4-æм  къласы.

Урочы  темæ: Дзесты Куыдзæг. «Тегайы      бæлас»

                                                                                                                                 Кæрдзыныхъæуы  скъолайы

                                                                                   ахуыргæнæг

                                                                                                                                    Беккузарты  Лариса

2016-2017ах. Аз

Кæсæны  урок  4-æм  къласы.

Урочы темæ: Дзесты Куыдзæг «Тегайы бæлас»

Урочы  хуыз:  ног æрмæг  амоныны  урок.

Ахуыры фæрæзтæ: фронталон, къордтæй куыст, хибарæй куыст.

Цæстуынгæ  æрмæг æмæ техникон фæрæзтæ: Дзесты  К.  къам. Ирыстоны  æрдзы  нывтæ  компьютерон  равдысты. Ирыстоны  кадджын адæмты къмтæ  компьютерон  равдысты.  Чиныгуытæ,  хæслæвæрдтæ,  презентаци, фæйнæг, экран, мультимедион проектор

Урочы нысан:  1.Базонгæ  кæнын ахуырдзауты  Дзескты К. радзырдимæ                 «Тегайы  бæлас»

                             2.Равзарын  радзырд  «Тегайы бæлас»-æн  йæ сæйраг  мидис, хъуыды.

                              3. Базонгæ кæнын  фыссæджы цард   æмæ      сфæлдыстадимæ.

                              4.Ахуыр  кæнын  хуыздæр  адæмты  æмвæзадмæ  тырнын.

                              5. Скъоладзауты  зæрдæты  æвзæрын  кæнын  уарзодзинад  Райгуырæн  зæхмæ,  нæ  Иры  рæсугъд  æмæ  хъæздыг  æрдзмæ.

                              6. Хистæрты  зондамынд  æмæ  фæлтæрдзинадæй  пайда  кæнын.

Урочы хæстæ:

1.     Урочы райдайæн

2.     Урочы нысан сбæрæг кæнын. Урочы мотиваци

3.     Ног æрмæгыл куыст

4.     Хæдзармæ куыст сбæрæг кæнын

5.     Улæфты  рæстæг

6.     Ног æрмгæыл куыст

7.     Ног æрмæг куыд бамбæрстой, ууыл дарддæр бакусын (проблемон хæслæвæрдтæ)

8.     Рефлексия

9.      Кæронбæттæн:

10. Хæдзармæ куыст:

Урочы  пълан:

1.      Ахуыргæнджы  разныхас  урочы  темæйыл.

2.      Дзырдуатон  куыст.

3.      Урокмæ  презентации.

4.      Прблемон  фæрстыты  взæрст.

5.      Хатдзæгтæ.

6.      Бæрæггæнæтæ.

Эпиграф:  «Адæймаг  ацы  зæххыл  иу  хатт  цæры  æмæ   хъуамæ          кадджын, фæрнджын  лæджы  цардæй  фæцæра»

Æмбисæндтæ:  1. «Хистæры зонд  бирæ  ахсы, йæ цæст та дардмæ  уыны»

                      2. «Хорз  лæджы  фæд  зæйы бын дæр нæ сæфы»

                      3. «Адæмæн  хорз  чи кæны, уый æфстау  уары»

                      4. «Æнусы царды бæсты  æнусы  кад хуыздæр у»

                      5. «Халоны сæдæ  азы цардæй  цæргæсы  цыбыр                     

                            цард  хуыздæр  у»

 (Эпиграф  æмæ æмбисæндтæ  фæйнæгыл  фыст)

Урочы   цыд.

1.     Бацæттæгæнæн  рæстæг.

2.     Хæдзармæ  куыст  сбæрæг  кæнын.

3.     Ахуыргæнæджы  разныхас  Дзесты  К.  цард  æмæ  сфæлдыстады  тыххæй .

(слайд)

Дзесты  Куыдзæг  райгуырд  Хуссар  Ирыстоны  Едысы  хъæуы , зхкусæг  Дзесты  Габрелы  хæдзары. Фондз  азы йыл  куы сæххæст ис, уæд  йæ фыд  амард.  Йæ  мад, Джыккайты Даро , йæ  цардæмбалы  фæстаг фæдзæхст  æххстгæнгæйæ  бацархайдта,  цæмæй  йæ  цот æнахуыргондæй ма баззайой.

                     Куыдзæг  каст  фæци Едысы æрткъласон скъола,  уый фæстæ йæ  ахуыр  адарддæр кодта Дзауы Уæлрайдайæн скъолайы.

                     Куыста  газет «Рстдзинад»-ы  редакцийы. Бацыди Фысджыты  цæдисмæ  æмæ  дзы  тынг бæрнон  куыст  бакодта.

                     Дзесты  Куыдзæг. ныффыста бир  уацаутæ  æмæ  радзырдтæ, пьестæ, очерктæ.  Мæнæ  ма  фенут  фæйнгыл  йæ фыст  чингуытæй  равдыст: «Фыййау  куыдзы  мæлæт», «Зæрдæйы  ностæ», Нæ  хурты  хуртæн, Фæсурокты  кæсыны  чиныг…

Абон  мах   базонгæ  уыдзыстæм  Дзесты  К. радзырд  «Тегайы  блас»-имæ.

                     Цалынм  радзырд  нæ  бакастыстæм, уæдмæ байхъусут  урочы эпигроф  æмæ  æмбисæндтæм. (Кæсын  эпигроф  æмæ  æмбисæнддæ).

Урочы  кæрон та сын  сæ  мидис  раргом  кæндзыстæм.

Дзырдуатон куыст.

-Радзырд куы кæсæм , уæд  сæмæблдзыстæм ахæм ныхæстыл:

- тæгæр  бæлас;      (слайд)

-фæгæмæх-бæлæстæ дзы  ранæй-ран   йеддæмæ  нал  уыд, сафтид;  (слайд)

 -фӕсаджил фӕндаг -  фæндаг   дыууæрдæмæ  ацыд;        (слайд)                                          -тырты - хъддаг  сындзджын  къутæртæ, зайы  сыл  хæрынæн  бæзгæ  туаг  -----сырх    гагатæ;       (слайд)

-ӕндзалм   -   даргъ   хъил.    (слайд)

4.Ног æрмæг

-Кæсæм  радзырд . (Радзырд кæсæм  цыбыр скъуыддзæгтæй, æмæ фæрстытæн  дзуппытæ  дæттæм)

-Цæуыл дзырд цæуы ацы скъуыддзагы?

-Кæдæм  араст  сты дыууæ  мбалы?   (Хохмæ)

-Цы цын бацамыдта зæронд лæг? (Рагъы сæрмæ Тегайы бæласы цурмæ куы  схæццæ  уат, уæд  уым  фæндаг фæсаджил  æмæ  иу  рахизырдæм  ацæуыт, хъæу  уæм  йæхæдæг  разындзæн)

-Кæсæм  иннæ  скъуыддзаг.

-Цæуыл дзырд  цæуы  ацы  скъуыддзагы?

-Цæмæн  разил - базил  кодта йе мбал хæхбæсты? (Аргъуттæ  æмæ  таургътæ  æмбырд  кодта)

-Нæ  бон у згъын , ирон адæмы фольклор æмбырд  кодта.

-Цæй кой фæкаст  цымыдисаг  йе мбалмæ? (Тегайы бæласы кой, стæй чи уыд  Тега)

-Кæсæм  иннæ  скъуыддзаг.

-Цы цын загъта зæронд  лæг? (Мæ куыст  бакæнон æмæ иумæ  ацæудзыстæм, æз мæхæдæг дæр  Суары хъæуккаг дæн)

-Тегайы   бласы цурмæ куы æрбахæццæ сты, уæд  цы хабар ракодта зæронд лæг? (Тегайы æз нæ, фæлæ мæ  фыд дæр нал æрæййæфта. Мæ фыд йæ фыдæй цы фехъуыста æз дæр уын  уыцы  таурæгъ   ракæндзынæн.)

-Кæсæм  дарддæр.

-Цæуыл дзырд цæуы ацы скъуыддзагы?(Æмбæлттæ   базыдтой  чи уыд  Тега,

 сæ хъæумæ кæцæйдæр куыд  æрлыгъди уый, тæгæр бæлас куыд ныссагъта, адæмæн хуыздæр куыд уа,ууыл куыд арæхæйдта, бирæ  азты дæргъы йæ ном арфæйаг  кæмæн  у , уыцы Тегайы тыххæй )

5.Текстыл куыст:

-Зæгъут цавæр литературон жанрмæ хауы ацы уацмыс? Уæ хъуыдытæн бæлвырд дзуапп рттут.

( Радзырд. Ис дзы цалдæр архайæджы. Архайд  æвдыст цæуы иу ран, иу рæстæджы)

-Радзырды схемæ ма нæ зæрдыл æрлæууын кæнæм

(Бадзырд, сæйраг хай, бабаст, кæрон)

-Чи сты радзырды архайджытæ?

(Дыууæ   æмбалы,  зæронд лæг, Тега, скъоладзаутæ)

-Бадзырды автор цы амоны?

 (Кæм  цæуы  архайд. Зонгæ  кæны  уацмысы  архайджытимæ)

 -Цыбырæй  йæ  радзурут.

- Радзырды  сæйраг  хай кæцы хъуыдыйадæй райдыдта?

(Цыбырæй  йæ  радзурут)                                                                                                  

-Ссарут  радзырды  бабаст  (Цыбырæй йæ  радзурут)

6.Уацмысы архайджыты образтыл бакуыст

-Цавæр фæлтæртæ  æвдыст  цæуынц  уацмысы?

Хистæр æмæ æрыгон фæлтæртæ)

-Чи сты?

(Тега æмæ зæронд лæг , дыууæ   æмбалы æмæ скъоладзаутæ)

7.Ног æрмæг куыд бамбæрстой, ууыл дарддæр бакусын (проблемон          хæслæвæрдтæ)

Радзырды архайджыты образыл бакусын:

Къордтæн хæслæвæрд раттын :1-аг къорд –æмбæлттæ

                                                      2-аг къорд  - зæронд лæг  

                                                      3-аг къорд  -Тега

                                                      4-æм къорд-  скъоладзаутæ

Хæслæвæрд Пълан: 1.     Радзур архайджыты тыххæй 2.     Æддаг бакаст(цæсгом, дзаума, архайæджы бакаст, цы кары у) 3.     Цавæр миты, архайды  байгом кодта автор архайæджы  уды хъæд 4.     Цавæр цæстæй кæсы автор архайæгмæ (æрхæссут дæнцæгтæ текстæй) 5.     Скæнут аргъ архайæгæн

(Ахуырдзаутæ дзуапп дæттынц , сæ хъуыдытæ  дзурынц)

-Автор Тегаый образ æрфысгæйæ цавæр хатдзæг скодата?

( « … хорз лæджы фæд, дам, зæйы бын дæр нæ сæфы»  )

-Цæмæн зæгъынц афтæ? (ахуырдзаутæ дзуапп дæттынц)

-Цавæр литературон жанрмæ хауы? (æмбисонд)

-Зæронд лæг  æмбалттæн цы радзырдта? ( таурæгъ)

-Кæмæй йæ фехъуыста? (йæ фыды фыдæй)

-Уæдæ ма зæгъут цы у адæмон сфæлдыстад? (ахуырдзаутæ дæттынц дзуапп)   

Къордты   бакуыст.

-Равзарæм  фæйнгыл  конд  æмбисæндты  мидис.

 1-аг къорд – «Хистæры зонд  бирæ  ахсы, йæ цæст та дардмæ         уыны»

                       «Хорз  лæджы  фæд  зæйы бын дæр нæ сæфы»

  2-аг къорд  - «Адæмæн  хорз  чи кæны, уый  æфстау  уары»

            3-аг къорд  -. «Æнусы царды бæсты  æнусы  кад хуыздæр у»

 4-æм къорд-   «Халоны сæдæ  азы цардæй  цæргæсы  цыбыр                     

                            цард  хуыздæр  у»

    -Уæ хъуыдытæ зæгъут.

(Скъладзаутæ  дзуапп  дæттынц)

-Зæгъут –ма ,ацы  æмбисæндтæ  нæ бон у Тегайы  номимæ бабæттын?

-Уæ хъуыдытæ зæгъут.

8.Ахуыргæнæджы    ныхас.

-Абон  базыттат  бирæ  азты  дæргъы  йæ ном  арфæйаг  кæмæн  у , уыцы Тегайы тыххæй . 

-Нæ гыццыл  Ирыстон  хъæздыг  у  кадджын,  хъуыстгонд  адæмæй.

Се ппæты  тыххæй  абон  нæу нæ бон дзурын,  нæй  нын   уыйбæрц 

рæстæг,  фæлæ  уын   цалдæры  тыххæй  зæгъдзынæн.

Уый у æмæ  Гергиты  Валерий.   Зындгонд   дирижёр. .        (слайд)

Андиаты  Сослан - цал æмæ цал хатты  ссис Олимпаг хъстыты фыццаг хъæбысхæстæй.        (слайд)

Тугънты  Махарбег – алы адæмы  хаттæ йын  стыр диссагæн  кæсынц  йæ  нывтæм.    (слайд)

-Уæдæ  куыд не скæнæм нæ хъуккæгты  кой  абон  нæ  урочы.

Хъамбердиаты Мысост – йæ  аивадимæ  йын  базонгæ уыдзыстæм  хистæр  къласты.   (слайд)

Моргуаты  Бек - хæсты  хъæбатыр.  Не скъла хæссы йæ  ном. (слайд)

Слонаты Алибек - абоны бонмæ  нæу рох адæмæй  йæ  хъæбатырдзинад. (слайд)

-Ацы  адæм  Зæххыл  ныууагътой арф, хорз  фæд. Сæ  нæмттæ  рох  никуы  уыдзысты  адæмæй  æнусты.  Ирыстон  сæ  у сæрыстыр.

Сымах дæр  царды  тындзут хуыздæр уæвынмæ , кадджынæй  цæрынмæ.  Уæ хорз  æгъдау ,уæ  хорз митæй  хуыздæр адæмы   æмрæнхъ  цæмæй  æрлæууат,  ууыл архайын хъæуы .  Æмæ  уый  у сымахæй  кæнгæ.

9.Рефлекси.

-Иу хатт  ма  зæгъут , цавæр  хатдзæгтæ  скоттат  нæ  абоны  урокæй?
 -Урочы  эпигрæф ма бакæсæм иу хатт.

Скъоладзаутæ  дзурынц  сæ хъуыдытæ урочы тыххæй.

10.  Бæрæггæнæтæ.

11. Хæдзармæ куыст:

Бакæсын Дзесты Куыдзæджы уацмыстæй иу.

12.Ахуыргæнæджы  кæронбæттæн  ныхас.

-Нæ  урок мæ  фæнды фæуын Дзесты Куыдзæджы ныхæстæй

«Адæймаг  хъуамæ  йæ  амæлæты  бонмæ  йхиуыл  куса, йæ  уыды

 хæрзиуджытæм  алы  уысм  дæр  ног  исты  æфтауа.  Адæмæн  зæрдæбын  лæггад  кæнын,  зæххыл  зайæгой  халæй  цæрæгойы  онг  цы ис, -æппæтыл  арм   дарын…»   (слайд)

                                                        Дзесты Куыдзæг.