Исатай Тайманұлы мен Махамбет Өтемісұлы бастаған көтерілісі

Сабақ жүргізген мұғалімнің аты-жөні		Тлеуова Маншук		8 сынып Оқушының саны: 15
Апта		25.11.2015ж.		Сабақ-  25
Сабақтың атауы		§18. Исатай Тайманұлы мен Махамбет Өтемісұлы бастаған көтерілісі.
Сілтеме		Қазақстан тарихы  Қабылдинов З.Е.  Қайыпбаева А.Т. Слайдтар.
Жалпы мақсаты		а) білімділік: қазақтардың Исатай мен Махамбет бастаған шаруалар соғысына қатысуының    себептері мен негізгі кезеңдерін таныстыру барысында олардың білімдерін жетілдіру ә) дамытушылық: алған білімдері арқылы ой қорыта білуге, өз ойын жеткізе білу қабілеттерін дамыту; б) ұйымшылдыққа, жауапкершілікке, әділдікке, ізденушілікке баулу
Міндеттері		Исатай Тайманұлы мен Махамбет Өтемісұлы бастаған көтеріліске қазақтардың қатысуы себебі мен көтерілістің барысы жайлы ашып айта отырып білімдерін жүйелендіру
Күтілетін нәтиже		- өзіне, бір-біріне деген сенімділікті орнату - еркін ойлауға мүмкіндік беру - айтылған ойды негізгі ақпарат көзімен салыстыра алу - сұрақтар мен жауаптардың нақты болуы - топтарда пікірін тыңдата отырып ой қорыта  білу - шығармашылықты дамыту - АКТ-ны пайдалана алу - қосымша ақпараттар арқылы ой-өрісін кеңейту - бірін-бірі бағалай білу
Тапсырмалар		- жеке жұмыс - топтық жұмыс - жұптық жұмыс - шығармашылық жұмыс
Сабақтың жүрілуі бойынша мұғалімнің жазбалары: Мұғалімдер немен айналысады және оқушылар немен айналысады? а) «Көршіңмен амандас» тренинг ә) Теңге  арқылы 4 топқа бөлу б) сабақ жоспарымен таныстыру (бағалау парағы бойынша)   Теңге арқылы бағалау.Оқушыларға әр түрлі сұрақ тапсырмалардың қиындығына ,жеңілдігіне қарай   тапсырмаларды орындаған сайын оқушыларға  теңге таратылады.Теңгені көп жинаған оқушылар  жеңіске жетеді.    в) Сергіту сәті
СТО сұрақтары	Сабақ барысында жасаған мұғалім мен оқушының іс-әрекеті
Сабақтың маңыздылығы не? -оқушылар не алады? -бұрынғы білімін қалай пайдалана алады? -өмірден алған тәжірибесінің әсері? -сабақтың болашақта  оқушыға қандай пайдасы бар?			- даму ерекшеліктерін саралай алады; - суреттер арқылы ой қорытады; - күнделікті өмірден  мысал келтіре алады; - өз ойын басқамен бөлісе алады;; - пікірлесе отырып өзін және өзгені оқыта алады; -тақырыптың мәнін аша алады.
Сын тұрғысынан  ойлау үшін мүмкіндіктер -еркін ойлауға қандай мүмкіндіктер жасалды? -өздігінен ізденуге қандай мүмкіндіктер жасалады? Мағынаны ажыра- ту сатысы (жаңа ақпарат) -оқушыларды белсене қатыстыру -стратегияларды жүйелі қолдану   арқылы оқушылардың жұмысын ұйымдастыру -оқушылармен бірлесіп жұмыс жасау, қарым-қатынас шеберлігін ұтымды пайдалана білу -оқулықтан басқа ақпараттар көзін ашу			1. «Көршіңмен амандасу »  тренинг. Мақсаты:Оқушылар арасында ынтымақтастық атмосферасын қалыптастыру. Шарты: Оң жақ көршіңмен амандас, Сол жақ көршіңмен амандас.  Оң жақ көршіңмен құшақтас, Сол жақ көршіңмен құшақтас.  Оң жақ көршіңе бір жымиып, Сол жақ көршіңе бір жымиып. Оң жақ көршіңе оң көзіңді, Сол жақ көршіңе сол көзіңді қыс. 2.Топ құрайық! Топқа 10мың, 5мың, 1мың тең арқылы топқа бөлінеді.Оқушылар бағалауда алған теңгелеріңді «депозитке»салып жинайсыздар.Әр жеке жинаған ақшаларыңыз, есептеледі және соңында топтың жалпы салымы есептеледі.Қай топтың салымы көп болса, сол топтар жеңіске жетеді. «Депозит» — бұл клиенттердің (жеке және заңды тұлғалардың) банктегі белгілі бір шотқа салған және өздері пайдалана алатын қаражаттары. Сұрақ: -Қараша айында қандай мереке бар? -Биыл елімізде қандай мерекелер болды? -Тәуелсіз елімізде қандай төл мерекелерімізді бар екенін есімізге түсірейік? Партада суреттер жатыр сол суреттер арқылы тақырыпты ашу.      Исатай Тайманұлы                Махамбет Өтемісұлы         Бөкей хан                                 Жәңгір хан   І.Ой қозғау кезеңі. Оқушылар  мына сұрақтарға жауап береді.   А)1.Тәуелсіздік дегеніміз қалай түсесіздер? 2. XVIII ғасырда  Қазақстанда қандай  көтерілістер болды? 2.Исатай  кім?  Махамбет  кім? Кіріспе сөз:  Исатай мен Махамбет бастаған көтеріліс тәуелсіздік үшін күрес көпіріндегі   тәуелсіздікті аңсаған, қолдары жете алмаған тарихи оқиғаның бір шындығы. Ә)  Көтерілістің  шығу себебі, басталуы.(бейне таспаға көңіл аудару) ІІ.Мағынаны тану. 4.Топтық жұмыс.    Әр топқа берілген тапсырмалар  арқылы бірігіп, тақырыпқа байланысты  қосымша  әдебиеттермен  жұмыс жүргізіп, алдарындағы  қағазға  өз  ойларын  түсіріп,топ  басшылары  тақтағы  шығып қорғайды. 1-топ. 1.Көтерілістің шығу себебі,барысы. Постер қорғайды. 2-топ.ТВ-шоу. 2.Көтерілісшілердің Хан ордасын қамауға алуы.Тастөбе  түбіндегі  шайқас. Картамен жұмыс:Көтеріліс болған аймақты көрсетіңіз.  3-топ. 3.Көрініс:Махамбеттің соңғы ерлігі. Дәптерге жазу:Патша үкіметі ханның өзі жасап алған фискальдық  қаржы жүйесіне  араласпады.  Фискальдық қаржы деген не? Сергіту сәті: Мақсаты:Оқушылардың арасында ынтымақтастық атмосферасын қалыптастыру. Шарты: Оқушылар әуен басталғанда мына би қимылдарын көрсету керек.  -Батырлардың семсермен  айқасу биін  көрсету. -Жорға биін көрсету -Қара жорға биін көрсету -Қамажай биін көрсету
			4. «Ойлан ,тап »  әдісі  Оқушылар сұраққа жауап беру арқылы  теңге жинайды.  (1000 теңге)  1. Бөкей Ордасында болған көтерілістің мақсаты айқын көрінеді: А) Махамбеттің өлеңдерінде В) Исатайдың старшындар съезінде сөйлеген сөзінде С) Көтерілісшілердің патшаға жазған үндеуінде 2. 1837 жылы хан сарайын қоршауға алғандағы көтерілісшілердің саны А) 10 мың         В) 5 мың              С) 2 мың 3. Исатай қаза тапқан шайқас: А) Тастөбе        В) Ақбұлақ              С) Теректіқұм 4. Исатайдың подполковник Геке мен Жәңгірдің біріккен әскерімен шайқасы болды А) 1836 ж. Қазанда          В) 1837 ж. Қазанда                  С) 1837 ж. қарашада 5. Исатай көтерілісін тездетіп басуға әсер еткен жағдай А) Кенесары қозғалысының Кіші жүзді шарпуы         В) Көтерілісшілер санының көбеюі С) Тастөбе түбіндегі көтерілісшілердің жеңілісі 6. Патша үкіметінің Исатайды ұстап берушіге белгіленген сыйдың мөлшері А) 2000 сом      В) 1000 сом                С) 500 сом 7. 1837 жылы қазанның 15 де Исатай мен Махамбет бастаған қол Теректіқұмда кімнің ауылын ойрандады А) Баймағамбет сұлтанның   В) Жәңгір ханның               С) Балқы бидің 8. Патшаны қолдаушылардың ұйымдастыруымен Н.Өтемісұлы өлтірілді А) 1838 жылы                В) 1842 жылы                                С) 1846 жылы Мұғалім: Тәуелсіздікке жетуіміздің  өзі  осы ата-бабаларымыз  армандарының орындалғанымен ұштасады.Ендеше өткенге бойлап, ескіні білмей тұрып, болашаққа байыппен бару да мүмкін болмайтыны анық. Эссе жазу: «Исатай мен Махамбет – тәуелсіздік жаршысы »
Толғаныс (рефлексия) -сабақта үйренгендерін бекіту, қолдану жолдарын беру -жаңадан үйренгенін пайдалана отырып, білімін жүйелеу жауап шешімі осыған байланысты жұмыстар беру арқылы түсінік деңгейін тексеру			1.-Мен  үшін не қызық болды ? -Менің сабақтан алған әсерім қандай? 2.«Қанатты пырақ»  бейне ролик көрсету. Мына  бейне роликтің мағынасын қалай түсінесіздер,ойымызға не келеді? 3.Мұғалімнің қортынды сөзі  4. Үй тапсырмасы.  § 18тақырыпты оқу , қосымша материал әкелу
Бағалау (түрлері) -оқушының өзін-өзі бағалауы -топтың өзін-өзі бағалауы -мұғалімнің бағалауы -жалпы бағалау -критерийлер арқылы бағалау			Өзін-өзі бағалау;теңге  арқылы топты бағалау; бағалау парақтары арқылы көшбасшы  бағалап отырады. № Аты-жөні Постер құру Қор ғау «Ойлан тап» Эссе жазу Тапсырмалар бағасы ортақ баға 1 «Екі жұлдыз ,бір тілек»,Үш шапалақ. Критерийлер: Жауап толық, дәлелімен-  100000 теңге Жауап  толық, дәлелдей алмайды-5000 теңге Жауап толық емес -1000 теңге Тест бойынша: 1- А       2- С        3- В           4- С 5- А       6- В        7- С           8- С

1-топ.

1.Көтерілістің шығу себебі,барысы

Постер қорғайды.

2-топ.ТВ-шоу.

2. Көтерілісшілердің хан ордасын қамауға алуы.Тастөбе  түбіндегі  шайқас.

Картамен жұмыс:Көтеріліс болған аймақты көрсетіңіз.

 3-топ.

4.Көрініс:Махамбеттің соңғы ерлігі.

1-топ.

1.Көтерілістің шығу себебі,барысы

Постер қорғайды.

2-топ.ТВ-шоу.

2. Көтерілісшілердің хан ордасын қамауға алуы.Тастөбе  түбіндегі  шайқас.

Картамен жұмыс:Көтеріліс болған аймақты көрсетіңіз.

 3-топ.

3.Көрініс:Махамбеттің соңғы ерлігі.

1-топ.

1.Көтерілістің шығу себебі,барысы

Постер қорғайды.

2-топ.ТВ-шоу.

2.Көтерілісшілердің хан ордасын қамауға алуы.Тастөбе  түбіндегі  шайқас.

Картамен жұмыс:Көтеріліс болған аймақты көрсетіңіз.

 3-топ.

4.Көрініс:Махамбеттің соңғы ерлігі.

№	Аты-жөні	Постер құру	Қор ғау	«Ойлан тап»	Эссе жазу	Тапсырмалар бағасы	ортақ баға
1
2
3
4
5

№	Аты-жөні	Постер құру	Қор ғау	«Ойлан тап»	Эссе жазу	Тапсырмалар бағасы	ортақ баға
1
2
3
4
5

Депозит — бұл клиенттердің (жеке және заңды тұлғалардың) банктегі белгілі бір шотқа салған және өздері пайдалана алатын қаражаттары.

Махамбет Өтемісұлы

(1803, қазіргі Батыс Қазақстан облысы, Жәнібек ауданы - 20.10.1846, қазіргі Атырау облысы, Индер ауданы,Жарсуат ауылы Қараой жерінде - ақын, күйші, Исатай Тайманұлы бастаған көтерілістің (1836 -38) көсемі әрі жалынды жыршысы. Бала кезінен мұсылманша, орысша оқыған. Әкесі Өтеміс елге ықпалды би болған.

1824 - 28 ж. Орынбор қаласында Жәңгір ханның ұлы Зұлқарнайынның қасында болды.

·  1829 ж. Махамбет Ішкі Ордаға Жайықтан жасырын өтті деген айыппен ұсталын, Калмыков бекетіндегі абақтыға 2 жылдай қамалды.

·  1831 жылы түрмеден қашып шықты, бірақ артынша ақталды.

·  1834 ж. Исатай батырмен бірігеді. Сол жылы 9 маусымда Жәңгір хан Махамбетті өз жағына тарту мақсатында старшын лауазымын ұсынды. Жер мәселесі, жайылымның тарлығы, орыс империясының қазақ хандығын жою мақсатындағы іс-қимылдары, сондай-ақ, Жәңгір ханның жерді туған-туыстарына бөліп беруі мен ел билігінде қайын атасы Қарауылқожаға үстемдік берген астамшылық әрекеттері бүліншіліктің тууына себепші болды. Қарауылқожа мен Исатай-Махамбет арасындағы тартыс өршіл, наразылық үлкен қозғалысы айналды. Исатай атынан жазылған «Әй, Махамбет, жолдасым!» атты Махамбет толғауы,ондағы «Хан баласы жылады-ай, Жанымды қи деп сұрады-ай» деген жолдар хан ордасын қоршауға алған соғыс күндерінің(1837) шындығын сипаттайды. Махамбеттің «Соғыс» жырында , «Жабығу», «Ереуіл атқа ер салмай» туындыларында жеңілістің күйзелісті күйі шертіледі.

·  1838 ж. 12 шілдеде Ақбұлақ бойындағы шайқаста Исатай қазаға ұшырап, Махамбет Хиуа жақта 2 жылдай жасақ жинауға әрекет жасады. Бұл ниетінен әрекет шықпаған соң Бөкей ордасына жасырын өтіп, ел ішін паналады                               Махамбет шығармалары

«Мұнар», «Ереуіл атқа ер салмай», «Ұлы арман», «Жайықтың бойы көк шалғын», «Атадан туған ардақты ер» . «Біртіндеп садақ асынбай», «Арғымақ, сені сақтадым», «Арғымақтың баласы», «Азамат ердің баласы», «Қара нар керек біздің бұл іске», «Еменнің түбі - сары бал», «Жалған дүние», «Еріскедей ер болса», «Исатай деген ағам бар», «Исатай сөзі», «Арғымаққа оқ тиді», «Тарланым», «Соғыс», т.б. өлеңдерінде Исатай батырдың көркем тұлғасы, адамгершілік, қайсарлық, тапқырлық қасиеттері жан-жақты сипатталды. Оның «Жәңгірге», «Баймағамбет сұлтанға» арнаған 106 өлеңдері патшаның жергілікті билеуші өкілдері - хан-сұлтандарға қарсы жазылған, олардың бет пердесін ашатын жырлар болды.

Көтеріліс басшылары:

Уақыты:

Себебі:

Қозғаушы күші:

Ірі көтеріліс болған аймағы:

Жеңілу себебі:

Тарихи маңызы:

Батырлардың семсермен  айқасу биін  көрсету.

Жорға биін көрсету

Қара жорға биін көрсету

Қамажай биін көрсету

Батырлардың семсермен  айқасу биін  көрсету.

Жорға биін көрсету

Қара жорға биін көрсету

Қамажай биін көрсету

Батырлардың семсермен  айқасу биін  көрсету.

Жорға биін көрсету

Қара жорға биін көрсету

Қамажай биін көрсету

1-топ.

1.Көтерілістің шығу себебі,барысы

Постер қорғайды.

2-топ.
 « Мәтінмен  әңгімелесу » жаттығуы.

Мақсаты:Ақпаратты  дәлме –дәл жеткізу дағдысын дамыту.

Топ мәтінмен жұмыс жасайды,мәтінді жақсы оқып, түсініп алады.Осы мәтін бойынша бір қатысушы қалады. Екі топтан екі оқушыдан сыртқа шығарады.Қатысушы оларға өз мәтіні туралы баяндайды,түсінген оқушы келесі оқушыны шақырып баяндайды,солай жалғаса береді.

2.Көтерілісшілердің Хан Ордасына қамауға алынуы.Тастөбе  түбіндегі  шайқас.

 3-топ.
ТВ-шоу :

3. Көтерілісшілердің күш біріктіру әрекеті.Көтерілістің  жеңіліске  ұшырауының  себептері,тарихи маңызы.

4-топ.

4.Кластер. Махамбет туралы қосымша  мәлімет