Ислам мәдениетінің ескерткіштері 9 сынып

• 1 слайд

  Ислам мәдениетінің ескерткіштері

• 2 слайд

• 3 слайд

  Мешіт- (араб.: мәсжид — «сәжде ететін жер»)  Мұсылмандар құлшылық ететін ғимарат. Медресе- (араб.: медраса - оқу) - орта (сирек жағдайда жоғары) конфессионалдық мұсылмандық мектеп.  Рабат-ортағасырлық қалалардың қарапайым халық тұратын шеткі бөлігі. Кесене- 1) қабір, бейіт, зират, мола басына салынған күмбезді мәдени-тарихи ескерткіш; 2) түркі халықтары үйді, қоныс-тұрақтарды, төбесі жабылған құрылыстарды да кесене деп атаған.  

• 4 слайд

  Ислам мәдениетінің ескерткіштері: 1.Ахмет Яссауи кесенесі; 2.Айша бибі кесенесі; 3.Жошы хан мазары; 4.Алаша хан кесенесі; 5.Оқша ата кесенесі; 6.Жалантөс Баһадүр медресесі; 7.Асан ата кесенесі. «Мәдени мұра»

• 5 слайд

              Тәуелсіз Қазақстан

Сынып: 9 Күні: 9.02.16ж. Пән: Дінтану

Тақырыбы: Ислам мәдениетінің ескерткіштері

Мақсаты:

1. Оқушыларды Қазақстандағы ислам дінінің ескерткіштерімен таныстыру;

2. Оқушыларды мәдениеттілікке, өркениеттілікке, имандылыққа шақыру;
3. Оқушылардың бойында гуманистік дүниетаным негіздерін, рухани- адамгершілік құндылықтардың, жеке сенімнің жүйесін және белсенді азаматтық көзқарасын қалыптастыру.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: тірек сызба, сұрақ- жауап, сөзжұмбақ,

Көрнекілігі : интерактивтік тақта , өзін-өзі бағалау парағы, презентация, видио.

Пән аралық байланыс: Қазақстан тарихы, Дүниежүзі тарихы, Математика.

Сабақ барысы:

I. Ұйымдастыру

-Оқушыларды түгендеу;

-Оқушылардың зейінің сабаққа «Әлемнің жеті кереметі» видиосын көрсету арқылы аудару;

- Сабақты бағалау әдісімен таныстыру.

II. Үй тапсырмасын сұрау

Жедел сұрақтар:

1. Дін туралы арнайы ғылымды қалай атаймыз? (Дінтану)

2. Әлемдегі негізгі үш дін (Ислам, Христиан, Буддизм)

3. Олардың негізін салушылар (Мұхаммед пайғамбар, Иса пайғамбар, Сидхарта гаутама)

4. Осы діндердін қасиетті кітаптары: (құран, библия, трипитака)

5. Теология (көне гр. Тілде teos –халық, logos – ілім- құдай тану пәні)

6. Атеизм – (көне гр.т. AOEG – құдайды және оның құдіретін жоққа шығару)

7. Шариғат – ( араб т. – тура жол )

ІІІ. Жаңа сабақты қабылдауға даярлық, мақсат қою.

(Сөзжұмбақ шешу арқылы жаңа сабақтың тақырыбын анықтау)

Сұрақтар:

1. ҚР рәміздерінің бірі (елтаңба)

2. Алтын адам табылған қорым (есік)

3. Шығыс Қазақстанның орталығы (Өскемен)

4. Қазақстанның өзені (Есіл)

5. Қожа Ахмед Иассауи Кесеңесі қай қалада орналасқан (Түркістан)

6. Қазақстанның көне қаласы (Тараз)

7. Айша бибіге арналған архитектуралық құрылыс (кесене)

8. Бөкей ордасын басқаша қалай атайды (Ішкі)

9. Шоқан Уәлихановтың әкесінің аты (Шыңғыс)

«Қазақстан»

Е

Л

Т

А

Ң

Б

А

Е

С

І

К

Ө

С

К

Е

М

Е

Н

Е

С

І

л

Т

Ү

Р

К

І

С

Т

А

Н

Т

А

Р

А

З

К

Е

С

Е

Н

Е

І

Ш

К

І

Ш

Ы

Ң

Ғ

Ы

С

IV. Жаңа тақырып меңгерту.

Мешіт-(араб.: мәсжид — «сәжде ететін жер») Мұсылмандар құлшылық ететін ғимарат. Діни аңыздарға қарағанда алғашқы мешіт 7 ғасырдың 1-ширегінде Медине қаласаның жанындағы Құбыла деген елді мекенде салынған. Төбесі құрма ағашының жапырақтарымен жабылған төртбұрышты үй болған. Мешітке мұсылмандар намаз оқу, діни өсиеттерді тыңдау және қоғамдық мәселерді талқылау үшін жиналатын болған

Медресе- (араб.: медраса - оқу) - орта (сирек жағдайда жоғары) конфессионалдық мұсылмандық мектеп. Дінқызметкерлерін, мұсылман бастауыш мектептерінің мұғалімдерін және Таяу, Орта Шығыс, тағыда басқа елдердіңмемлекеттік аппарат қызметкерлерін даярлайтын орта және жоғары мұсылман мектептері.

Рабат-ортағасырлық қалалардың қарапайым халық тұратын шеткі бөлігі.

Кесене-1) қабір, бейіт, зират, мола басына салынған күмбезді мәдени-тарихи ескерткіш;

2) түркі халықтары үйді, қоныс-тұрақтарды, төбесі жабылған құрылыстарды да кесене деп атаған. Сөз этимологиясына сүйенсек, ортағасырлық қыпшақтар – кезене, малқар мен қарашайлар – кешене, қырғыздар касана, қабардалықтар – чамана, ингуштар мен шешендер – каши деген. Қазіргі түріктер сәнді-салтанатты оңаша үйлер мен сарайларды “kaкane” дейді.

І бөлім:

Оқушылардың санына байланысты топқа немесе жұпқа сандар арқылы бөлу.

Оқушыларға Ахмет Яссауи кесенесі туралы видио көрсету. Видиоға қарап оқушылар кесенеге жоспар бойынша сипаттама береді (Ахмет Яссауи кесенесі).

1.Кесененің қанқасы қандай элементтерден құрылған- доға, күмбезді;

2.Кесененің қабырғасы қандай материалмен қалаңған- күйдірілген қыштан;

3.Кірпіштерді бір-бірімен не арқылы байланыстырқан- ғаныш ерітіндісі;

4.Ғимарат қаңдай ою-өрнектермен безендірілген- геометриялық, өсімдік және жазу – суреттерімен.

Ислам мәдениетінің ескерткіштері

1.Ахмет Яссауи кесенесі;

2.Айша бибі кесенесі;

3.Жошы хан мазары;

«Мәдени мұра»

4.Алаша хан кесенесі;

5.Оқша ата кесенесі;

6.Жалантөс Баһадүр медресесі;

7.Асан ата кесенесі.

Мәтінмен жұмыс:

Оқушыларға бір кесене туралы мәтін беріледі. Мәтінге байланысты оқушылар постер жасап бір бірене «Әткеншек» әдісі арқылы түсіндіреді. Содаң кейін әр топ БББ кестесін толтырады.

Қожа Ахмет Ясауи кесенесі

Қожа Ахмет Ясауи кесенесі — аса үлкен порталды күмбезді құрылыс. Оның ені — 46,5 м, ұзындығы — 65 м. Ғимараттың орасан зор порталы (ені — 50 метрге жуық, порталдық аркасының ұзындығы — 18,2 м) және бірнеше күмбезі бар. Оның орталық залының төңірегіне түрлі мақсатқа арналған 35 бөлме салынған. Жамағатхана (мұнда қазан тұруы себепті қазандық деп аталған) күмбезінің ұшар басына дейін есептегендегі ғимараттың биіктігі — 37,5 метр. Сыртқы қабырғалардың қалындығы — 1,8—2 м, қазандық қабырғаларының қалындығы — 3 метр. Жалпы тұрқы симметриялы, жеке бөлшектері — ассиметриялы болып келетін бұл зәулімғимарат 8 түрлі бөлмелер тобынан тұрады:

1. Қазандық;

2. Үлкен Ақсарай;

3. Кіші Ақсарай;

4. Құдықхана;

5. Кітапхана;

6. Асхана;

7. Көрхана;

8. Мешіт;

Айша бибі кесенесі — ХІ-XII ғасырлардағы сәулет өнерінің көрнекті ескерткіші. Жамбыл облысы Жамбыл ауданында Айша бибі ауылында орналасқан. Сырты керамикалық плиталармен қаланып, ойып жасалған өрнектің сән-салтанаты мен сан түрлілігі жағынан Қазақстандағы басқа мемориалдық-дәстүрлік ескерткіштер ішінде оған тең келетіні жоқ.

Мазар сырты ерекше қапталған, оны тек Бұхарадағы Исмаил Самани мазарымен ғана салыстыруға болады. Айша бибі кесенесі Орталық Азиядағы плита түрінде қапталған оюға толы толығымен кесілген терракотамен безендірілген. Кесене безендіруінде бай және әртүрлі геометриялық фигураларымен апталған. Тізбектер терракотамен қапталған жіңішке суреттермен қазақ оюлармен безендірілген. Айша-бибі кесенесі көне орталық-азия түріктер халқының ою-өрнектерінің бай мұражай-сақтаулылардың байлығы болып келеді. Қазіргі кезде бұл ескерткіштерден батыс қабырғасы, ал қалған қабырғалардан – аз ғана суреттер қалған. Пішіні шаршыланып біткен, ауданы 7,6 х7,6 м, бұрыштар бағана-тіреулер арқылы көтерілген. Кесене ортасында құлпытас (3х1,4 м) орнатылған. Батыс жақ қабырға мен бағаналар оюлы ұсақ плиткалармен қапталған. Қабырғаның ортасында сүйір аркалы текше жасалған. Текше беттерінің қабырғаға ұласар тұсы шағын бағаналармен сәнделген. Бұл бағаналардың жоғарғы жағы көгеріс өрнекпен әшекейленген мығым блок болып келеді. Бұрыштағы бағаналар көгеріс өрнекті жұқа кірпішпен өрілген белдеу арқылы әсемделген. Айшы бибі кесенесінің іргетасынан бастап есептегенде 3,4 м биіктікте бағаналарға араб әрпінде жазуы бар белдеу жүргізілген. Солардың біріндегі “күз, бұлттар, дөңгеленген дүние...” деген сөздер жазылған. Кесене қабырғалары (қалыңдығы 80 см) үш бөліктен: күйдірілген кірпішпен қаланған ішкі жағынан, оймыш әшекейлі плиталармен қапталған сыртқы жағынан, сонымен бірге саз балшықпен және жарамсыз плиткалардың сынықтарымен толтырылған қабырға ортасындағы кеңістіктен тұрады.

Кестені толтыр:

Білемін

Білдім

Білгім келеді

Сергіту сәті: Тақтамен жұмыс:

Төмендегі жылдардың қай ғасырға жататынын анықта:

• 1812 ж - ХІХ ғ басы;

• 799 ж - ҮІІІ ғ соңы;

• 1221 ж. – ХІІІ ғ. басы;

• 312 ж. – ІҮ ғ. басы;

• 1941 ж. – ХХ ғ. ортасы;

• 1761 ж. - ХҮІІІ ғ ортасы.

ІІ бөлім:

Қазақ даласында ислам діні орныққаннан бастап мешіттермен қатар медреселер де салынған. Олар 19ғ аяғына дейін Батыс Қазақстан, Ақмола және басқада облыстарда жұмыс істеген. Медреселер мен онда қызмет еткен ұстаздар араб, парсы дүниесі мен ондағы ғылыми-мәдени, діни ошақтармен байланыста болды.

19 ғ екінші жартысында медреселер саны көбейе түсті. Қазақ зиялылары елдегі медреселерде ғана емес, Уфадағы «Ғалия», Троицкідегі «Расулия», Орынбордағы «Хусайния» және «Бағбұстан» медреселерінде дәріс алды. Медреселер діни ғана емес, ағартушылық ісіне де едәуір үлес қосты.

IV. Сабақты бекіту:

І. Медресемен қазіргі мектептердің айырмашылықтары туралы оқушылардың ой-пікірлерін тыңдау;

ІІ. «Ыстық орындық»

1. Әлемде жеті кереметке не жатады? (Хеопс пирамидасы, Аспалы бақ, Коллос Радоскидің мүсіні, Александр шамшырағы, Зевс мүсіні, Артемида ғимараты, Ғаликарнас табытханасы)

2. Медресе дегеніміз не? (діни мектеп)

3. Мешіт дегеніміз не?(мұсылмандардың құлшылық ететін орны)

4. Рабат дегеніміз не ? (кедейлер тұратын бөлік)

5. Айша бибі кесенесі қай жерде орналасқан? (Тараз қаласы)

6. Ахмет Яссауи кесенесі неше бөлмеден тұрады? (35)

7. Тай қазан қай жерде орналасқан (Ахмет Яссауи кесенесі)

8. Құрылыста қандай материалдар қолданылған (күйдірілген кірпіш)

9. Діни ескерткіштерге не жатады? (медресе, мешіт, рабат, кітапхана, кесене)

10. Қазақстандағы қандай кесенелерді білесін? (Айша бибі, Қожа Ахмет Яссауи, Жошы хан, Алаша хан)

11. Қазақстанның қай бөлігінде ислам дінінін ескерткіштері жақсы сақталған (Онтүстік)

12. 1812 жыл қандай ғасыр (19 ғ басы)

13. Қандай медреселерді білесін (Ғалия, Риза)

14. Рабатта қандай халық тұрды (кедейлер)

15. Ислам дінінің негізін салушы (Мұхаммед пайғамбар)

V. Бағалау

Текше арқылы бағалау. Марапаттау.

ҮІ. Рефлексия (Тәуелсіздік күніне арналған тілектер жазу)

VI. Үйге тапсырма §18. Кесене немесе медресе туралы реферат жазып келу.