Исследовательская работа по истории родного края

Тезис

доклада Макаровой Вики ученицы 9 класса «МБОУ Тумульская СОШ имени Героя Социалистического труда Т.Г. Десяткина» Мегино-Кангаласского улуса, РС (Якутия)

на тему: «Саха республикатын ытык киьитэ- Тарас Гаврилович Десяткин»

Актуальность: «Силиьэ суох уунээйи иинэр-хатар» диэн этиини бэркэ билэбит.Син ол кэриэтэ о5о тердун-ууьун, тылын-еьун, сиэрин-туомун, культуратын, итэ5элин силис оностон ууннэ5инэ эрэ, киьи буолар аналлаах. Хас биирдии киьи бэйэтин теруттэрин билиэхтээх, уерэтиэхтээх.

Улэ сыала: Саха республикатын ытык киьитин, Т.Г. Десяткин оло5ун, улэтин уерэтии- чинчийии, ону дьонно-сэргэ5э, ыччакка тиэрдии.

Соруктара: 1.Литератураны булуу, аа5ыы.

2. Тарас Гаврилович оло5ун кэрчиктэрин уерэтии.

3. Тарас Гаврилович Сахатын сиригэр, тереебут дойдутугар анаан улэлээбит улэтин, утуе дьыалаларын уерэтии, суолтатын ейдееьун.

Хайа да кэмнэ норуот елбет-суппэт соргутун оносторугар кэнчээри ыччаты иитиигэ сурун бол5омтону уурара.

Киьи киьи быьыытынан сайдарыгар кини тереппуттэрин, биир дойдулаахтарын утуе холобурдара, олохторо-дьаьахтара, тулалыыр-эйгэтэ,хаан-уруу аймахтара, норуотун баай историята, культурата- бары сабыдыаллыыллар.Дьэ, ол иьин музейдарга, оскуолаларга анал стендэлэр ыччат билиитэ-керуутэ кэнииригэр, ей-санаа еттунэн сайдарыгар улэни суруннээччилэринэн буолаллар.

Саха республиката историятыгар, сайдыытыгар, норуот оло5о тупсарыгар олохторун анаабыт, улэлэринэн-хамнастарынан утуе холобур буолар дьоннортон биирдэстэрэ биьиги биир дойдулаахпыт, киэн туттар киьибит Тарас Гаврилович Десяткин буолар.

Тарас Десяткин 1928с. муус устар 26 кунугэр Доллу нэьилиэгэр Анастасия Павловна, Гаврил Романович Десяткиннар дьиэ кэргэннэригэр бастакы о5онон тереебутэ.

Дьокуускайга Тарас Десяткин 9 №-дээх орто оскуола5а үчүгэйдик үөрэнэн 1948 с. кыһыл көмүс мэтээлинэн бүтэрбитэ.Магаданнаа5ы хайа техникумун кыьыл дипломунан бутэрбитэ.

Үөрэ5ин бүтэрэн баран Уралга Кизел куораттаа5ы «Молотовуголь» комбинат шахтатыгар маңнай хайа маастарынан икки ый үлэлээбитин кэннэ, 7 нүөмэрдээх сир аннынаа5ы учаастак начальнигын көмөлөһөөччүтүнэн анаабыттара.

Эдэр инженер ити кэнниттэн дойдутугар кэлбитин Хаңаластаа5ы чохтоох разрез кылаабынай инженерынан аныыллар.

Тарас Гаврилович 1957 сыллаахха Дьабарыкы Хайа шахтоуправлениетын кылаабынай инженеринэн анаммыта.

Дьабарыкы Хайа шахтатыгар үлэ – хамнас сэргэхсийэн, оңорон таһаарыы үрдээбитинэн барар. Тарас Гаврилович манна сыл кэриңэ үлэлээн баран шахта начальнигынан ананар.

1972 сыл тохсунньутугар Т.Г.Десяткины «Якутзолото» холбоһук Генеральнай директорынан ананар.

Тарас Гаврилович салалтатынан «Якутзолото» производственнай холбоьук ити кэмнэргэ Дьокуускайга элбэх тутуулары ыыппыта. Олртон соро5ун ааттаатахха: «Детский мир» ма5аьыын, «Самородок» бассейн, «Сосновый бор» учууталлар сынньанар базалара, «Якутзолото» улэьиттэрэ сынньанар, эмтэнэр санаторийдара, 16№- дээх ГПТУ, «Кыайыы 50 сыла» спорт дыбарыаьа, бастакы 9 этээстээх дьиэ уо.д.а.

Тарас Гаврилович меценат быһыытынан саха норуотун оло5ун чинчийбит поляк политсыылынай Вацлав Леопольдович Серошевскай «Якуты. Опыт этнографического исследования» монографиятын бэчээттэппитэ

Тарас Гаврилович тереебут нэьилиэгин, аймахтарын кытта сибээьин быспат. Ыьыахтарга кини- куутуулээх ыалдьыт. А5атын аатын уйэтитэр республиканскай масс тардыьыы курэ5эр сыаналаах бириистэри туруоран дьон интириэьин тардар. Спорду, чел оло5у ейуур.

2004 сыллаахха Тумулга сана таас оскуола тутуллан улэ5э киирбитэ.

2013 сыллаахтан оскуолабыт Т.Г. Десяткин аатын сугэр.

Тумулга 2012 сыл сана таас детсад.

Тарас Гаврилович иллээх дьиэ кэргэн амарах а5ата, 4 сиэн эйэ5эс эһээтэ.

Тумук: Нэьилиэгим, улууьум историятын үөрэтэн, элбэ5и биллим.

КиҺи бар дьонун туҺугар туҺалаа5ы, кэскиллээ5и оңоруохтаах эбит диэн санаа5а кэллим.