«Йозанан элпаш э, Э яздар».

йоза      1класс

Урокан ц1е: «Йозанан  элпаш  э, Э  яздар».

Урокан тайпа: керланиг довзийтар.

Урокан г1ирс: компьютер, проектор, интерактивни у, учебник, прописаш, аьзнийн карточкаш …

1алашо: йозанан   жима а, доккха а  элпаш  э, Э  довзийтар.                                                         Уьш   шаьш а, дешдакъошкахь а  яздан  1амор.

Кхочушдан лерина жам1аш:

1.     Предметни: берашна девзар ду йозанан жима а, доккха а элп а э, Э.

                       1емар ду  уьш  нийса  а, хаза а яздан.

2.  Метапредметни:

·        Регулятивни: берашна 1емар ду шайн белхан план х1отто, цу планан  рог1алла а  ларъеш йозанан корматалла  караерзо. Берашна 1емар ду  коллективехь эбала, болх бан. Мог1анан а, доккха а элп «Ээ» яздаран хьокъех лаьцна бакъонаш а евзар ю. 

·        Коммуникативни: берашан 1емар ду хьехархочун хаттаршна  дуьззина а, доца а жоьпаш дала. 1емар ду шайна  хетарг маь1ница нийса  д1аала. Берашна 1емар ду тобанашкахь болх бан, тобанашкахь кхиамаш баха. Берийн кхуьур ю меттан  говзалла.

·        Познавательни:берийн алсамдер ду тидаме хилар, ойлаяр. 1емар ду  аьзнийн башхаллаш йовза, уьш схеманашкахь билгалъяха. Берийн  алсамдер ду дешнаш довзар. Берийн мотт шарлур бу .

3. Личностни: берийн дозалла  кхоллалур ду  шайн Даймахках, 1емар ду и доггахь

                          беза, лера. Берийн лаам хир бу  Даймохк ларбан.

                                                   Урок д1аяхьар.

1 .  Организационни мур:

-Маршалла  ду шуьга, хьоме дешархой!

Кийча дуй шу цадевзарг довза, цахуург 1амо.

Шу кечам бина девллехь вай д1айолор ю рог1ера нохчийн меттан урок.

Тахана вай  керла аз а, элп а 1амор ду. Иза юкъахь долуш дешнаш а, предложенеш а йоьшур ю. Шуна хуур ду и аз мукъа ду я мукъаза ду.

Цкъа хьалха яханчу урокехь 1амийнарг карладоккхур ду вай.

2.     Карладаккхарна хаттарш:

Яханчу урокехь муьлха аз а, элп а девзира вайна?

Аз [п] мукъа ду я мукъаза ду?

Х1унда ду аз[п]  мукъаза?

Класс кхаа тобане йоькъу:

1-ра тоба: Даладе аз – [п]- дашна юьххьехь  долу дешнаш;

2-г1а тоба: Даладе аз – [п]- дашна юккъехь  долу дешнаш;

3-г1а тоба: Даладе аз – [п]- дешан чаккхенгахь  долу дешнаш;

3.     Керла коьчал йовзийтар:

Бераш, хьовсал х1окху суьрте, хьанна хаьа шуна, х1ара х1ун ю?

Эса ду-нийса боху. И дош дешдакъошка доькъу вай. Маса дешадакъа ду цу дашехь?

Муьлханиг ду хьалхара дешдакъа? (э)

Муьлханиг ду шолг1а дешдакъа? ( са)

Муьлха аз хеза эса аьлча хьалха?   (Э)

 Х1ара х1ун ю?

Эмкал ю-нийса боху.

Маса дешдакъа ду эм-кал дашехь? (шиъ)

Муьлханиг ду хьалхара дешдакъа? (эм)

Муьлханиг ду шолг1а дешдакъа? ( кал)

Хьалхара дешдакъа аьзнашка доькъур ду вай.

Эм- хьалхара аз [э]–-ду; шолг1а аз –[м]-ду;

Шолг1а дешдакъа –кал- ду иза а доькъу вай аьзнашка:

кал- хьалхара аз –[к]-ду; шолг1а аз-[а] -ду; кхоалг1а аз- [л]-ду.

4.     «Мила ву тидаме» ловзар

Д1адоьшучу дешнашна юкъахь цхьатера аз караде:

Эмкал, эвла, эла, экъа, эрз, эса, эскар.  Цхьатера муьлха аз хеза?   аз- [э]

Нийса боху, вайна хеза аз [э].

Тахана вайна муьлха керла аз а, элп а девзар ду аьлла хета шуна?

Алал массара э-э-э-э

Пехашкара арадолу х1аваъ парг1ат арадолу.

Аз [э] олучу  хенахь  багахь  х1аваана  дуьхьало, новкъарло  ца хуьлуш  олу.

 Цундела элп э мукъа элп ду.

5.     Стенах тера ду хьовсур ду вай элп э:

 

Секха1ад сайн  караэцна,

Талла  ваха  со, ког  хецна.

1ад ас дуьйли, озош  пха,

И-м  ца бели меттах  д1а.

Соьгахъ  хилларг  Э  элп  хилла,

Дира  суна  цо и х1илла.

6.     Сада1аран минот (хьехархочо шен лаамца  кечйо)

7.     Йозанан элпаш довзийтар, яздар

Прописаш т1ехь болх (аг1о41-г1а)

Х1инца яздан 1амор ду вай йозанан доккха а, мог1анан  а элпаш Ээ.

Вай 1амош долу аз [э] билгалдо х1окху элпаца.

э-х1ара мог1анан  элп э ду;

Э-х1ара йозанан доккха элп Э ду.

И шиъ вовшехкъаьста  барамца: доккхий, жимий хиларца.

Хьовсу вай мог1анан элп –э- маса меженах лаьтта?

Мог1анан элп - э- шина меженах лаьтта. (…………прописаш аг1о 41-г1а)

прописаш т1е а хьовсуш д1аязъе э элпан меженаш;

 

Элп муха дуьллу а хьовсуш, т1аьххье х1аваэхь язде элп э.

Мог1анан  элп   э   яздар хьехархочо гойту уьн т1ехь:

Аьрру   аг1орхьара  аьтту  аг1ор  хьовзош, лахарчу белхан  мог1анах  хьакха а долуьйтуш , охьайохьу  озаелла горгалла  лахарчу мог1ане кхаччалц. Лахарчу  сизера  аьрру  аг1орхьа  жимма хьалагоргдеш сацадо сиз. Цул  т1аьхьа  г1одаюккъера  пурх  сиз далор ду  вай аьтту  аг1орхьара  аьрру  аг1ор сиза  т1е  кхаччалц.

 Юха кепе хьовсуш, прописаш т1е яздийр ду вай мог1анан элп э.

э э э э э э э…

Маца яздо вай доккха элп?

Доккха элп вай яздо  предложени йолош, долахь ц1ерашкахь а. 

Гойту доккха а, мог1анан а Ээ.

Хьовсал, х1ун башхалла ю х1окху шина элпана юкъахь?

( и ши элп вовшех къаьста барамца: доккха а, жима а хиларца)

Эльхьамч соь ца баккхало.   (куьйгаш ирах дохуьйту)

Кхоссалуш, ас кховдор куьг, (ша волччохь, меллаша хьала кхоссало)

Боккхуш гаьн т1ера и цуьрг. (меллаша охьахуу)

Маца яздо вай доккха элп?

Доккха элп вай яздо  предложени йолош, долахь ц1ерашкахь а. 

Гойту йозанан доккха элп Э. (пропись аг1о 41-г1а)

Хьехархочо уьн т1ехь гойту доккха элп Э диллар.

Элп муха дуьллу а хьовсуш, т1аьххье х1аваэхь язде элп Э.

-Аьрру   аг1орхьара  аьтту  аг1ор  хьовзош , лакхарчу  мог1анах  хьакха а долуьйтуш , охьайохьу  озаелла горгалла  лахарчу мог1ане кхаччалц. Лахарчу  сизера  аьрру  аг1орхьа  жимма хьалагоргдеш сацадо сиз. Цул  т1аьхьа  г1одаюккъера  пурх  сиз далор ду  вай аьтту  аг1орхьара  аьрру  аг1ор сиза  т1е  кхаччалц.

Юха кепе хьовсуш, прописаш т1е д1аязде  йозанан доккха элп Э.

Э Э Э Э Э Э Э…. (Гайта йозанан элп)

8.     1амийнарг т1еч1аг1деш д1аяздийр ду э юкъахь долуш дешдакъош.

эс  эт  эм  эв

9.      э элпаца дешнаш яздар:

Бераш, шуна девзий  э элп юкъахь долу дешнаш? Далор ду вай уьш.   

Д1адоьшур ду вай  ваьш далийна  дешнаш.

Эми, этка, эмкал, эса, Эдалха, эскархо.

Схьаяздийр ду вай  дешнаш, прописаш т1ехь дешдакъошка а доькъуш:

Э-ми   эт-ка    эм-кал    э-са   Э-дал-ха    эс-кар-хо

10.Сада1аран минот:   Мохо генаш лестадо, (дешархой д1аса техка)

11. Предложени язъяр:

Бераш, 1амийнарг т1еч1аг1деш, лакхахь яздина дешнаш юкъара «Эмин, эскархо»  дешнашца предложени язйийр ю вай.

Эмин  ваша  эскархо  ву.

Э  элп юкъахь долу дешнаш билгалдахий вай?

Эмин  ваша  эскархо  ву.

Маса дош ду х1окху предложенехь? (диъ)

Муьлха ду хьалхара дош? (Эмин)

Шолг1а дош?    (ваша)

Кхоалг1аниг?  (эскархо)

Доьалг1аниг? (ву)

12. Предложенина схема х1оттор:

________  _______  _______   ______.

Х1окху урокехь  вайна девзи мукъаза  мог1анан  а доккха, элп  Ээ.

Э элп юкъахь долу дешнаш, предложенеш еша а, язъян а 1еми вай.

Шайн прописаш т1ехь шарде жима а, доккха а Ээ яздан.

13.Рефлекси.

Кестта горгали бекар бу.   Вайн урок д1аер ю.

Муха хийтира шуна таханлера урок?

1

1. Можа смайлик –со дика кхийти;

2. Фиолетови смайлик-со кхийти, амма цхьацца долу т1едахкарш хало дара суна;

3. Сийна смайлик-со дерриге дан ца ларий.

Кху т1ехь вай таханлера урок чекхйолу.

Аша х1окху уроках пайдаэцна хир бу аьлла хета суна.

 Дала т1аьхье беркате йойла!  1одика йойла шун!

Пайдаэцна  литература:  СолтахановЭ.Х,СолтахановИ.Э.,ЭдиловС.Э.«Нохчийн  мотт-2 класс» Соьлжа-Г1ала   АО«ИПК» «Грозненский  рабочий»-2016ш.

Эдилов С.Э. «Ловзуш,1ема» ГУП «Книжное издательство»,2007ш.