«Йозанан элпаш в, В яздар»

 Йоза    1 класс.

Урокан ц1е:«Йозанан  элпаш  в, В  яздар».

Урокан тайпа: Довзийтаран.

Урокан г1ирс: абат, пропись, тетрадь, ручка, къолам.

1алашо: йозанан   жима а, доккха а  элпаш  в, В  довзийтар.                                                         Уьш   шаьш а, дешдакъошкахь а  яздан  1амор.

Кхочушдан лерина жам1аш:

1.     Предметни: берашна девзар ду йозанан жима а, доккха а элп а в, В.

                       1емар ду  уьш  нийса  а, хаза а яздан.

2.  Метапредметни:

·        Регулятивни: берашна  1емар ду шайн белхан план х1отто, цу планан  рог1алла а  ларъеш йозанан корматалла  караерзо. Берашна  1емар ду  коллективехь эбала, болх бан.

·        Коммуникативни: берашан 1емар ду хьехархочун хаттаршна  дуьззина а, доца а жоьпаш дала. 1емар ду  шайна  хетарг маь1ница нийса  д1аала. Берашна 1емар ду  тобанашкахь болх бан, тобанашкахь кхиамаш баха. Берийн кхуьур ю меттан  говзалла.

·        Познавательни:  берийн алсамдер ду тидаме хилар, ойлаяр. 1емар ду  аьзнийн башхаллаш йовза, уьш схеманашкахь билгалъяха. Берийн  алсамдер ду дешнаш довзар. Берийн мотт шарлур бу .

3. Личностни: берийн дозалла  кхоллалур ду  шайн Даймахках, 1емар ду и доггахь 

                          беза, лера. Берийн лаам хир бу  Даймохк ларбан.

                                                   Урок д1аяхьар.

1 .  Организационни мур:

Марша дог1ийла шу, хьоме бераш!

Тахана  вай цхьаьна д1ахьур ю

Коьртаца ойла ян еза,

Дагалацам хила беза,

Дуьйцург дагахь латто деза,

Рог1ера беркате нохчийн меттан урок.

Цкъа хьалха яханчу урокехь 1амийнарг карладоккхур ду вай.

2. Карладаккхарна хаттарш:

Яханчу урокехь муьлха аз а, элп а девзира вайна?

Аз [т] мукъа ду я мукъаза ду?

Х1унда ду аз[т]  мукъаза?

1.     Даладе аз –[т]- юьххьехь хезаш долу дешнаш;

(Турпал, татол, таллархо, турмал, тапча, тарсал,)

2.     Даладе аз –[т]- юккъехь  хезаш долу дешнаш;

          (Султан, иту, синтар, латта, корта, гота)                                                                      

3.     Даладе аз – [т]- чаккхенехь  хезаш долу дешнаш;        

          (Бат, абат, хатт, дитт)   

3. Керла коьчал йовзийтар:

      1. Х1етал- метал хуур дарий шуна: 

Ша еса ю, амма т1е х1ума тоьхча, г1овг1а йоккху. Х1ун ю иза? (Вота)

(вота)

Алал массара а вота

Муьлха аз хеза вайна вота дашна хьалха?

Тахана урокехь вай муьлха керла аз, элп 1амор ду аьлла хета шуна?

Алал массара         вввв

Бераш, и аз олучу хенахь, парг1ат, цхьа а новкъарло йоцуш алалой вайга?

Муха ду и аз?

2. Книгица болх (абат аг1о 56-г1а)

Х1ун го вайна лакхарчу суьрташкахь?

 (верта, говр, ков)

Цу дешнашкахь мичахь хеза вай 1амош долу керла аз –[в]  ?

Верта-юьххьехь; говр-юккъехь; ков-чаккхенехь.

Сада1аран минот:

Вада аьлча-табалахь,

Виса аьлча-вадалахь,

Вада, вада, веди хьо?

Вала юьстах- веги хьо.

3.Абат 56- аг1о –суьртаца болх

Муьлш го вайна х1окху суьрта т1ехь?

Х1ун деш ду и бераш?

К1ант, йо1 х1ун деш ду? Ткъа х1ара  ши к1ант х1ун деш ву?

Бераш, вайна девзи керла аз а, элп а в. И элп юкъахь дешдакъош, дешнаш, предложенеш еша а 1еми вай.

4.     Мог1анан а, доккха а Вв довзийтар, яздан 1амор:

     -х1ара мог1анан элп ду.

-х1ара доккха йозанан элп ду.

МогIанан элп в яздо йозанан белхан могIан чохь.

Вай х1инца  мог1анан элп в яздан 1амор ду.

 (пропись № 1, аг1о 31-г1а)

Мог1анан элп в шина меженах лаьтта.                                                                                   Хьалхара меже …., шолг1а меже….; и ши меже вовшахтесча  кхоллало мог1анан элп в.

Цкъа хьалха прописа т1е а хьовсуш меженаш д1аязйийр ю вай.

Цул т1аьхьа, муха дуьллу а хьовсуш, хIаваэхь язде элп в.

 Юха кепе хьовсуш, прописаш тIе язде могIанан элп в.

 Белхан мог1анна юккъе т1адам билла. Цу т1ера  хьала сиз хьакха. Хьалакхачале аьрру аг1ор чухьовзадай, охьадаладе сиз лахарчу белхан мог1анна т1е кхаччалц. Лахарчу белхан мог1анна т1е кхаьчча, аьтто аг1ор хьалахьовзадай, лакхарчу белхан мог1анна т1е кхаьчча цул хьала а ца долуьйтуш, горгдай, охьадог1учу сизах х1отта.

В - элп доккха а, могIанан а хуьлу.

 Доккха элп вай яздо предложени йолош, долахь цIерашкахь а. 

 Хьовсал, хIун башхалла ю хIокху шина элпана юкъахь?

 ХIинца кепе а хьовсуш, вай яздийр ду йозанан доккха элп В.

Доккха элп В шина меженах лаьтта, хьалха прописаш т1ехь и меженаш д1аязйо вай.

Цул т1аьхьа д1аяздо кепе а хьовсуш доккха элп В.

(пропись № 2, аг1о 32-г1а)

  

Лакхарчу белхан мог1анна т1ехула  т1адам билла. Цу т1ера сиз охьадаладе. Лахарчу белхан мог1анна т1е кхаьчча, аьрру аг1ор сиз хьалахьовзадай, хьалахьо. Биллинчу т1адамна т1е кхаьчча, оцу сизах чекхдаккхий, аьтту аг1ор чухьовзадай, охьадаладе сиз. Лакхарчу белхан мог1анна т1е кхаьчча, горгдай, х1отта дехачу сизах. Цу т1ера аьтту аг1ор горга сиз дилла мог1анна чохь. Иза лахарчу мог1анна т1е кхаьчча х1отта дехачу сизах.

5.     Прописаш т1ехь болх:

Шайн прописаш т1ехь, сих ца луш, жима а, доккха а элпаш дахка.

6.     1амийнарг т1еч1аг1дар.

Х1инца вай яздийр ду в элпаца долу дешдакъош:

ва во ву ви ве

ав ов вз ив ев

7.     Суьрташца болх: (абат аг1о56)

  Ткъа х1инца, бераш, аша гайта дезар ду, шаьш муха кхетта кху  уроках.

                               

           Ворда.   ___ ___.                                  Говр. _____.                        Ков. _____.

Х1ун го вайна хьалхарчу суьрта т1ехь?

(Ворда а, цуьнан схема а го).

Ворда- шина дешдекъах лаьтташ ду, цундела шина сизах лаьтташ ду.

Ворда-дашехь юьххьехь хеза вайна аз [в].

Шолг1ачу суьрта т1ехь вайна го:

Говр а, цуьнан схема а.

Говр бохучу дашехь о элпана т1ехьа хеза аз [в].

Кхоалг1ачу суьрта т1ехь вайна го ков а, цуьнан схема а.                                                                     

 Ков -дош цхьана дешдекъах лаьтташ ду, цундела схема цхьана сизах лаьтташ ду.Ков бохучу дашехь чакхенгахь хеза вайна аз [в]

-Д1аяздай вай и дешнаш дешдакъошка а доькъуш.

Вор-да, говр, ков.

Цу дешнашкахь  хезий  вайна аз в? (хеза).

Ворда-(хьалха), говр-(юккъехь), ков-(чаккхенгахь).

Сада1аран минот:

Вада аьлча-табалахь,

Виса аьлча-вадалахь,

Вада, вада, веди хьо?

Вала юьстах- веги хьо

8.     Предложенеш язъяр:

Ваха, вота: дешнашца предложени ялае.

Ва-хас во-та е-а-ра.

Маса дош ду предложенехь?                                                                                          Муьлха ду хьалхара дош? _(Ва-хас)

Шолганиг?........................(вота)

 Кхоалг1аниг?...................(еара)

Схема хьан х1оттор яра оцу предложенина?

Маса сиз хила деза? (кхоъ)

____________  ___________  __________.

Шаьш язйинарг предложени хилар т1еч1аг1де.

 Рефлекси:

Хаарийн лами:

1.     лахара ступенька-со ца кхийти.

2.     юккъера ступенька-жимма хало дара суна.

3.     лакхара ступенька-со дика кхийти.

Кху т1ехь вай таханлера урок чекхйолу.

1одика йойла шун. Марша 1ойла.

Пайдаэцна литература:

1 Э.Х. Солтаханов. И. Э. Солтаханов. Абат 1 класс. Соьлжа-г1ала АО «ИПК» Грозненский рабочий»-2016 ш.

2 С.Э. Эдилов. «Ловзуш 1ема»(Юьхьанцарчу классийн хьехархошна методически пособи) ГУП «Книжное издательство»,-2007 ш.