Краткое описание документа:
Тақырыбы:Кальций қосылыстары
Мақсаты:БілімділікОқушылардың оқулықпен өз бетінше жұмыс істеуін негізге ала отырып, сабақ мазмұнын толық меңгерту .өткен тақырыппен байланыстыра білуге, ойын қорытып айтуға баулу.
Дамытушылық :оқушы белсенділігін, танымдық қабілетін арттыру, есеп шығару біліктіліктерін дамыту.
Тәрбиелік: оқушыларды жауапкершілікке, өздігінен ізденіп еңбек етуге, өзін – өзі бағалай білуге тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: Ж. А. Қараев «Оқытудың үш өлшемді әдістемелік жүйесі» бойынша оқушының өз бетінше жұмыс істеуі, жеке, фронтальды
Көрнекілігі :Интерактивті тақта, компьютер, деңгейлік тапсырма, видио, слайд сурет, бағалау парағы, көрнекі көрсетулер.
Сабақтың кезеңдері:І кезең Ұйымдастыру сәтін өткізу / 5 – 7м/.
Алдында өтілген тақырып бойынша деңгейлік тапсырмаларды кім қаншалықты
аяқтап келгенін тексеру. Нәтижесін «ашық журналға» балл арқылы бағалау.
Деңгейлік тапсырмалар.
I 1.Кальцийдің физикалық қасиетіне ассоциация құрыңдар.
2.Кальций қосылыстарын қалай анықтайды, кальцийдің алынуы.
3.Кальцийдің периодтық жүйедегі орны, атом құрылысы
4.Кальцийдің биологиялық ролі .
II 1. Кальцийдің химиялық қасиетін көрсететін реакция теңдеуін жазыңдар.
2.Мына өзгерістерді жүзеге асыратын химиялық реакция теңдеуін жазыңдар:
Ca → CaO → Ca(OH)2→ CaCl2 →Ca
III. 1.Массасы 10г кальций және кальций оксидінің қоспасын сумен өңдегенде 1,12л (қ.ж) газ бөлінген.
а) бастапқы қоспадағы кальций оксиідінің массалық үлесін (%) табыңдар
2.Тақырып бойынша ой қорытып, тірек сызба сызып түсініктеме жазыңдар.
3.Көпір тапсырмасы
Кальцийдің табиғатта таралған қосылыстарын және таралу орындарын көрсетіңдер.
Кальций және оның қосылысы жалынды қызыл кірпіш түске бояйды. ІІ суретті көсету.
Өнерк Са тұздарының балқымаларын электролиздеп алады:
Ca2+ + 2e → Ca0
Са → ізбес. Ол жасуша құрамына еніп сүйек құрауға, жүрек және бұлшық еттерінің жұмысына қатысады, Қанның ұюын қамтамасыз етеді. Ересек адамға тәулігіне
0,5 г Са жеткілікті. Ағзаға бір тәулікке қажет кальций алу үшін 100г сүтсірне немесе жарты литр сүт жетеді. Иондалған кальций жүйке жүйесінде, бұлшық ет жиырылуында белсенді қызмет атқарады.
2Ca + O2 →2CaO
Ca+H2 →CaH2
Ca+ H2 O →Ca(OH)2 + H2
2Сa + O2 →2CaO
CaO + H2O → Ca(OH)2
Ca(OH)2+2HCl → CaCl2 + 2H2O
CaCl2 эл. т Ca + Cl2
Бер: 1) ( Ca+CaO)= 10г
1) Ca+2H2O →Ca(OH)2 + H2
V (H2) = 1,12л CaO + H2O → Ca(OH)2
V = 22,4 г/моль
W (CaO)= % ?
m
V (H2) = 1,12л /22,4 л/моль = 0,05 моль
1 моль Са – 1 моль Н2
Х моль Са – 0,5 моль Н2
Х = 0,05 моль
m (Ca) = V (Ca) * M(Ca) = 0,05моль * 40г/моль = 2гр
m (CaO) = m (қоспа) – 2г = 10г – 2г = 8г
ω (CaO) = 8г /10г*100%/= 80%
жауабы: W (CaO) = 80%
Бор ,мәрмәр, әктас, ұлутас, інжумаржандар, аралас менералдар, меруерттер көпшілігі бағалы. Гипс, фосфориттер, апатиттер, флюорит
ІІ кезең
Жаңа тақырыпты өз бетімен меңгеруге жетелеуші тапсырмалардың жауабын оқушылар
өздері табады. 8 – 10 минут өткен соң оқушылар мұғалімнің көмегімен тапсырманы талқылап, оқушылар өздері қорытынды шығарады. Оған 10-12 минут уақыт кетеді. Бұдан біз сабақтың негізгі мақсатына жетеміз.
«Сырларым бар химиктерге аян, таба алсаң қасиетімді етем баян» дегендей кальций және қосылыстары туралы жұмбақтар шешу арқылы «Мен кіммін?» ойыны ойналып сабақтың тақырыбын табамыз.
Мен күміс түсті металмын
Өмір бойы керегіңе жете алдым.
Мен ақ бор, әктас, мәрмәр, ғанышпын
Тіршілікке қажет металл аталдым.
Қыртысында жердің менде кездесем,
Артық болмас «жер металы мен десем»,
Ғарыштағы ракетада, ұшақтан,
Қолтаңбамды табасың сен іздесең.
Жануарлардың бақалшағы, қаңқасы,
Жер бетінің минералы әр тасы
Сан құрылыстың сәулеті, негізі,
Қаланады менен ғана ойланшы.... (кальций)
Сұрақтар.
Өз бетімен жаңа тақырыпты меңгеру, кітаппен жұмыс
- Тақырыпта Кальцийдің қандай қосылыстары туралы айтылған.
- Олар туралы не білеміз
- Кальций оксиді туралы түсінік беріңдер.
- Кальций гидроксиді қасиеті
- Кальцийдің маңызды қосылыстары видио көрсету
Жаңбыр және басқа табиғи сулар ауадағы көмір қышқыл газын ерітіп, көмір қышқылын түзеді. H2O+CO2=>H2CO3
Қышқылдың ерітіндісі топыраққа сіңіп, жолындағы әк тас, магнезит, доломит шөгінділерін ерітіп , карбонаттарға және гидрокарбонаттарға айналдырады. Гидрокарбонаттар шайылып нәтижесінде тау жыныстарының қабатында ірі бос орын (карст үңгірлер) түзіледі. Кальций және магний гидрокарбонаттарының ерітінділері баяу ыдырайды, ал қыздырғанда бұл процес күшейеді:
Ca(HCO3)2=>CaCO3+H2O+CO2↑
Түзілген карбонаттардан үңгір ішінде тұздардың ірі кристалдары ерекше әдемі болып қалыптасады. Бағана, ине , сүңгі, сүңгі түрінде төбеден сталактитттер, ал еденнен сталакмиттер өсіп шығады.
Табиғи сулардың құрамындағы кальций және магний гидрокарбонаттары су қоймасына түседі. Сонда олар ыдырайды немесе көптеген организмдердің қаңқасын, бақалшағын, сауытын құруға қатысуы мүмкін. Осындай организмдер тіршілінін жойғаннан кейін қалдықтары су қоймаларының түбінде жиналады. Олардың қаңқаларынан (сүйектері ) жүздеген жылдардан кейін ұлутас , бор және басқа минералдардың шөгінділері түзіледі.
ІІІ кезең
Технология бойынша нәтижеге бағытталған бөлім деңгейлік тапсырмалар
беріліп, белгіленген ұпай сандары қойылады.
Деңгейлік тапсырмалар бойынша оқушылардың білімін ашық журналға бағалау жүргізіледі.
Ашық журнал 12 балдық жүйе арқылы толтырылып, соңғы нәтижесі айтылады.
Деңгейлік тапсырмалар.І деңгей
- Кальций оксидінің физикалық қасиетіне ассоциация құрыңдар.
- Химиялық қасиетін сипаттайтын реакция теңдеулерін жазыңдар.
- Гипс, алебастер, мәрмәр, бор, әктас туралы түсінік беріңдер.
ІІ деңгей
. Мына айналуларды жүзеге асыратын реакция теңдеуін жазыңдар.
Ca → Ca(OH)2 → CaCO3 → CaO → CaCl2 → Ca → CaSO4
2. Кальций гидроксидінің қасиеті, атаулары
ІІІ деңгейCa(OH)2=>CaCO3=>Ca(HCO)3=> CaCO3=>CaO=> CaCl2
2. Егер өінімнің шығымы теориялық мүмкіндіктің 85% құрайтын болса, құрамында 20% қоспасы бар 200 кг әктастан қанша сөндірілмеген әк алуға болады?
3. Кальций қосылыстарының табиғаттағы айналымының сызба нұсқасын бейнелеңдер.
ІV деңгей
1. Шай қайнататын шайнектегі қақты құрамында карбонат бар екенін үй жағдайында қалай дәлелдеуге болатынын айтып, үйдегі шайнектеріңде қақ тұрған болса, оның құрамында карбонат бар-жоғын тексеріңдер.
2. Медицинада сүйек сынықтарын электрофорезбен емдегенде және қымыздық қышқылмен уланғанда асқазанды шаю үшін кальций хлоридінің 2%-тік ерітіндісі қолданылады. Осы ерітіндінің 10 мл – дегі кальций хлоридінің массасын есептеңдер. Ерітіндінің тығыздығы 1,014 гр/см3
m(әктас)=200 кг
W(қоспа)=20%
η(CaCO 3)=85%
_______________
m(CaO)=?
W(CaCO 3)=W(әктас)-W(қоспа)=100-20=80%
m(CaCO3)=W(CaCO3)*m(әктас)=0.8*200кг=160кг
CaCO 3 =CaO+CO 2
1 моль 1моль
100 кг 56 кг
160 кг х
Х=160*56/100=89,6
Х=89,6*85/100=76,16
Жетістігі:
- Оқушы өзідігінен жұмыс істеуге дағдыланады;
- Оқушының жеке қабілеті айқындалады;
- Ойлау қабілеті артады;
- Оқушының жауапкершілігі артады;
- Пәнге қызығушылығы арады;
- Оқушы өз деңгейінде тапсырма орындайды;
- Оқушылар толық бағаланады және өздерін өздері бағалайды;
- Оқушының танымдық белсенділігі жоғарыайды;
- Білім сапасының артуына септігін тигізеді.
