Кижизидилге шагы "Суг амыдыралдын чаякчызы"

Кижизидилге шагы «Суг – чуртталганнын чаякчызы»

Сорулгазы:

1.Уругларны торээн бойдузунга ынак, ону камнап, кадагалап билир кылдыр ооредир.

2.Ада-огбелеривистин чаагай чанчылдарынга даянып, огбелеривис шаанда сугну алдын, монгун дег унелеп, камнап чораанын угаадыр.

3.Уругларнын угаан-медерелин сайзырадыр.

Дерилгези: чуруктар, улугер домактар,  ионизатор ( океан, фонтан, суг даажы, ), карточкалар.

Кижизидилге шагынын чорудуу:

I.       Организастыг кезээ.

- Экии, уруглар! Богун кижизидилге шагында сугнун ажык-дузазын чугаалажып, таныжып ооренип алыр бис уруглар.

II.Кол кезээ

Башкынын кыска  тайылбыры

Улегер домактар-биле ажыл  (самбыра)

-Бо мерген состернин утказын хандыр бодап коор болза, дыка-ла шын, ханы уткалыг.

Суг чуртталганы чаяп турар. Суг чок болза, чырык чер кырынга дириг чуве турбас: кижилер, амытаннар, куштар, мал-маган, унуш-дужудувус, оът-сиген – шупту суксап, кадып, олуп каар.

Шаг-шаандан тура тыва кижи ижер суун «суг - эртине» деп ыдыктап чораан. Ол анаа-ла каас-коя чугаа эвес, амыдыралдын негелдези-биле тыптып келген. Суг алдын, монгунден унелиг эртине-дир.

Тыва кижи хем кыдыынга келгеш, аъттыг болза, аъдындан дужуп, ыяап-ла олуруп, соок кара сугну адаыштааш ижер, холун сугже суп, куш кирип, шаптанып сериттенип алыр чораан. Унуп чыдар суг бажынга келген болза, чаламазын баглап кааш, аъш-чеминин устун чажар, йорээл созун чугаалаар чорааннар.

Амгы уени кысказы-биле таныштырар

Роберт К.К.Кудажынын шулун аяанныг номчуур.

Сула шимчээшкинн

(Башкы музыканы ажаылдадып алгаш уругларны дыштандырар)

-Уруглар карактарынар шийип алынар, сула салдыныпкаш дыштаныылынарам.

Карточкалар-биле ажыл.

Карточка  №1

Тывада билир хемнер-холдеринни адап корунерем? (Улу-Хем, Каа-Хем, Дус-Хол, Хемчик, Алаш )

Карточка №2

Барыын-Хемчик кожуунда кандыг хемнер-суглар барыл? (Алаш, Хемчик о.о.)

Карточка №3

Суг дугайында улегер домактардан чугаала?

Карточка №4

Сугну камнаар болза кандыг хемчеглер ап болурул?

Карточка №5

Шаанда тывалар сугну канчаан кадагалап-унелеп чорааныл?

Карточка №6

Сугнун ажык-дузазын чугаала?

Туннел кезээ

1.Кижизидилге шагында чуу билип алдынар уруглар?

Эки идепкейлиг ажылдаанынар дээш четтирдим оолдар.