Классный час "Ұлттық салт-дәстүрлер" сынып сағаты

                                 Семей қаласы

«№9 ЖОББМ» КММ

 

«Ұлттық салт-дәстүр»  Сынып сағаты                                                                    5"В" сыныбы

Сынып жетекшісі: Тойкенова Балжан Шаубановна

03.05.2017

03.05.2017 жыл.            Сынып сағаты   5- сынып

 Тақырыбы:     «Ұлттық салт-дәстүр »
Мақсаты: 1. Қазақ халқының қанына сіңген ізгі адамгершілік қасиеттерінің халықтың салт-дәстүрлерімен сабақтастығын түсіндіру, кейбір халық әндерін, мақал-мәтелдерін үйрету.
2. Имандылық, инабаттылық, ізеттілік қасиеттерін қалыптастыру, тәрбиелік мәні бар салт- дәстүрлерді бойына сіңіру.
Көрнекілігі: Интерактивті тақта,  презентация салт–дәстүрге байланысты суреттер, мақал-мәтелдер, даналардан шыққан сөз,

І.Ұйымдастыру кезеңі. Психологиялық дайындық. 
Мұғалім: Оқушыға лайық, түп-түзу боп тұрайық, 
Ата-баба салтымен амандасып алайық . 
Оқушылар: Жақсылықтан үйреніп, боламыз біз жақсы адам, 
Біздерге қош келдіңіз, сәтті болсын әр қадам! 

Шаттық шеңберін құрып: оқушылар бір- бірімен әр тілде амандасып сабаққа сәттілік тілейді.
Оқушыларды топқа бөлу: Қоржыннан асық алып, оқушылар асықтағы номер арқылы топқа бөлініп отырады.

Әр топтың алдында бір салт-дәстүрге байланысты (сурет қиындысы) ПАЗЛ жатады соны 2 минутта құрап, сол сурет бойынша білгендерін айтады.
Кіріспе: Мұғалім:  Ал балалар, құраған ПАЗЛ  бойынша бүгінгі  сынып сағатымыздың тақырыбын анықтайық. Дұрыс ,балалар!

Қай заман болсын адамзат алдында тұратын басты міндет – адал, білімді, еңбек сүйгіш ұрпақ тәрбиелеп өсіру. Бұл міндетті әр халық салт-дәстүріне орай іске асырады. Яғни әр халық ғасырлар бойы сыннан өтіп, сұрыпталған озық салт-дәстүрлерін жас ұрпақты тәрбиелеуде пайдаланып келген. Бала тәрбиесі тек мектеп қабырғасында ғана берілмейтіні анық. Ананың бесік жырынан бастап, адамның жер қойнына берілгенге дейінгі өзі көріп-білген салт-дәстүрлер, әдет-ғұрыптар барлығы да адамның дүниетанымын қалыптастыратын өмір сабақтары.
Салт-дәстүр, әдет-ғұрып атадан балаға қалып отыратын мол мұра. Әр ұлттың өзіне тән салт-дәстүрі бар.
Осы « Қазақтың салт –дәстүрлері» тақырып бойынша 7 сынып оқушылары биыл ғылыми жоба тақырыбын бастап зерттеп жатыр. Сол зерттеген мәліметтерін бүгін ортаға салып сендермен бөліскілері келеді.
1-Жүргізуші:
Сәлеметсіздер ме, қадірлі оқушылар, құрметті мұғалімдер!
Біздің бүгінгі «Ұлттық салт-дәстүр » атты тәрбие сағатымызға қош келдіңіздер.

2-Жүргізуші:Cәлем берем халқыма,
                     Сәлем берем жалпыңа.
                     Сәлемдесу кіреді,
                     Ата-дәстүр салтына.

1-Жүргізуші:   Сто наций, сто народов, сто племен,

Всем Вам рахмет и низкий Вам поклон!

Пусть дружба, о которой пел Абай,

Как солнце освещает мирный край!

   2-Жүргізуші:     Егемен болмай ел болмас,

                     Етек жеңі кең болмас,

                     Терезесі тең болмас,

                     Еңді қазақ кем болмас.

1-Жүргізуші:    На земле казахов сейчас проживают представители более ста национальностей. И для них земля эта считается родной. История такого многонационального заселения началась еще в 19 веке.

Казахи утеряли огромный пласт национальной, присущей только им, самобытной и живописной культуры, выражающейся в народных обычаях и традициях. Сейчас дети празднуют Хеллоуин и день Св. Валентина, мы дружно кричим «Горько!!!» на свадьбах. Возможно этому содействовало казахское критическое отношение к традициям ДӘСТҮРДІҢ ОЗЫҒЫ БАР, ДӘУРЕНІ ӨТКЕН ТОЗЫҒЫ БАР [некоторые обычаи хороши, другие же свой век отжили, умерли], говорят казахи. Но здесь дело в первую очередь причина в мобильности и восприимчивости кочевников, их стремлении познавать и усваивать все новое.

Подтверждение тому, что пресловутая мобильность и восприимчивость кочевников – не плод досужих домыслов, мы находим в сокровищнице народной мудрости – пословицах и поговорках, в которых говорится о необходимости гибкости и соответствия своему времени:

• Заманың түлкi болса, тазы боп шап

[если время лиса, стань гончей и поймай его]

• Заманың қалай болса, бөркiңдi солай ки

[одевай кепку на тот манер, который требует время]

• Әр адам өз заманының баласы

[каждый человек дитя своего времени]

Однако несмотря на то, что казахи, пережив СОВЕТ ЗАМАНЫ [эпоху Советов] перешли к НАРЫҚ ЗАМАНЫ [рыночному времени] и всегда шагали в ногу со временем, какие-то крупицы из этого драгоценного клада народных обычаев и традиций еще сохранились. И мы должны их не растерять и сохранить.

Мұғалімнің сұрағы:   

«Мозговой штурм»: НАЗОВИТЕ КАКИЕ ВЫ ЗНАЕТЕ КАЗАХСКИЕ НАРОДНЫЕ ТРАДИЦИИ И ОБЫЧАИ ОТ РОЖДЕНИЯ РЕБЕНКА ДО ЕГО ПЕРВЫХ ШАГОВ ?

(Учащиеся отвечают на вопрос)

 Сегодня мы с вами поговорим о традициях и обычаях казахского народа. Традиции и обычаи существуют у  народов всего мира. В них отразились уклад  жизни    народа, его привычки, национальные особенности. ВИДЕО  (          по просмотренному видео составляют класстер    

Ал,  балалар, балаға  байланысты қандай салт –дәстүрлерді білесіңдер? (кластер құрастыру)

Шілдехана               Ат  қою                    Бесікке салу

Тілашар             Салт –дәстүрлер          Қырқынан

                                                                    шығару

Тоқымқағар         Сүндет той                    Тұсау кесу       

1-Жүргізуші

 Қазақтың бар отбасында баланың дүниеге келуіне байланысты ежелден келе жаткан салт – дәстүрлері өте көп. Кейбір дәстүрлер сәл өзгерген түрде бүгінгі күнге дейін сақталған.

2-Жүргізуші

 2. Основные обряды казахов в детском возрасте. Появляясь на свет, ребенок любого народа уже становится носителем родной культуры. Первый вздох, прикладывание к груди матери, первые ласки и добрые слова новорожденному, запахи и звуки окружающего жилища… Можно сказать, что ребенок начинает впитывать культуру своего народа с первых минут своей жизни, впитывать с молоком матери. От рождения ребенка до его совершеннолетия проводятся пять основных обрядов, каждый из которых означает определенный этап в жизни ребенка. Видео слайдтар көрсету.

Сүйінші сұрау Бала дүниеге келгенде сүйінші сұрайды.
Сүйінші қазақ халқының жақсы дәстүрінің бірі. Жас нәресте дүниеге келгенде, қуанышты хабар болғанда, туған туыс, дос – жаран бір – бірінен сүйінші тілеп мәз – мейрам болып жатады.
Оқушы-Сүйінші, сүйінші дүниеге ер бала келді!
Ата, сүйінші, немерең туды!
Әже, сүйінші, бөпем келді дүниеге!

1-Жүргізуші Казахские обычаи и традиционные праздники поражают своей красочностью, богатством смыслового наполнения и в полной мере отражают сущность казахского национального характера – открытого, гостеприимного и стремящегося жить в гармонии с окружающим миром.

 Шілдехана – туралы айту

 Шілдехана – сәби дүниеге келген соң бір жеті бойы ана мен баланы күтіп, оның көңілін көтеріп, оның қасына дастархан жаю әдеті. Қазақ елінің әр түкпірінде бұл рәсім әр қалай өтеді. Сол күні баланы шілде суына шомылдырып, сыңғырлаған тиындар салады, балаға денсаулықпен бірге байлық та тілейді. Шілдехана өткізілетін күні ана әбден сорпаланып өзінің шілде терін шығаруы тиіс.

2-Жүргізуші

В “Словаре Ожегова” понятие обряд трактуется как “совокупность действий (установленных обычаем или ритуалом), в которых воплощаются какие-нибудь религиозные представления, бытовые традиции.

Қырқынан шығару – бөбек дүниеге келген соң 40 күннен соң оның алғаш рет шашы мен тырнағы алынып, бесікке салу рәсімі орындалады.40-күннің өзі ананың бой көтеріп, денсаулығы түзелген кезде болады. Жалпы осы уақыт ішінде ананың да, баланың да денсаулығы өте мықты күтімді қажет етеді. Анаға кіндік шеше көмек беруі тиіс. Бұл дастархан басына тек әйел адамдар келіп қатысады

1-Жүргізуші Знать свою культуру – значит знать и понимать весь мир! Поэтому каждый человек, несомненно, должен знать свои истоки, обычаи и традиции, обряды и верования своего народа. Только тогда он является полноценной личностью.

Бесікке салу – бұл кішігірім той ретінде өтеді. Келушілер тарту, шашу, жоралғыларын алып келеді, бесікке салу немесе бөлеу тәжірибелі әжеге немесе анаға жүктеледі Осы жерде жиналған аналар бесік жырларын айтады.ананың мейір-шапағатын арттырады

Шілдехана өткеннен кейін баланың әке- шешесі бесік тойын жасайды. Ағаштан жасалған бесікті баланың нағашылары енмесе жасы үлкен қадірлі аналалдың біріәкеліп сыйға береді.Ауылдағы сыйлы әже әр бесікке салу ырымын  есте сақтай отырып  баланы бесікке бөлеп, бесік жырын айтады.

2-Жүргізуші  Кто такой казах? Это сын степи, выросший на ее бескрайних просторах, воспитанный холодом и ветром, беспрестанными кочевками, постоянной борьбой за существования. Казах – дитя природы, который умеет жить с ней в гармонии. И эта гармония с природой нашла свое отражение в национальной казахской культуре.

Тұсау кесер – бір жасқа толып еркін жүре бастаған бал бөбектің басқан қадамы құтты болып, одан әрі жаны жамандық көрмей жақсы жүріп кетуіне тілек білдіру салтанаты ретінде өтеді. Бөбектің тұсауын ата-ананың қалауы кеседі. Тұсауы кесілген баланы «Ақ жол болсын» деп ақ орамалдың үстімен немесе жұмсақ болсын деп кілем үстімен жүргізеді.
Тұсау кесер жырлары айтылады.

Мұғалім: Ал, қазір  тақтада ана, бала туралы мақал – мәтелдер берілген. Сол жақтағы мақалдың басталуына сәйкес оң жақтағы мақалдың дұрыс жалғасын сызбаман көрсетідер.

Балалы үй-базар                            баланың көңілі –далада

Бала –көңілдің гүлі                       баланың тілі –бал

Ананың көңілі –балада                 баласыз үй –мазар

Ананың сүті - бал                          көздің нұры

Бала күлкіге тоймас                       бала – жапырақ  

Ата –бәйтерек                                жаман ұйқыға тоймас

 1-Жүргізуші Таким образом, казахский народ, соблюдая обычаи древних, и                                                  по сей день может с гордостью сказать, что чтит и уважает своих предков, не забывая то, через что прошёл их народ.

 Учитель: Сейчас девочки проведут викторину

«Кто лучше всех знает обычаи и традиции казахского народа?» - за правильный ответ получаете жетон. У кого больше всех жетонов , тот победитель и получит приз.

 ВОПРОСЫ:

1.На какой праздник готовят көже? /наурыз/

2.Из скольки и каких компонентов его готовят? / из семи/

3.Как называется традиция когда ребенок делает первые шаги? Расскажите как этот обряд прводят? /түсау кесу/

4.Главное национальное блюдо, которое готовят на любой праздник? Из чего готовят? /бесбармақ, тонкое тесто, мясо – конина, баранина/

5.На какой праздник готовят тонкие лепешки и как они называются? /айт, шелпек/

6.Как называется у мусульман пост? Расскажите об этом, что вы знаете. /ораза/

7.Какую плату дает жених за невесту? /қалым: лошадь, ковер , подарки родителям невесты/

8.Когда невесту приводят в дом жениха, какой обряд проводят? / беташар/

9.Как называют подарок за добрую весть? /сүйінші/

10. Как называется подарок за обновку? /байғазы/

11. Что такое «бата»,  кто его дает? /благословение, дают старики, родители/

12. Торжество празднуемое на сороковой день после рождения ребенка? /қырқыннан шығару/

13. Что такое альчики и где их используют? Какие иннтеллектуальные игры еще знаете? / асыки, тоғызқұмалақ/

14. Перечислите,  в каких национальных играх мужчины мерятся силою? /аудыраспақ-борьба, қыз қуу, бәйге/

15.Литературно- музыкальное состязание акынов.  /айтыс/

Подвести итог викторины. Ән: «Шілдехана бесік той »  

Подсчитать жетоны, наградить победителя.

Заканчивается классный час четверостишием:

2-Жүргізуші   

На просторах Казахстана

Много разных народов живет.

Все народы, как братья равны,

Всем народам — любовь и почет.

Қорытынды.Мұғалім: «Ата көрген оқ жонар, ана көрген тон пішер» дегендей, ата-бабаларымыз ұл-қыздарын жасынан бастап сан алуан іс-әрекетпен, жауапкершілікті талап ететін еңбекпен тәрбиеленген. Сауатты да, салмақты, адамгершілік қасиеті мол жас ұрпақ салт-дәстүр, әдет-ғұрыппен өте тығыз байланыстырған.