Кылаас чааһа
Темата: Кыайыы 75 сыла
Сыала: Аҕа дойду сэриитин туһунан
билиилэрин кэҥэтии, сэрии кэмигэр дьон ыар олохторун кытта билсиһии, Ийэ дойду
геройдарыгар тапталы иҥэрии, ыараханнартан чаҕыйбат буолуу тыыныгар иитии.
Бэлэмнэнии улэ:
Кылаас чааһыгар туттуллар матырыйааллар:
1.Презентация;
Аҕа Дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии бүппүтүн быйыл хас сылын
бэлиэтиибит? ( 2020 сылга 75 сылын бэлиэтиибит) Онон биһиги бүгүҥҥү кылаас
чааспыт бу улахан кыайыыга ананар. Темата: Аҕа дойду
Улуу сэриитэ.
.
Киириитэ
Учуутал: -Аҕа Дойдуну көмүскүүр
Улуу сэрии бүппүтүн быйыл хас сылын бэлиэтиибит? ( 2020 сылга 75 сылын
бэлиэтиибит) Онон биһиги бүгүҥҥү кылаас чааспыт бу улахан кыайыыга
ананар. Темата: «Бары – фроҥҥа, бары кыайыы туһугар!» Аҕа дойдуну көмүскүүр
Улуу сэриигэ кыттыыны ылбыт дьонун–сэргэтин туһунан кэпсэтиһиэхпит, санааҕытын
үллэстиэххит.
(сэрии музыката)
-Сэрии алдьархайа хас биирдии ыалы таарыйбыта. Ол курдук Ийэ
дойдуларын уоран саба түспүт фашистскай Германияттан көмүскүүр Улуу сэриигэ баран
кыттыбыттара, Кыайыыны уһансыбыттара, эйэлээх олох иһин сэрии толоонугар
охтубуттара. Кинилэр ааттарын умнубакка ахтарбыт, дьоҥҥо – сэргэҕэ кэпсиирбит
биһиги ытык иэспит.
Сэрии алдьархайа
1 ыытааччы: - Эйэлээх, сэриитэ,
хаан тохтуута суох олоруу дуогабарын кэһэн, фашистскай Германия 1941 сыллаахха
бэс ыйын 22 күнүгэр түөкүннүү түүн уоран биһиги дойдубутугар саба түспүтэ. Ол
саҕанааҕы оҕолор эмиэ билигин эһиги оонньуу сылдьаргыт курдук, туох даҕаны
кыһалҕата суох үөрэ-көтө, оонньуу-көрүлүү сырыттахтарына: «Сэрии саҕаланна,
фашистскай Германия биһиги дойдубутугар өһүөннээхтик саба түстэ», диэн
иһитиннэрии ыраас халлааҥҥа этин эппитинии соһуччу буолбута. Аҕа дойду чиэһин
көмүскүү норуот бүттүүн туруммута. Ол аата байыаннайдар, фроҥҥа ыҥырыллыбыт
аҕалар, убайдар эрэ буолбакка, колхозтарга, заводтарга, фабрикаларга, ханна
барытыгар хаалбыт кырдьаҕастыын, оҕолуун бары өстөөҕү утары Кыайыы туһугар өрө
турбуттара. Ол иһин бу сэрии Аҕа дойду сэриитэ диэн ааттаммыта.
2 ыытааччы:- Элбэх куораттар уонна
дэриэбинэлэр урусхалламмыттара. Дьон олорор да дьиэтэ суох буолбуттара. Ас-үөл
кырыымчык, барыта нуорманан эрэ , ону даҕаны үлэлиир эрэ дьоҥҥо
биэрэллэрэ.Үлэлээбэт кырдьаҕастарга, кыра оҕолорго нуорма ас диэн көрүллүбэт
этэ. Аччыктааһын, тоҥуу-хатыы кэлбитэ. Онон оҕолор дьоллоох оҕо саастарын
умнарга тиийбиттэрэ. Улахан дьоннуун, оҕолор уонна кырдьаҕастар бары үлэҕэ умса
түспүттэрэ. Тыылга хаалбыт
куорат олохтоохторо (оҕолор, дьахталлар) сэрии сэбин-сэбиргэлин, ол курдук
снарядтары, таҥкалары оҥорбуттара. Тыа сиригэр хаалбыттар бултаан-алтаан,
үлэлээн-хамсаан харчынан көмөлөспүттэрэ. «Барыта фроҥҥа! Барыта Кыайыы
туһугар!», -диэн девизтээх этилэр.
Учуутал: Урукку өттүгэр киһи-аймах
көрсүбэтэх ынырык сэриитэ саҕаламмыта. Дойду арҕаа кыраныыссатыгар мөлүйүөнүнэн
саллаат кыргыспыта. Онон бу сэрии Улуу сэрии диэн ааттаммыта. ВОВ - Аҕа дойду
Улуу сэриитэ. Бу сэриигэ элбэх оҕо ийэтэ-аҕата суох хаалбыта. Сир үрдүгэр
ытаһыы-ынчык иһиллибитэ, харах уута халыйбыта, кыа-хаан тохтубута. Ол туһунан
элбэх киинэлэр, кинигэлэр, уруһуйдар бааллар, ону эһиги көрөргүт, ааҕаргыт
буолуо.
Бу сэрии 4 сыл эбэтэр 1418 күн устата буолбута. Бу сэриигэ 60
государство, 110 мөлүйүөн киһи кыттыбыт, ол иһиттэн 50 мөлүйүөн киһи өлбүтэ.
Саамай улаханнык Советскай Союз ( биһиги дойдубут урукку аата) сүтүктэммитэ 20
мөлүйүөн киһи суох буолбута. 1710 куорат уонна куораттыы тутуулаах
дэриэбинэлэр, 70 тыһ. дэриэбинэ уонна нэһилиэк урусхалламмыттара. Москва,
Ленинград, Минск, Сталинград, Одесса, Киев уо.д.а куораттар – Герой куорат аатын
ылбыттара. Тоҕо?
Холобур, Ленинград билиҥҥитэ, Санкт-Петербург куораты,
өстөөхтөр блокадалаабыттара. Ол аата төгүрүйэн кэбиспиттэрэ. Бу куорат
олохтоохторугар ханан да ас-таҥас киирбэт гына. Оннук 900-тэн тахса күн, ол да
буоллар бу куорат олохтоохторо фашистарга бэриммэтэхтэрэ.
Егорова Ю.:
(докладыттан быһа тардан «Нэһилиэгим өйдөбүнньүктэрэ»)
Бу уоттаах сэриигэ Саха сириттэн 62 343 эр бэртэрэ саа-саадах тутан Аҕа дойдуларын көмүскүү барбыттара.
Саха сириттэн элбэх Саха саллаата естее5у утары хорсуннук сэриилэспитэ. Олортон
сорохторо сэрии хонуутугар геройдуу охтубуттара, сорохторо кыайыы-хотуу
өрөгөйдөөх дойдуларыгар төннүбүттэрэ.Ол онтон эйэлээх олох иһин сэрии
хонуутугар охтубуттара уонна сураҕа суох сүппүттэрэ-32191 киһи.
Сунтаар улууһуттан барыта - 2756 киһи, ол онтон сураҕа суох
сүппүтэ уонна эргиллибэтэҕэ -1664 киһи.
Нэhилиэкпит 4 колхоhуттан 172 ньургун дьоммут барбыттара. Кыайыы
көтөллөнөн 80 киhи кэлбитэ. 92 киhи кыргыhыы хонуутугар сырдык тыыннарын толук уурбуттара.
Ырыа «Хайыһар» 4 кылаас оҕолорун
толоруутугар.
«Ким да умнуллубат,
туох да умнуллубат»
Учуутал: -Сэриигэ ордук хорсуннук
кыргыспыт, элбэх өстөөҕү сууһарбыт дьоннорго медаль, орден биэрэллэр. Оттон
уһулуччулаах «героизмы” көрдөрбүттэрин иһин Советскай Союз Геройа диэн ааты
иҥэрэллэрэ. Сахалартан бастакы оннук аат Федор Поповка иҥэриллибитэ. Кини
туһунан уонна Федор Охлопков туһунан эһиги ааҕыы уруоктарыгар билсэҕит. Кинилэр
тустарынан элбэх ырыа, хоһоон суруллубута.
- Бу ынырык сэрии ыам ыйын 9 кунугэр 1945 сыллаахха кыайыынан
түмүктэммитэ. Ол иһин ыам ыйын 9 күнэ Улуу Кыайыы бырааһынньыга диэн ааттанар.
Бу күнү сылын ахсын сир-дойду үрдүнэн бэлиэтиибит. (видеоматериал)
-Кыайыыны уһансыбыт, бэйэлэрин олохторун толук уурбут
буойуттарбытыгар кэриэстээн 1 мүнүүтэ саҥата суох туруоҕун.
Государствобыт уонна бүтүн норуот «Ким да умнуллубат, туох да
умнуллубат»
Сэриигэ баран биһиги эйэлээх олохпутун уһансыбыт саллааттарга
анаан араас сквердэри, памятниктары, обелисктары оҥорбуттара. Кинилэр
ааттарынан уулуссалары ааттыыллар. Куорат, улуус аайы Кыайыы болуоссата баар.
Биһиги Дьокуускай куораппытыгар туох памятниктара баалларый? ( Танк, Ильмен
күөлгэ сэриилэспит саллааттарга, Ф.Поповка уо.д.а )
Олох сайдар, инникитин диэки баран иһэр. Ол да буоллар аҕа
көлүөнэ олорон ааспыт олоҕо, үлэлээбит үлэтэ дойдубут историятыгар үйэлэргэ
хаалыаҕа. Онон биһиги хас биирдиибит ону өйдүөхтээх, киэн туттуохтаах - биһиги
саллааттарбытынан. (“День Победы” музыката)
Учуутал:- Билигин кылаас чааспыт
ис хоһоонугар викторина ыытыллар, таайбыттарга мэтээл бэриллэр.
ВИКТОРИНА
1. Аҕа дойду Улуу сэриитэ хас сыллаахха саҕаламмытай?
2. Сэрии хас күн устата буолбутай?
3. Сэриигэ хас мөлүйүөн киьи өлбүтэй?
4. Кимнээх саба түспүттэрэй?
5. Хас куорат уонна куораттыы тутуулаах бөһүөлэктэр урусхалламмыттарай?
6. Ханнык куораты блокадалаабыттарай?
7. Нэhилиэкпит 4 колхоhуттан төһө киһи барбытай?
8. Аҕа дойду Улуу сэриитигэр сахалар тугунан аатырбыттарай? Тоҕо?
9. Сэрии хас сыллаахха бүппүтэй?
10. Быйыл
сэрии бүппүтэ хас сылын бэлиэтиибитий?
Түмүк
- Оҕолор, Аҕа дойду Улуу сэриитин туһунан туох эмэ саҥаны
биллигит дуо?
Аны маннык алдьархай, ынырык сэрии, хаһан да хатыламматын,
буолбатын, хаан тохтубатын.
Өрүү үрүҥ күн, күөх халлаан анныгар эйэлээхтик, иллээхтик
олоруоххайын.
Кылаас чааһын хоһоонунан түмүктүөххэйин:
Хаар маҥан баттахтаах эһээлэр, эбээлэр
Эһиэхэ аныыбыт махталбыт тылларын.
Эйэлээх олоҕу эргитэр туһугар,
Кырыыстаах өстөөҕү кыйдыырга турбуккут.
Илиигит эрчимэ, сүрэххит баҕата
Үлэҕит-хамнаскыт,
Кыайыыга кылааккыт.
Уруйбут эһиэхэ, буойуттар!
Айхалбыт эһиэхэ саллааттар!
аудиоформат
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.