"Көміртек және оның қосылыстары" 9 сынып

• 1 слайд

  
  
  
  Көміртек және оның қосылыстары
  
  

• 2 слайд

  Көміртек адамзатқа көмір, күйе түрінде ерте заманнан белгілі. 
  1780 жылы А.Лавуазье
   көміртектің табиғатын зерттеді. Оған латынша «карбонеум» көмір деген атау 1827 жылы берілді.
  
  

• 3 слайд

• 4 слайд

  Көміртек II период, IV топтың негізгі топшасының элементі.
  Атом құрылысы
  1. Ядро заряды - +6
  2. Электрон саны - 6
  3. Протон саны - 6
  4. Нейтрон саны - 6
  5. Электрондық қабат саны- 2
  6. Валенттік электрондардың саны, формуласы - 4, 2S2 2p2
  7.Сыртқы қабаттағы электрон саны - 4
  

• 5 слайд

  Көміртектің аллотропиялық түр өзгерістері
  
  

• 6 слайд

• 7 слайд

  Табиғатта таралуы
  Алмаз
  Графит
  Карбин
  

• 8 слайд

  Құрылымы бойынша графит кені арасында айқын кристалды, қабыршақ және жасырын кристалды (аморфты) түрлері бөлінеді. Айқын кристалды кен арнайы байытуды қажет етпейді, оның құрамында 60-80% графит болу керек. Қабыршақты графит кені байытуды қажет етеді, құрамындағы минерал 6% -дан аз болмауы керек.
  Графит табиғи жағдайда, жоғары температурада, ауа жоқ жағдайда көміртектен пайда болады.
  Алмаз онша ірі емес кристалдар түрінде тау жыныстарына аралас шашыраңқы, кейде жиналыңқы болып кездеседі. Аса қатты болғандықтан түрлі қатты материалдардың бетін өңдеуге, шыныны кесуге, жер бұрғылауға тегістегіштер, асыл бұйымдар, тағы басқа жасауға қолданылады. Алмаз жарық сәулесін өте күшті сындыратындықтан, түрлі әдемі түс шығарып жарқырай алады, соны күшейту үшін, алмаздың таза дұрыс түзілген кристалдарын, алмаздың өз ұнтағымен үйкеп өңдейді, мұндай алмазды гауһар дейді, бұл қымбат тастың бірі.
  

• 9 слайд

  Фуллерен.
  
  
  Олар көміртек атомдарының белгілі бір сандарынан – С 60, С70, С84 және т.б. тұратын тұйықталған құрылымдар.
  Фуллерендер аккумуляторлық батареяларды шығаруға қолданылуда. Оның өз «ағайындарынан» айырмашылығы — сыйымдылығы бес есе көп, салмағы өте аз, жоғары экологиялық сапасы мен санитарлық қауіпсіздігінде. Батареяның бұл түрін жеке компьютерлер мен дыбыс аппараттарының қоректену көзіне пайдаланады.
  

• 10 слайд

  Доломит
  Магнезит
  
  Мәрмәр
  Сақар
  

• 11 слайд

  Карбин- қара түсті ұсақ кристалды ұнтақ. Карбин кристалдары бір немесе үш байланыспен немесе қос байланыспен тізбектесе қосылған көміртек атомдарынан тұрады:  =С=С=С=С=
  Карбиннің қаттылығы графиттен жоғары, бірақ алмаздан анағұрлым төмен. Жартылай өткізгіштік қасиеті бар. Ауа қатысынсыз 2800 С –қа дейін қыздырғанда графитке айналады.
  

• 12 слайд

  Карбин- қара түсті ұсақ кристалды ұнтақ. Карбин кристалдары бір немесе үш байланыспен немесе қос байланыспен тізбектесе қосылған көміртек атомдарынан тұрады:  =С=С=С=С=
  Карбиннің қаттылығы графиттен жоғары, бірақ алмаздан анағұрлым төмен. Жартылай өткізгіштік қасиеті бар. Ауа қатысынсыз 2800 С –қа дейін қыздырғанда графитке айналады.
  

• 13 слайд

  Адсорбент – газды, буды
  немесе ерітінді ішіндегі затты өзінің бет қабатына сіңіргіш зат. Бетінде адсорбция процесі жүретін зат адсорбент , оған сіңетін зат адсорбат деп аталады. Адсорбция мөлшері адсорбенттің қасиетіне, сіңірілетін заттың табиғатына, температураға байланысты. Қатты адсорбент ретінде белсендірілген көмір, құмсірне, алюмсірне, ал сұйық Адсорбент ретінде су, көмірсутектер, тағы басқа органикалық сұйықтықтар пайдаланылады.
  Көмірдің немесе басқа қатты, сұйық заттардың өз бетінде газ,бу немесе еріген заттарды сіңіру қабілетін адсорбция деп атайды.
  

• 14 слайд

  Көміртектің қолданылуы
  көміртек
  Жасанды алмазар алу
  Резеңке өндірісі, күйе
  Медицинада
  Металлургия өнеркісбінде
  Адсорбент
  бояу
  Қарындаштар,
  графит өзектер
  Синтездік бензин алу
  Қант өндірісі
  талшықтар
  Графит электродтар
  

• 15 слайд

  Көміртегі оксидтері
  Физикалық қасиеттері.
  Көміртек (ІІ) оксиді түссіз, иіссіз, дәмсіз, ауадан сәл жеңіл, улы газ, суда нашар ериді, қайнау температурасы өте төмен -192°С
  Физиологиялық әсері.
  Көміртек моноксиді СО газын “иіс газы” деп те атайды. Оның ауада 0,2% болуы өмірге қауіпті. Тұрмыста көміртек (ІІ) оксидімен уланғанда “иіс тиді” дейді, “иіс газы” деп атау осыдан шыққан. Оның улы болу себебі, СО- мен тыныс алғанда, қандағы гемоглабинмен оттекке қарағанда СО газы берік байланыс түзіп, оттектің организмге келуін қиындатады. Иіс газымен уланған адамда қанының түсі ашық қызыл болады, басы ауырып, есінен танып қалады .
  Физикалық қасиеттері.
  Көміртек (ІУ)оксиді иіссіз, түссіз, ауадан 1,5 есе ауыр газ .
  
  Ол жанбайды және басқа заттардың жануын қолдамайды. Осы қасиетіне сәйкес өрт сөндіруге қолданылады. Атмосфералық қысымда СО2 газы -78°С-та қайнайды.
  Физиологиялық әсері.
  Көмірқышқыл газы ауада 0,03%-тен (көлемі бойынша) артпайды, адам дем шығарғанда, ауамен қоса 4%-ке дейін СО2 бөліп шығарады. Құрамында 10% көмірқышқылы бар бөлмеде адам есінен танады. Сол себепті адам көп жиналған бөлмені әлсін-әлсін желдетіп отыруы керек.
  

• 16 слайд

  Көміртек айналымы – табиғатта көміртектің үздіксіз айналу құбылысы.
  

• 17 слайд

  
  Тірі организмдердегі көміртектің құрамы : су өсімдіктері мен жануарларда 34,5 – 40%, құрғақтағы өсімдіктер мен жануарларда 45,4 – 46,5%, бактерияларда 54% болады. Организмдердің өмір сүру процесі кезінде, негізінен, тыныс алу арқылы органик. қосылыстар ыдырап, сыртқы ортаға көмір қышқыл газы бөлінеді. Сондай-ақ көміртек зат алмасудың күрделі соңғы өнімдері құрамынан да бөлінеді. Жануарлар мен өсімдіктер тіршілігін жойғаннан кейін де микроорганизмдер әрекетінен шіріп, көміртектің біраз бөлігі көмір қышқыл газына айналады. Фотосинтез нәтижесінде өсімдікке сіңеді, одан көмірсуға, крахмалға, т.б. айналады, қорегі арқылы тірі организмдерге ауысады. Шіру, жану және дем алу нәтижесінде көміртектің белгілі бір бөлігі атмосфераға қайтып оралады, қалғаны органик. немесе карбонаттық қалдық түрінде бөлінеді, минералданып көмір, мұнай, әктас, т.б. кен шоғырларын түзеді.
  Табиғаттағы айналымы
  

• 18 слайд

  
  
  
  
  
  
  Атмосферадағы көмір қышқылы газының көлемдік шоғырлануы, атмосферадағы барлық газдардың 0,0314%-ын құрайды. Қазіргі кезде атмосфераға 5 млрд. т. СО2 одан көп мөлшерде шығарылады .
  Сонғы жылдары атмосферадағы көміртегі оксидтері тез көбейіп өсімдіктерде жүретін фотосинтез процесі жылдамдатуда. Нәтижесінде, көміртегі оксиді әрбір 10 жыл сайын 2 %-ға өсіп, атмосферада жылу эффектісін туғызуда. Ал, жылу эффектісі өз кезе-гінде жер шары климатының орташа температурасын көтеріп, түрлі экологиялық апаттардың (мұхиттардың көтерілуі, ауа райының өзгеруі, кауіпті циклондар мен цунамилер, шөлейттену, өрттер, т.б.) тууына себеп болып отыр.
  

• 19 слайд

  Нанотехнология
  Нанотехнология - бұл көзге көрінбейтін аса ұсақ бөлшектерді ретке келтіре отырып, соның ерекшеліктерін алдын-ала белгілеп беру арқылы әлдебір құрылымды құрастыруға қажетті жекелеген атомдарды ыңғайластыра орналастыру. Нанотехнология (грек. nanos – ергежейлі және технология) – кеңістіктің нанометрлік аймағындағы жеке атомдарға, молекулаларға, молекулалық жүйелерге әсер ету арқылы жаңа физика-химиялық қасиеттері бар молекулалар, наноқұрылымдар, наноқұрылғылар мен материалдар алу мүмкіндіктерін зерттейтін қолданбалы ғылым.
  

• 20 слайд

  Нанотүтікшелер
  
  1991 жылы профессор Сумио Иидзима ұзын көміртекті цилиндр-нанотүтікшені байқаған. Нанотүтікше диаметрі бірнеше нанометр, ал ұзындығы оншақты микрон болаты милиондаған көміртегі атомынан тұратын молекула. Адамның шашының қалыңдығынан 100 мың есе аз нанотүтікшелер сирек кездесетін ете берік материал болып шықты. Олар болаттан 50-100 есе берік, әрі тығыздығы алты есе аз. Нанотүтікшелерден косманавтар, өрт сөндірушілерге арналған ыңғайлы киімдер тігу үшін, ете берік және жеңіл композиттік материал, микроскопқа зонд жасауға болады. Олар өзінің салмағынан бірнеше тонна артық жүкке шыдайды.
  

• 21 слайд

  Ұ
  Л-
  Р
  Л
  Ы
  Ж
  О
  Н
  С
  
  СО2
  СО
  СаСО3
  +4;+2;-4
  HCO3-
  NaHCO3
  Н2СО3
  БОЛАШАҚҚА БАСТАР ЖОЛ
  

• 22 слайд

  Үйге тапсырма
  1.Көміртек және оның қосылыстары
  2.№ 8жаттығуды ион алмасу теңдеуі арқылы құрып жазу
  3.Нанохимия туралы қосымша мағұлматтар жинақтап келу