"Көнерген сөздер" сабақ жоспары

5 – с ы н ы п     қ а з қ    т і л і

Сабақтың  тақырыбы :                                 Көнерген сөздер

Сабақтың мақсаты :

                                  а)  Көнерген сөздер оның түрлері туралы түсінік беру.  Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру

                                    ә) Оқушылардың ойын кеңейтіп,тілді байытатын мазмұнды да көркем сөз үлгілері мол мақал-мәтелдер,нақыл сөздер үйрету.

                                   б)   Оқушылардың бойына әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру.

Сабақтың түрі :                                Аралас сабақ

Сабақтың әдісі :                               сұрақ-жауап,баяндау

Сабақтың көрнекілігі :                   үлестірмелі кеспе қағаздар, электронды оқулық

Пәнаралық байланыс :                   әдебиет,тарих

Сабақтың барысы :

                                         а)  Ұйымдастыру кезеңі :

                             Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

                                         ә)  Үй тапсырмасын пысықтау :

                        Үйге берілген жаттығуды тексеремін                                                                                                                      1. Қазақ тілінің сөздік қорына жататын атаулар қандай ?

2.Туыстық қатынасты білдіретін атауларды ата.

3.Мал атауларына қандай атаулар жатады ?

4. Табиғат құбылыстарының атаулары ?

5. Аң-құс атауларына қандай атаулар жатады ?

                                        б)  Жаңа сабақты түсіндіру :

                   Тілдің сөздік құрамы баяу болса да үнемі өзгеріп отырады. Себебі халықтың әлеуметтік өміріндегі : өнеркәсіптегі,ауыл шаруашылығындағы,ғылымдағы және техникадағы,өнер мен мәдениет саласындағы әркезгі даму, олардағы ертелі-кешкі жаңалықтар лексикаға да үнемі ықпалын тигізіп отырады. Осы ретте кейбір сөздің қолданылу аясы бірте-бірте тари бастайды не кеңи түседі. Ал жеке сөздің қолданудан жалпы шығып қалуы бірден бола қоймайды.

Мысалы : би,болыс,старшын,қосын,бәйбіше,тоқал,әмеңгер,дулыға,өлара,сәукеле т.б.

Міне бұлар тілде көнерген сөздер деп аталады.Көнерген сөздер архайзм және историзм болып екіге бөлінеді.

    Тіліміздегі арсы,дабыл,шың-бұлар да көне сөздер.Соңғы екеуі көбінесе эпостық шығармаларда жиі ұшырайды. Арсы-арман,тілек мағынасын білдіретінсөз.Жоғарыда аталған келе,арсы,дабыл,шың,бағы,тауарық сөзі ескілікті оқуы бар қарт адамдардың сөйлеу тілінде,көркем әдебиетте және ғылыми  естеліктерде кездеседі.

Топпен жұмыс :  Оқушыларға көнерген сөздер беріп,сөйлем құратқызамын.

   Ояз,дулыға,пері,барымта,құн,дабыл,ілу т.б.

Білімді бекіту :  1.Көнерген сөздер дегеніміз не ?      

                  2.Қандай көнерген сөздерді білесіңдер ?

                                   Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін

Бағалау :  Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады

Үйге тапсырма : 146-жаттығу. Мәтінді көшіріп жазып,ішінен көнерген сөздерді тауып келуге беремін.