Компьютерлік желілер және олардың жіктелуі. Вирустан қорғану қауіпсіздігі 7 сынып

Желілер және қауіпсіздік        7 сынып	Мектеп:  Подстепный қазақ жалпы орта білім беретін мектебі Айткалиева Баян Сабыргалиенва
Сабақтың тақырыбы	Компьютерлік желілер және олардың жіктелуі. Вирустан қорғану қауіпсіздігі
Сабақтың мақсаты	7.1.3.1 Компьютерлік желілерді топтастыру 7.4.2.1 Компьютерді зиянды программалардан қорғау Барлығы: Компьютерлік желі, вирус туралы біледі Көпшілігі: Компьютерлік желілер топологиясын, вирус түрлерін ажырата алады Кейбірі: Желінің типтерінің артықшылығы мен кемшілігін қарастыра біледі. Вирус программасын қолдана алады
Бағалау критерийі	Желі туралы ұғымды қалыптастырады Желі топологиясының түрлерін біледі Желінің түрлерін топтастыра алады Вирус туралы ұғымды қалыптастырады Вирус түрлерін біледі
Тілдік мақсаттар	Желі туралы түсінігін, оның түрлерін айта алады. Пәндік лексика мен терминология: Топология, шина, сақина, жұлдызша сөздерін түсіну Желі-сеть- net Топология - топология - topology Шина –шина- tire Жұлдызша –звезда - Star Сақина -кольцо- ring Сервер – сервер- server Сұхбатқа/хатқа арналған пайдалы сөздер: ... Интернет (МAN) – бұл бір қала, аудан, мемлекет ішіндегі біртектес мекемелер компьютерлерін біріктіреді. ... (WAN) – бұл бір-бірінен үлкен арақашықтықта орналасқан жергілікті желілердің бірігуі.  Ең көп тараған желі  ...  болып табылады.
Құндылықтарға баулу	Шығармашылық және сын тұрғысынан ойлау; қарым-қатынас жасау қабілеті; жауапкершілік
Пәнаралық байланыс	физика, бейнелеу, орыс тілі, ағылшын
Алдыңғы білім	Оқушылар нені біледі: Ақпараттың өлшем бірліктерін; Компьютердің жады түрлерін және қызметін; Файлдардың көлемін
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған жаттығу түрлері	ресурстар
Сабақтың басы 0-3 мин 6 мин  Сабақтың ортасы 5 мин 7 мин Сабақтың соңы 5-7 мин	Сабақ басында:  - оқушылардың назарын шоғырландыру  - оқушылармен бірге сабақ мақсаттарын/ ОМ анықтау;    - берілген суреттер арқылы топқа бөлу  - Жаңа тақырыпты оқушылар өздеріне берілген сурет арқылы анықтайды  - Жаңа тақырып ашылады. №1 (жеке жұмыс)  1.Ойланып желі топологиясының түрлерін жазыңдар Дескриптор: Білім алушы  - Топология түрлерін біледі  - Топология түрлерін ажырата алады №2 (жұптық жұмыс) Сыныпта 10 компьютер бар.Ол компьютерлерді желіге қосу тәсілін ойластырыңыз. Дескриптор: Білім алушы -    Желі түрлерін топтастыра алады. -    Суреттей алады №3 (топтық жұмыс) Вирустан қорғану программаларын әрекетіне қарай кестені толтырыңдар: Вирустан қорғану программалары Зақымдалған файлдарды табады және емдейді Зақымдалған файлдарды табады вирус барын хабарлайды және тексереді Вирус барын алдын ала хабарлайды Детектор Доктор Фильтр Ревизор №4 Өзбетімен жұмыс 1.        ДК вирустан қорғану программаларының атың табыңыз және тақтаға жазыңыз. 2.        Интернеттен 360 Total Security атты вирустан қорғану программасын табыңдар.Жүктеңіз. Дескриптор: Білім алушы   -  вирустан қорғану программалар түрлерін біледі   - Вирустан қорғану программаларының әрекетін біледі Кері байланыс: «Ассоциация» әдісі 1-қадам: Әр топ берілген флипчартқа шеңбер ішіне «Желі» сөзін жазып, бүгінгі өтілген тақырып бойынша алынған ақпартты жазу 2-қадам:: әр топтан бір оқушы жазылған ақпараттарға тоқталып өту. Бағалау.  Қалыптастырушы бағалау Үйге тапсырма: Шағын зерттеу жүргізіңдер. Әуежайда, ірі супермаркеттерде, үйде және сыныпта қандай желілер топологиясы қолданылатынын анықтаңдар.		Дәптер, қалам, үлестірме материал Оқулық, дәптермен жұмыс Үлестірме материал, кесте, интербелсенді тақта

                Компьютерлік вирустардың жіктелуі.

Жұмыс жасау қабілеті мен мақсатына байланысты компьютерлік вирустарды шартты түрде төмендегідей жіктеуге болады:

·         «Ұстауыш вирустар» - бағдарламалық құралдар кешеніндегі қателіктер мен дәлсіздіктерді пайдаланылады. Көлемді бағдарламаларды түзету кезінде белсенділік көрсетіп, бағдарламаға жабысады. Түрлі зияндық әрекеттері бар вирус.

·         «Логикалық бомбалар». Ол қарапайым бағдарламаларға кіріп алып, білінбей тұрады.

·         «Құрттар». Ол жүйелік бағдарламалаушылардың ақпараттық-есептеу желілерінің бос тұрғанресурстарын анықтау бағдарламаларына кіріп алып, сол бос құрылғыларды тектен-тек жұмыс істеуге мәжбүр етеді.

·         «Троян аттары». Ол қарапайым қолданбалы бағдарламаларға еніп алып, соларға рұқсат етілмеген әрекеттерді орындатады. Жасалу құрылымы мен көбею жолы оңай болғандықтан, көбінесе компьютер желілерін жайлап алады.

Мақсаттарына қарай вирустар мынадай 4 бөлікке бөлінеді:

·         «Бейсауат» - онша қатты зияны жоқ вирустар.

·         «Шантаж жасаушы» - мысалы, белгілі төлемақы берсе, вирус әсері жоғалатынын анонимді түрде хабарлайтын «баяу әсер ететін бомбалар».

·         «Насихатшы» - «өзін көрсету» мақсатында жасалған.

«мағынасыз» - әсері төмен вирустар.

Вирустан қорғау бағдарламалары:

·         NOD32 бағдарламалары

(Norton AntiVirus, DoctorWeb, Aidstest AntiViral Toolkit Pro … );

·         Күзету бағдарламалары

(AntiVirus Toolkit Pro Monitor … );

Вирустардың жіктелуі. Компьютерлік вирустардың әртүрлі типтері бар: жүктелетін, файлдық, макровирустар және желілік.

 Жүктелетін вирустар дискеттердің немесе винчестердің жүктеуші секторларын зақымдайды.  Жүктелетін вирустармен зақымдалған жүйені қайта қосқанда басқаруды операциялық жүйенің жүктеуші программалық кодына емес, вирус кодына береді.  Файлдық вирустар өзінің көбеюі үшін операциялық жүйенің файлдық жүйесін пайдаланады. Файлдық вирустар әртүрлі форматтағы (EXE, COM, BAT, SYS жѕне т.б.) орындалушы файлдарды зақымдайды.

  Барлық жүктелетін және файлдық вирустар резидентті, яғни компьютердің оперативті жадында орналасады және пайдаланушының жұмыс істеу процесінде қауіпті жағдайлар (дискеттегі мәліметтерді өшіріп тастау, аттарын және басқа да атрибуттарын өзгерту және т.б.) тудырады. Резиденттік вирустардан емдеу қиын, зақымдалған файлдарды дискіден өшіргенмен олар компьютердің оперативті жадында қалып қояды және  файлдарды қайта зақымдауы мүмкін.

            Компьютерлік вирус -  өздігінен  көбеюге қабілетті арнайы программалар, ол компьютер жадысында сақталатын программалар мен файлдарды құртуы, жоюы және компьютерді істен шығаруы мүмкін.

Мекендеу ортасына қарай  вирустарды былай бөлуге болады:

Файлдық	Жүктейтін (загрузочный)	Макровирустар
Бұл қолданбалы программалардың ішіне енгізіліген программалық кодалық блоктар. Вирустық кода программа жүктелгенде жіберіледі	Негізгі жүктейтін жазбаға немесе жүктейтін секторға вирус жұқтырады. Операциялық жүйе жүктелгенде жұқпалы тасушыдан вирус жұғады.	Word құжаттары және Excel электрондық кестесі құжаттарына вирус жұқтырады. Жұғу құжат  файлын ашқанда орындалады.

Компьютерді  және  файлды сақтау үшін пайдаланушы компьютерлік вирустардан қорғанудың негізгі әдістерін білу қажет.

Вирустардан қорғану үшін компьютерге орнатып және оны оқтын-оқтын жаңалауды қажет ететін вирусқа қарсы арнайы программалар

Вирустың пайда болу белгілері:

 · Программа дұрыс жұмыс істемейді немесе жұмысын тоқтатады.

 · Экранда бөгде символдар , хабарламалар шығады.

· Компьютер баяу жұмыс істейді.

 · Кейбір файлдардың бұзылуы.

· Компьютер жұмысындағы жиі тұрып қалулар және жаңылысулар.

Осы вирустардан қорғауға арналған арнайы бағытты программаларға антивирустық программалар жатады. Олар: Dr. Web-И.Данилов,  AVP-Е.Касперский,

Антивирустық программалар вирустарды табуға және жоюға арналған . 

V. Сабақты бекіту: тапсырмалар орындау

1-тапсырма. Мына сөздердің қайсысы мәтінде кездеспейді.

вирус көбейді------------------------------------------

вирус жұқты-------------------------------------------

вирус көшірді-----------------------------------------

вирус зақымдайды-----------------------------------

вирус алады-------------------------------------------

вирус ұшады------------------------------------------

вирус бұзады------------------------------------------

вирус бүлдіреді----------------------------------------

вирус ашады--------------------------------------------

вирус тарайды----------------------------------------

вирус зиян келтіреді--------------------------------

вирус өзгереді------------------------------------------

Кестедегі мына әріптерді  сан бойынша құрастыр.

Т	Қ	О	Р	А	Н	С	Ы	И	М	П	В	Г	У
3	8	10	1	5	13	7	11	2	16	4	15	6	12

5	13	3	2	15	2	1	12	7	3	11	8	4	1	10	6	1	5	16	16	5

Сонда мына кестеден «АНТИВИРУСТЫҚ ПРОГРАММАЛАР» деген сөз шығады.

Сынып жұмысы.  Балалар біз енді 2 -топқа бөлінейік.  Электронды поштамен келген хатқа вирус кіріп  ақпаратты бүлдіріпті. Сіздердің мақсаттарыңыз осы бүлінген хатты қалпына келтіру.

1.       хат. Сканер мен пернетақтаны іске қосып компьютерді қосу керек. Монитормен мәтін жазып, суретті компьютерге енгізу үшін принтерді пайдаланамын. Жазылған ақпаратты қағазға басып шығару үшін жүйелік блок қолданамын.

2 -хат.  Компьютерде мәтін жазу үшін Paint текістік редакторды пайдалануға болады. Ал сурет салғым келсе WordPad  стандартты программасымен сала аламын. Мен пернетақтамен жұмыс істегенді ұнатамын. өйткені онда көптеген құжаттарды сақтауға, сканерлеуге болады. Пернетақтаның үш түрі бар: Лазерлік матрицалық, сия бүріккіш.